اعتراضات مردمی

اعتراضات کوی دانشگاه تهران

روزنامه سلام در ۱۵ تیر ماه ۱۳۷۸ نامه‌ای محرمانه از سعید امامی به قربانعلی دری نجف آبادی وزیر وقت اطلاعات منتشر کرد که در آن پیشنهاد محدود کردن و برخورد با نویسندگان و روزنامه‌نگاران به وزیر اطلاعات ارائه شده بود. امامی در این نامه از جمله از محمد مختاری شاعر و نویسنده برجسته نام برده بود که ۱۲ تیر ماه سال ۱۳۷۷ به دست نیرو‌های خودسر امنیتی به قتل رسید.

انتشار این نامه محرمانه باعث توقیف روزنامه سلام شد و دانشجویان در حمایت از روزنامه سلام دست به تظاهرات مسالمت‌آمیزی زدند. نیرو‌های لباس شخصی در پاسخ به این تظاهرات به خوابگاه دانشجویان حمله کردند و به ضرب و شتم و بازداشت بسیاری از دانشجویان پرداختند. این اقدام باعث واکنش جامعه مدنی و دانشجویی کشور شد و با بی‌توجهی مقامات به عزل نیرو‌های انتظامی که مسئول حفاظت از امنیت دانشجویان بودند به اوج رسید و درگیری‌ها در تهران و تبریز ادامه پیدا کرد.

برخی دانشجویان قدیمی دانشگاه تهران می‌گویند اعتراضات دانشجویی به نام «توقیف روزنامه سلام» حقیقت ندارد زیرا آغاز اعتراض به خاطر کالایی‌سازی دانشگاه بوده است. فروش سهمیه دانشگاه برای کسب درآمد از دوران سیدمحمد خاتمی آغاز شد و دانشجویان دانشگاه تهران به ویژه طیف چپگرا با آن مخالفت شدید داشته و با پیگیری چهره‌هایی همچون عزت ابراهیم نژاد تحصن را کلید زده بودند و در حقیقت اعتراضات دانشجویان پیش از توقیف روزنامه سلام آغاز شده بود اما اینگونه القا شد که گویا آنها به خاطر توقیف روزنامه سلام اعتراض می‌کنند.

اعتراضات پس از انتخابات سال ۸۸

از مهمترین اعتراضات ایران، اعتراضاتی بود که پس از اعلام نتایج انتخابات سال ۸۸ رخ داد که پس از انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ یکی از عظیم‌ترین اعتراضات عمومی در تاریخ ایران به شمار می‌رفت. معترضان معتقد بودند در جریان این انتخابات آرا به نفع محمود احمدی نژاد و به ضرر میرحسین موسوی دستکاری شده است.

اعتراضات سال ۸۸ با برخورد شدید امنیتی مواجه شد و اگرچه دامنه اعتراضات به نام جنبش سبز تا چند ماه ادامه یافت، اما پس از برخورد با معترضان آهسته آهسته اعتراضات خیابانی کمرنگ شد و پایان یافت. با این حال حامیان جنبش سبز هنوز پس از گذشت بیش از یک دهه در سالگرد آن در حد بیانیه تحرکاتی نشان می‌دهند. میرحسین موسوی و زهرا رهنورد و مهدی کروبی از آن سال در حصر خانگی به سر می‌برند.

اعتراضات دیماه ۹۶

یکی دیگر از اعتراضات مهم مردمی در ایران در دیماه سال ۹۶ رخ داد. جرقه این اعتراضات از مشهد آغاز شد و ظاهرا گروهی از مخالفان دولت با حمایت برخی چهره‌های مذهبی به خیابان ریختند تا نسبت به وضعیت موسسات مالی و اعتباری و پس ندادن پولشان اعتراض کنند. اعتراضات مشهد کاملا هدف‌دار بود تا دولت روحانی تحت فشار قرار داده شود که پول‌های اختلاس شده مردم توسط صندوق‌های مالی، از طریق بیت المال و صندوق ذخیره ارزی پرداخت شود، اما ماجرا به مشهد ختم نشد و جرقه اعتراضاتی را رقم زد که به سراسر ایران کشیده شد.

عباس عبدی از فعالان سیاسی اصلاح طلب همان زمان آغاز اعتراضات را نتیجهٔ «تحریک افرادی که از موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز مبالغ هنگفتی وام گرفته و حاضر به پس دادن نبودند» توصیف کرد.

غلامحسین محسنی اژه‌ای، سخنگوی وقت قوه قضائیه، تعداد کشته شدگان اعتراضات دی ماه را ۲۵ تن اعلام کرد اما مدتی بعد جواد کریمی قدوسی عضو کمیسیون امنیت ملی در مجلس بعدها در یک سخنرانی تعداد کشته شدگان اعتراضات دی ماه را ۵۴ نفر اعلام کرد. هنوز آمار رسمی از تعداد کشته شدگان در دست نیست.

اعتراضات سال ۹۸ به افزایش قیمت بنزین

دولت روحانی در آبانماه سال ۹۸ ناگهان قیمت بنزین را ۳ برابر افزایش داد. این تصمیم تا کنون در دنیا بی‌سابقه بوده و معمولا افزایش قیمت‌های حامل‌های انرژی به صورت پلکانی و نامحسوس در همه جای دنیا رخ داده اما افزایش سه برابری اتفاقی عجیبی بود که دستور آن بدون دخالت مجلس با حضور سران قوا صادر شد.

افزایش قیمت بنزین به اعتراضات عمومی در سراسر ایران منجر شد و پس از آنکه در عمده شهرهای ایران مردم به خیابان ریختند تا اعتراض خود را بیان کنند، سرکوب شدید امنیتی توسط حکومت انجام شد که به جان باختن افراد زیادی ختم شد.

این اعتراضات که عمدتاً در محلات کارگری و فقیرنشین شهری متمرکز و در ابتدا نسبتاً مسالمت‌آمیز بود اما نحوه برخورد نیروهای نظامی از یکسو و همچنین خرابکاری‌های کسانی که عمدتا به نیروهای ضد جمهوری اسلامی وابسته بودند، به خشونت اعتراضات منجر شد.

تیراندازی به معترضان در مناطقی همچون ماهشهر بسیار خبرساز شد و بازتاب داشت. همان زمان تصاویری از مردم آن منطقه منتشر شد که می‌گفتند ما فقیریم اما برایمان دوشکا می‌آورند.

بیشتر بخوانید: مردم ماهشهر: مگر ما کی هستیم که برایمان دوشکا و نفربر آوردید؟ +فیلم

رویترز برای نخستین بار تعداد کشته شدگان در اعتراضات سال ۹۸ را بیش از ۱۵۰۰ نفر اعلام کرد اما مقامات ایران آن را تکذیب کردند؛ با این حال رقم دقیقی اعلام نکردند. در ۱۰ خرداد ۱۳۹۹ عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور در یک برنامهٔ تلویزیونی گفت «حدود ۴۰ یا ۴۵ نفر یعنی حدود ۲۰ درصد کشته‌شدگان آبان، افرادی بودند که با سلاح‌های غیر سازمانی کشته شدند»

برخی از اظهارات رحمانی فضلی چنین استدلال کردند که این سخنان یعنی بین ۲۰۰ تا ۲۲۵ نفر که در اعتراضات آبان ۱۳۹۸ کشته شده‌اند.

بنا بر گزارش وزیر کشور بیش از ۵۰ پایگاه و پاسگاه نظامی مورد حمله قرار گرفت و ۳۴ آمبولانس، ۷۳۱ بانک، ۱۴۰ مکان عمومی، ۹ مرکز مذهبی، ۷۰ پمپ بنزین، ۳۰۷ خودرو شخصی، ۱۸۳ خودرو نظامی و ۱۰۷۶ موتور سیکلت شخصی آتش زده یا تخریب شد.

نیویورک تایمز اول دسامبر ۲۰۱۹ در گزارشی اعتراضات آبان ۱۳۹۸ را «بزرگترین ناآرامی» در ایران طی ۴۰ سال گذشته توصیف کرد.

اعتراضات کارگران هفت تپه در خوزستان

اگرچه اعتراضات هفت تپه در خوزستان در بُعد استانی رخ داد اما حمایت سراسری مردم از کارگران معترض این واحد تولیدی بُعدی ملی به آن داد. صاحبان زمین‌های هفت تپه مردم محلی بودند که با وعده ساخت یک مجتمع تولیدی نیشکر زمین‌های خود را به دولت فروخته بودند و در مقابل دولت نیز متعهد شده بود با راه‌اندازی این واحد تولیدی افراد همان مناطق در مجتمع مشغول به کار شوند.

از دوره محمدرضا شاه پهلوی تا پس از انقلاب ایران همین اتفاق رخ داده بود و تقریبا افراد بومی در مجتمع اشتغال داشتند اما پس از خصوصی سازی عجیب هفت تپه که با قیمتی بسیار نازل انجام شده بود، مالک جدید کارگران را اخراج کرده بود و به همین سبب اعتراضاتی رخ داد که طی آن کارگران معتقد بودند اولا خصوصی سازی پر از فساد بوده و دوما اقدام دولت برخلاف وعده‌های قبلی بوده است.

مجموعه این اتفاقات به اعتراضات سراسری در شوش انجامید که تقریبا مدرن‌ترین تشکل‌یافته ترین اعتراضات صنفی در ایران بود و بسیاری از کارگران تشکل‌های دیگر در خوزستان با الهام از هفت تپه دست به اعتراض زدند؛ اعتراضات کارگران پتروشیمی‌ها در عمده پالایشگاه‌های ایران از همین نمونه بود.

اعتراضات مردم خوزستان به بی آبی

خوزستان حاصل‌خیزترین استان ایران است که ۵ رود بزرگ به آن جاری می‌شود. همچنبن پرآب‌ترین رودخانه کشور که تنها رود قابل کشتیرانی است، در همین استان قرار دارد اما مدیریت نسنجیده و بی‌کفایت در موضوع آب باعث شد این استان با خشکسالی و قحطی مواجه شود.

مردم خوزستان هر ساله در انتقاد به وضع موجود اعتراض یا اعتصاب می‌کنند و هر بار ماجرا با چند تانکر آب حل جمع می‌شود اما این بار خشک شدن تالاب بزرگ هورالعظیم که زندگی بخش عمده مردم خوزستان به آن وابسته است، باعث شد اعتراضات در خوزستان شکل جدی‌تری به خود بگیرد.

اعتراضات مردم خوزستان در سال ۱۴۰۰ از شهرهای شادگان و سوسنگرد آغاز شده و به شهرهای دیگر نیز کشیده شده است. تصاویری از اهواز مخابره شده که نیروهای نظامی به استان خوزستان اعزام شده‌اند. این اعتراضات تا کنون با کشته شدن چند نفر ادامه داشته و قوه قضاییه نیز دستور رسیدگی به آن را صادر کرده است.

اعتراضات مردم اصفهان به بی آبی

نیمه دوم آبان ماه سال 1400 با اعتراضات گسترده مردمی در اصفهان سپری می‌شود. کشاورزان در اصفهان بیش از دوازده روز با حضور در تجمعات گسترده نسبت به بی آبی فریاد اعتراض سردادند. علاوه بر کشاورزان دیگر اقشار و اصناف و مردم عادی نیز به خیل معترضان پیوستند و جمعیت کثیری از معترضان با سر دادن شعارهای اعتراضی خواستار حل مشکل بی آبی در این استان شدند. 

کمتر از سه ماه پس از اعتراضات گسترده نسبت به بی آبی در خوزستان، حالا اصفهان به صحنه تجمع صدها نفر از کشاورزان و مردم اصفهان در اعتراض به بی آبی تبدیل شده است. این اعتراضات با رویکرد متفاوت صدا و سیما در پوشش این اعتراضات و همچنین حضور تلویزیونی مخبر معاون اول رئیس جمهور و ابراز همدردی با مردم اصفهان همراه شد.

در چندروز گذشته جمعی از کشاورزان اصفهانی که خواهان تامین حقابه کشت پاییزه خود هستند، در میان زاینده رود چادر زدند و با روشن کردن آتش در این رودخانه، نسبت به خشکی این رودخانه و عدم احقاق حقوقشان اعتراض کردند. معترضان همچنین خواهان جاری شدن دائمی این رودخانه شدند و از مسئولان درخواست کردند هر چه سریع تر مشکلات آب استان اصفهان را حل کنند.

مردم و کشاورزان پلاکاردهایی در دست داشتند که روی این پلاکاردها نوشته شده بود "زاینده رود من کو؟" تصاویر و فیلم های منتشر شده از حضور قابل توجه معترضان از اقشار مختلف خبر می‌دهند.

اعتراضات ۱۴۰۱ پس از درگذشت مهسا امینی

مهسا امینی دختر اهل سقز بود که توسط گشت ارشاد بازداشت شد و روز ۲۵ شهريور ۱۴۰۱ خانواده مهسا امینی خبر درگذشت او را منتشر کردند.پس از درگذشت او، جمعی از معترضان مقابل بیمارستان کسری تجمع کردند و از آن روز اعتراضات مردمی گسترده‌ای در سراسر ایران شکل گرفت.

اعتراضات تا نیمه اول مهرماه چندین کشته و زخمی برجای گذاشت که هنوز آمار رسمی از آن وجود ندارد. در زاهدان کار به تیراندازی مسلحانه میان طرفین کشید و در شهرهایی همچون چابهار، قم، دزفول، تهران، اصفهان، شیراز، اردبیل و ... اعتراضات گسترده‌ای شکل گرفت.