نگرانی کمیته معماری بومی از فرآیند پرشتاب تخریب آثار تاریخی

رویداد۲۴ کمیته علمی معماری بومی ایران که با هدف ارتقای آگاهی عمومی از طریق به اشتراک‌گذاری دانش و فهم نسل حاضر و علاقمندان و به دست آوردن چگونگی حفاظت از این میراث و بهره‌گیری از آن در متن زندگی حال و آینده تشکیل شده است، با پایان کار نخستین جلسه‌ی این کمیته، بیانیه‌ای منتشر کرد.

در بیانیه نخستین کمیته علمی معماری بومی ایکوموس ایران آمده است: «حوزه‌ی فرهنگی ایران به سبب برخورداری از تنوع اقلیمی و فرهنگی کم‌نظیر و دادوستد‌های پیوسته با فرهنگ‌ها و تمدن‌های همسایه و دوردست و نیز پیشینه‌ی طولانی و مستمر زیست در آن، از معماری بسیار متنوع و ارزشمندی بهره‌مند شده است. فرآیند نامتوازن توسعه، تغییرات اقلیمی شدید و پیامد‌های آن و حوادث و بلایای طبیعی و انسانی، درکنار عوامل دیگری که باید شناسایی و تحلیل شوند، به غفلت از این سرمایه‌ی عظیم فرهنگی، تمدنی و عملی انجامیده که ناگزیر آسیب‌های جدی و حتی نابودی وجوه و بخش‌هایی از میراث معماری بومی ایران را در پی داشته است.

با باور عمیق به نامطلوب بودن این رخداد‌ها و اعتقاد به لزوم همکاری برای تغییر این مسیر، جمعی از متخصصان و اعضای ایکوموس در خرداد سال ۱۳۹۶ پیشنهاد تاسیس کمیته‌ی علمی معماری بومی را به هیئت رئیسه ایکوموس ایران ارائه داده‌اند و پس از کسب نظر موافق هیات رئیسه و هیات اجرائی ایکوموس ایران و طی مراحل لازم، این کمیته در تیر سال ۱۳۹۷ رسما تشکیل و فعالیت‌های آن آغاز شد.

بر اساس فراخوان منتشر شده و چشم انداز تدوین شده در وبگاه و شبکه‌های ارتباطی ایکوموس ایران، متخصصان و علاقمندان بسیاری از سرتاسر کشور حمایت خود را از شکل گیری این کمیته ابراز و آمادگی خود را برای همکاری با آن، اعلام کردند. هیات موسسان کمیته از طریق رایزنی با هیات اجرایی ایکوموس ایران، به تبیین مفهوم و معنی معماری بومی، از جمله مطالعه‌ی واژه شناختی تطبیقی این مفهوم و شناخت رئوس مسائل آن در این حوزه تمدنی پرداخت و به موازات آن اقداماتی برای طراحی ساختار متناسب با این کمیته، شناسایی حوزه‌های کلی بوم‌های ایران، تعریف کارگروه‌های تخصصی و شناسایی و ارزیابی علایق علاقمندان به همکاری با این کمیته در سطح کشور، انجام داد.

در این فرآیند، کمیته از همکاری خود در آغاز کتابشناسی معماری بومی (ایران) و شناخت موسسات و نهاد‌های مرتبط با موضوع در ایران و جهان و نیز برگزاری کارگاه و جلسات موردی بهره برد.

در نخستین نشست اعضا و همکاران این کمیته در محل دفتر موسسه‌ی فرهنگی ایکوموس ایران، حاضران ضمن باور به این که لازم است از فرصت پدید آمده ناشی از تاسیس این کمیته‌ی علمی بهترین استفاده‌ی ممکن به عمل آید، با ابراز نگرانی از فرآیند فزاینده‌ی شتابان فراموشی و تخریب اندیشه و آثار معماری بومی بی بدیل ایران تهدید و تخریب ارزش‌های فوق تصور گوناگون آن با اقدامات غیر سازنده و مخرب، متعهد می‌شوند از طریق یاری به کمیته‌ی علمی معماری بومی و کمک به آغاز شکل گیری جریانی عالمانه در حوزه‌ی عمومی و تخصصی، به ویژه آگاهی بخشی به عموم مردم، تمام همت و تلاش خود را به کار گیرند تا بر اساس گسترش و تعمیق شناخت و معرفت به این مهم، زمینه‌های اجتماعی حفاظت و بهره‌مندی صحیح از آن و نیز تداوم نتایج تجربه معماری بومی ایران، در آینده، مقدور گردد.

حاضران و کمیته‌ی علمی انتظار دارند مسئولان حاکمیت و دولت ضمن توجه به مسئولیت خود در این زمینه، از این فرصت بهره‌مند شوند و امیدوارند ایکوموس جهانی با درک و شناخت این ظرفیت مردم نهاد، امکانات و حمایت خود را در توسعه کیفی وهمراهی با این کمیته به کارگیرد. همچنین حاضران آمادگی خود را برای بسط خوشه‌های همکار درنواحی مختلف ایران و نیز مشارکت در اقدامات مشابه در حوزه‌ی فرهنگ مشترک منطقه‌ای و جهانی در حد توان ابراز می‌دارند.»