دجال کیست؟+نشانه‌های ظهور امام زمان

رویداد۲۴ مهسا زرگری: باور عمومی این است که دجّال، یک شخص مدعی دروغین با چشم تک است که قبل از ظهور امام زمان (عج) ظاهر می‌شود و با او درگیری دارد. انجیل و برخی از احادیث نیز به این معنا اشاره کرده‌اند، اما باید توجه داشت که دجّال یک نام خاص نیست و بلکه ویژگی هر شخص حیله‌گری است که سعی می‌کند مردم را از پیوستن به جنبش‌های اصلاح‌طلبانه بازدارد. انبیا نیز پیروان خود را از فتنه‌های اینگونه مدعیان دروغین هشدار داده‌اند.

کلمه دجال به چه معناست؟

تفسیر و مفهوم کلمه "دجّال" به شرح زیر است:

این کلمه در ادبیات عرب به معنای زیادی انجام کار توسط فردی به کار می‌رود و از وزن فعّال صیغه مبالغه میباشد.

یکی از تفسیرها بر مبنای کلمه "دُجَیل" است که به معنای "قطران" است. در گذشته، عرب‌ها از قطران برای پوشاندن عیوب بدن شتران استفاده می‌کردند و این فعل را "تَدجیل" می‌نامیدند. از این روی، به دجّال نیز به این دلیل اطلاق شده است که مانند قطران، سراسر زمین را پوشانده است.

تفسیر دیگری از این کلمه بر مبنای کلمه "دَجْل" به معنای "دروغ" و "فریب" است. دجّال به این نام نامیده می‌شود زیرا ادعای پروردگاری می‌کند که از بزرگترین دروغ‌هاست.

ریشه لغت دجّال به معنای "در نوردیدن" است و به همین دلیل او را دجّال می‌نامند، زیرا او بیشتر مناطق جهان را درمی‌نوردد و تحت سلطه خود درمی‌آورد.

از ریشه "تَدجیل" به معنای "پوشاندن" نیز کلمه دجّال گرفته شده است. او با کفرش مردم را پوشانده یا با فراوانی لشکریانش زمین را پوشانده و حقیقت را با باطل پوشانده‌است.

تفسیر دیگری از این کلمه بر اساس لغت "تَدجیل" به معنای "زراندود کردن" است. دلیل نام‌گذاری دجّال به این نام این است که او با دروغ و نیرنگ خود و بیان مغایر با آنچه در دل دارد، باطل را به عنوان حق جلوه می‌دهد و مردم را فریب می‌دهد.

معرفی دجال در احادیث و ادیان مختلف

هنگامی که صحبت از "دجّال" می‌شود، عموماً به دلیل پیشینه‌ای که در ذهن عمومی وجود دارد، به یک شخص خاص با یک چشم اشاره می‌شود که قبل از ظهور مهدی موعود با ظاهری افسانه‌ای و خصوصیات افسانه‌ای ظاهر خواهد شد و برنامه‌ای خاص دارد.

اما همانطور که در ریشه لغت "دجّال" و در منابع حدیثی استفاده می‌شود، "دجّال" به یک فرد خاص محدود نمی‌شود، بلکه به عنوان یک عنوان کلی برای افرادی با تزویر و حیله‌گری و کارهای مرتبط با مکر و فریب و حقه‌بازی استفاده می‌شوند.

در یک حدیث آمده است که پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود: "هر پیامبری پس از نوح، قوم خود را از فتنه دجّال برحذر داشت. من هم شما را برحذر می‌دارم!" به‌طور قطع، انبیا در زمان خود به مردم در مورد فتنه‌ای که در آخرالزمان آشکار می‌شود هشدار نمی‌دادند.

بیشتر بخوانید: زندگینامه امام زمان

به‌طور خاص، در پایان این حدیث می‌خوانیم: "سپس پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) صفات او را برای ما بیان کرد و گفت شاید پاره‌ای از آنها که مرا دیده‌اند یا سخن مرا شنیده‌اند، در زمان او را درک کنند!" احتمالاً این نشانه به طغیانگران و فریب‌دهندگان خطرناکی مانند بنی امیه و اشخاصی همچون معاویه اشاره دارد که با استفاده از لباس " المؤمنین" و عنوان "کاتب وحی"، به کارهای مکر و فریب و تزویر می‌پرداختند و مردم را از مسیر راست به سوی آداب و سنت‌های جاهلیت وارد می‌کردند، نظام طبقاتی و حکومت استبدادی و خودسری را زنده می‌کردند. 

در اسلام، دجّال به عنوان یک شخصیت شیطانی ذکر شده است که قرآن و حدیث‌ها درباره او سخن می‌گویند. برخی از منابع اسلامی توصیف‌هایی درباره دجّال ارائه می‌دهند و بیان می‌کنند که او یک فرد شیطانی است که در آخرالزمان ظاهر می‌شود و با ارائه معجزات و قدرت‌های خارق‌العاده، تلاش می‌کند تا انسان‌ها را از ایمان به خدا و پیروی از راه راست باز دارد.

بعضی از وصف‌ها می‌گویند که دجّال یک فرد با چشمی نابینا است و بر روی پیشانی او کلمه "کفر" نوشته شده است که توسط هر مسلمانی، حتی ناظر عادی، قابل خواندن است. دجال ادعا می‌کند خداوند است و به عنوان مسیح موعود و مهدی انتظار شده توسط برخی از ادیان، عرفان و اساطیر، ظاهر می‌شود.

در کل، دجّال یک مفهوم مذهبی است و در ادیان مختلف به طرق مختلفی تعبیر می‌شود. نظرات و باورها در این زمینه متنوع است و این بستگی به گرایشات مذهبی و اعتقادات فردی دارد.

در رساله دوّم یوحنا (باب 1، جمله 6 و 7) آمده است:

«شنیده اید که دجّال مى آید الحال هم دجّالان بسیار ظاهر شده اند.» 

و این عبارت نیز تاکید می‌کند که تعدّد دجّال‌ها در آینده بسیار خواهد بود.

در حدیث دیگری آمده است: «قال رسول اللّه (صلى الله علیه وآله وسلم): لا تقوم السّاعة حتى یخرج نحو من ستّین کذّاباً کلّهم یقولون انا نبى»:

رستاخیز رخ نمی‌دهد مگر آن که شصت فرد دروغگو ظهور خواهند کرد و همه ادعا می‌کنند که انبیا هستند! »

گرچه در این روایت عنوان دجّال به طور مستقیم نیامده است، اما به طور کلی نشان می‌دهد که در آخرالزمان، افراد دروغگو و فریبکار به تعداد زیادی وجود خواهند داشت و محدود به یک یا چند نفر نخواهد بود.

به هر حال، یک نکته قطعی است که در زمانی که شرایط انقلابی فراهم شوند، در هر جامعه‌ای، افراد فریبکاری که در واقع دفاع از نظام‌های فاسد و خسته‌کننده هستند، برای حفظ وضع موجود و بهره‌برداری از شرایط فکری و اجتماعی مردم برای تحقق اهداف نادرست خود، تلاش می‌کنند و به استفاده از تزویر و حیله‌گری می‌پردازند، حتی شعارهای انقلابی را به کار می‌گیرند. این امر یکی از بزرگترین موانع در راه اصلاح و انقلاب راستین است. این افراد دجّال هستند که همه پیامبران به امت خود هشدار داده‌اند و در مورد نقشه‌های فریبنده آنها هشدار داده‌اند.

با این حال، قبل از ظهور مهدی و آن انقلاب عظیم، هر چقدر شرایط فکری، روانی و اجتماعی در سطح جهان آماده‌تر می‌شود، فعالیت این دجّال‌ها که یکی پس از دیگری ظهور می‌کنند، افزایش می‌یابد؛ تا در پیشرفت شرایط انقلابی وقفه‌ای ایجاد کنند و با هزاران حیله و فن برای منحرف ساختن امحیط اجتماعی و مخاطبان خود، تلاش کنند تا از بروز انقلاب و تغییرات جدی جلوگیری کنند.

تفسیر مکارم شیرازی از دجال چیست؟

درباره دجال در نسخ مختلف مفسران چیزهای مختلفی آمده است. آیت‌الله مکارم شیرازی نیز یکی از چهره‌های برجسته مذهبی و از مفسران است که در تفسیر دجال نکاتی را ذکر کرده است. او برخلاف برخی از تفاسیر دجال را یک شخص نمی‌داند، بلکه اشاره می‌کند که دجّال منحصر به یک فرد نیست بلکه عنوانى است کلّى براى افراد پر تزویر و حیله گر؛ و پر مکر و فریب و حقّه باز که براى کشیدن توده هاى مردم به دنبال خود از هر وسیله اى استفاده مى کنند. 

دجال کی ظهور می کند و چه ویژگی هایی دارد؟

در اسلام، مفهوم "دجّال" به طور خاص به شخصیتی اشاره دارد که در آخرالزمان ظاهر می‌شود و با کارهای فریبنده و تزویر، مردم را از راه راست منحرف می‌کند. این شخصیت به طور فراگیر در حضور پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم) و همچنین در آیات قرآنی و روایات دیگر از جمله روایات شیعی وجود دارد. اما جزئیات دقیق درباره ظهور و ویژگی‌های این شخصیت در منابع اسلامی ممکن است متنوع باشد و دقیقاً چگونگی ظهور و عملکرد دجّال در آخرالزمان را مشخص نمی‌کند.

می‌توان گفت که افرادی که به عنوان دجّال شناخته می‌شوند، معمولاً نه تنها ادعا می‌کنند که خود به مقام انبیا رسیده‌اند، بلکه نیروها و قدرت‌های فراطبیعی نیز دارند و با استفاده از آنها مردم را فریب می‌دهند. آنها تلاش می‌کنند تا به عنوان رهبران و هدایت‌کنندگان مردم شناخته شوند و از این طریق تأثیر و کنترل بر جوانب مختلف زندگی اجتماعی بیشتر کنند.

بنابراین، در اسلام وجود دجّال به عنوان یک شخصیت فریبنده و گمراه‌کننده قبل از ظهور مهدی (عج) و رستاخیز را توصیف می‌کند. ظهور و فعالیت این دجّال‌ها در آخرالزمان به مردم تحذیر و هشدار می‌دهد که برای تشخیص راه راست و راه گمراه نیاز به آگاهی و بصیرت دارند.

زمان ظهور دجال 

در روایات شیعه آمده است که در آخرالزمان و پیش از ظهور مهدی، دجّال از خراسان ظاهر می‌شود و به وسیله انجام کارهای شگفت‌انگیز و نمایش معجزات، تعداد زیادی از مردم را فریب می‌دهد.

نشانه های ظهور امام زمان 

نشانه‌های قطعی ظهور امام زمان، علایمی هستند که بدون هیچ شکی قبل از وقوع ظهور اصلی تحقق می‌یابند و بر هیچ شرطی وابسته نیستند. اما تحقق نشانه‌های غیر قطعی مشروط است. امام صادق (ع) به این دو دسته از نشانه‌ها اشاره کرده و در آن‌ها خروج سفیانی را نشانه قطعی می‌داند.

پیرامون تعداد این نشانه‌ها، روایت‌ها متفاوت هستند. برخی روایات آنها را پنج و برخی دیگر ده نشانه می‌شمارند.

نشانه های قطعی ظهور امام زمان عبارتند از:

۱ - خروج سفیانی

از جمله نشانه‌های قطعی ظهور، خروج سفیانی است. سفیانی فردی است که بر اساس روایات، از نسل ابوسفیان است و از منطقه‌ای در شام قدیم خارج شده و بسیاری از مسلمانان را فریب می‌دهد و قسمتی از سرزمین اسلام را تصرف می‌کند. به تفصیل، او در کوفه و نجف به قتل عام شیعیان می‌پردازد و برای یافتن و کشتن آنان جایزه اعلام می‌کند. مدت زمان حکومت سفیانی در روایات مختلف آمده است و ممکن است بین هفت تا نه ماه باشد. برخی از اختلافات درباره مدت زمان حکومت سفیانی به تقیه یا بداء (استدلال به منظور ابهام‌زدایی) برمی‌گردد. همچنین، برخی از روایات بیان می‌کنند که "سفیانی" نام یک شخص خاص نیست، بلکه شخصیتی است که قبل از ظهور حضرت مهدی (عج) خارج می‌شود و ویژگی‌های اخلاقی و عملی ابوسفیان را دارا می‌باشد. همچنین، برخی از روایات می‌گویند که سفیانی دو شخصیت است که یکی در منطقه زوراء (بغداد) قیام می‌کند و به قتل می‌رسد و شخصیت دیگر از شام خارج می‌شود.

۲ - صیحه آسمانی

صیحه آسمانی، ندایی است که از سوی جبرئیل (ع) به گوش همه مردم جهان می‌رسد و نام حضرت مهدی (عج) را اعلام می‌کند. این صدا در شب ۲۳ رمضان شنیده می‌شود و همه مردم زمین آن را به زبان خود می‌شنوند.

3 - قتل نفس زکیه

نفس زکیه فردی پاکدل است که در مکه به شهادت می‌رسد و شهادت او یکی از نشانه‌های قطعی ظهور است. برخی روایات بیان می‌کنند که پانزده روز پس از شهادت نفس زکیه، حضرت مهدی (عج) ظهور خواهد کرد. همچنین، روایت‌ها اشاره می‌کنند که نفس زکیه سفیر حضرت مهدی (عج) به سوی مردم مکه است.

۴ - دجال

دجال یکی از نشانه‌هایی است که برخی روایات آن را از علتقلبی بیان می‌کنند. دجال فردی است که در انتظار ظهور حضرت مهدی (عج) ادعا می‌کند که خداوند است و دارای قدرت‌های غیرطبیعی است. او توانایی ایجاد آشوب و فتنه در جهان را دارد و تلاش می‌کند تا مردم را از دین اسلام منحرف کند. دجال در برخی روایات به عنوان شخصیت شیطانی توصیف شده است و تلاش دارد با استفاده از فریب و توهمات به مردم نفوذ کند. اما بر اساس روایات، حضرت مهدی (عج) با ظهور خود دجال را شناسایی و از او دفاع خواهد کرد و او را نابود خواهد کرد.

۵ - ظهور حضرت مهدی (عج)

ظهور حضرت مهدی (عج) به عنوان آخرین امام شیعیان و مهدی موعود، یکی از اصلی‌ترین عقاید در اسلام شیعی است. بر اساس اعتقادات شیعه، حضرت مهدی در آخرالزمان ظهور کرده و به راهنمایی و اصلاح جهان خواهد پرداخت. او به عنوان فرزند آخرین امام شیعیان، حضرت حسن عسکری (ع)، شناخته می‌شود.

 ظهور حضرت مهدی با عدالت، عدل و اقامه دین حق در سراسر جهان همراه است. زمان و شرایط دقیق ظهور حضرت مهدی (عج) در روایات مختلف مورد بحث قرار گرفته است و می‌تواند به صورت مجهول باشد. اما برخی از روایات بیان می‌کنند که ظهور حضرت مهدی (عج) پس از وقوع برخی از نشانه‌ها و رویدادها مانند خروج سفیانی، صیحه آسمانی و قتل نفس زکیه رخ خواهد داد.