روز دانشجو

رویداد۲۴ پس از سقوط رضاشاه در شهریور ۱۳۲۰ فضای فکری و فرهنگی ایران باز شد و نشریات و حلقه‌های روشنفکری بسیاری در کشور پا گرفت. حزب توده و جنبش ملی در دهه ۳۰ نفوذ زیادی در دانشگاه‌ها داشتند و این اثرگذاری، باعث سیاسی شدن فضای دانشگاه و جنب و جوش فعالان دانشجویی شد.

پس از کودتای ۲۸ مرداد فضای سیاسی و فکری به شدت امنیتی شد و بسیاری از مبارزان سیاسی و روشنفکران دستگیر و زندانی شدند. شاه پس از کودتا تصمیم به از سرگیری روابط با بریتانیا گرفت و ریچارد نیکسون معاون وقت رئیس جمهور آمریکا مدت کوتاهی پس از کودتا به ایران سفر کرد.

سفر نیکسون به ایران آن هم مدت کوتاهی پس از کودتا، خشم فروخورده نیروهای مترقی را برانگیخت و تظاهرات فراوانی در دانشگاه تهران انجام شد. حکومت پس از کودتا وارد فاز جدیدی از سرکوب شده بود و با بالا گرفتن اعتراضات تیراندازی و مقابله مسلحانه با معترضان در دستور کار قرار گرفت.

7- اعتراضاتی که در واکنش به سفر نیکسون انجام گرفت، بیش از همه در دانشکده فنی دانشگاه تهران بود که محل فعالیت گروه‌های چپگرا بود. نیروهای امنیتی تصمیم گرفتند با حمله گازانبری به دانشکده فنی اعتراضات را سرکوب کنند. نیروهای امنیتی ابتدا به کلاس درس یکی از استادان یورش بردند تا دو نفر از دانشجویان را دستگیر کنند.

حمله نیروهای امنیتی به اتاق دکتر شمس، زمینه‌ساز اعتراضات بعدی شد و فضای دانشگاه را ملتهب کرد. روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲ چهار ماه پس از کودتا نیروهای امنیتی به دانشکده فنی حمله کردند و با تیراندازی به سمت دانشجویان سه تن از آنها را به قتل رساندند؛ احمد قندچی طرفدار دکتر مصدق و جبهه ملی، مصطفی بزرگ‌نیا عضو سازمان جوانان حزب توده ایران و مهدی شریعت رضوی برادر همسر دکتر علی شریعتی که عضو رسمی سازمان جوانان حزب توده بود.

بنابر گزارش پزشکی قانونی دو تن از دانشجویان بر اثر شلیک گلوله و یک تن توسط سرنیزه سربازان کشته شدند. احمد قندچی نیز برای مداوا به بیمارستان برده شده بود اما مسئولان بیمارستان از پذیرش او خودداری کردند و او کشته شد.

پس از قتل این سه نفر و دستگیری بسیاری دیگر از دانشجویان، ریچارد نیکسون به تهران آمد و در فضای سنگین نیروهای امنیتی از دانشگاه تهران دکترای افتخاری گرفت. کنفدراسیون دانشجویان مخالف رژیم، روز شهادت این سه تن را روز دانشجو اعلام کرد. از آن سال تا کنون ۱۶ آذر به عنوان روز دانشجو نامیده شده و به نمادی برای مبارزه با استبداد و نابرابری تبدیل شده است.