ایجاد موزه صرفا کار سازمان میراث فرهنگی نیست
مدیرکل موزه ها و اموال منقول کشور گفت: مردم را از داشتن، تجربه کردن و دیدن موزه های بیشتر محروم نکنیم.
رویداد۲۴- هفته پیش بود که مدیرکل موزه های کشور به آذربایجان غربی رفته بود تا مرمت و استحکام بخشی کاخ موزه باغچه توسط سازمان منطقه آزاد ماکو را به تایید برساند. درواقع خوب که بنگریم در سال های اخیر کمتر روزی است که از این دست سفرها و از این دست خبرهای مسرت بخش در حوزه موزه داری کشور نشنویم؛
«برخی از اتفاقاتی که اخیرا در حوزه موزه‌ها افتاده است، در کشور بی سابقه است ؛ بخش خصوصی در ایجاد موزه از دولت پیشی گرفته ؛ روزی آرزو می کردیم به جایی برسیم که مردم به عنوان صاحبان اصلی میراث کشور، خود روزی پاسبان و نگاهبان آن باشند و امروز به این توفیق بزرگ رسیده ایم؛ تا زمانی که دولت تنها متصدی موزه ها بودبه این آرمان هانمی رسیدیم؛ در سال گذشته با جدیت تمام هر دوهفته یک موزه جدید افتتاح کردیم در سال جاری هر 10 روز یک موزه و در سال آینده هر هفته یک موزه افتتاح خواهیم کرد تا ان شالله در سال های نه چندان دور شاهد افتتاح هر روز یک موزه در کشورمان باشیم چیزی که کاملا دست یافتنی و نزدیک است؛ دیگر موزه های ما بی مخاطب نیست. سال گذشته در موزه های متعلق به میراث فرهنگی 20 میلیون بازدید کننده داشته ایم و در کشوری با جمعیت 80 میلیون نفر این آمار قابل توجه است.
پس از چند دهه بزرگترین ساماندهی در موزه ها انجام شده است برای نمونه 50 هزار شیء فقط در یک پروژه ساماندهی شده است؛ در دو سال گذشته 48موزه توسط شخصیت‌های حقیقی به تعداد موزه‌های کشورمان اضافه شد؛ ما می‌خواهیم که درهای موزه‌ها را به روی مردم باز کنیم. ما دیوارها را می‌گشاییم. سنت حفاظت از موزه‌ها به مثابه یک جایگاه نظامی را برمی‌داریم. درهای موزه تا زمانی که مردم علاقه‌مند باشند، باز خواهد ماند؛ موزه مکانی برای مردم است.»
این ها بخش هایی پراکنده از سخنان جسورانه، امیدبخش و بی سابقۀ چند ماه اخیر محمد رضا کارگر مدیر کل موزه های کشور درباره تحولات در این حوزه است.
اگر به این سخنان اضافه کنید که موزه مهم اسلامی بعد از 10 سال تعطیلی در سال جدید بازگشایی شده و با رایزنی های متعدد و احکام دادگاه های بین المللی بیش از 500 شی تاریخی برای اولین بار در تاریخ کشور از بلژیک، ایتالیا و امریکا به ایران بازگردانده شده است، بی گمان شما نیز به یک جهش قابل توجه در مسیر موفقیت برای حال و اوضاع پیش تر نابسامان موزه های کشور اذعان خواهید کرد؛ جهشی که منبعث از رویکردی تازه و تحریری نو در اداره موزه داری کشور است و اگر مقطعی نباشد و باقی اقوال به افعال تبدیل شود روزهای خوشی را برای حال و روز موزه های کشور به عنوان میراث هویتی و زندگی دیروز و فردای میهن مهینمان نوید می دهد؛ با دوتن از بانیان اصلی این رویکرد(محمدرضا کارگر مدیرکل موزه ها و اموال منقول کشور و جبرئیل نوکنده مدیر موزه ملی) که هردو دارای تحصیلات و تجارب ارزنده بین المللی در امر موزه داری هستند در قالب میزگردی درباره چرایی و چگونگی این رویکرد تازه به گفت و گو نشسته ایم:
** کارکرد موزه ها در عرصه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی
مدیر کل اداره موزه‌ها و اموال منقول فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در باره رویکرد جدید مدیریت موزه های کشور در این میزگرد گفت: همیشه برای رسیدن به اهداف خود باید رویکرد های مختلف و نو داشته باشیم که این رویکرد نو، برگزاری نمایشگاه ها، اداره موزه های خود میراث فرهنگی، آموزش، گسترش موزه ها در سطح کشور، افزایش موزه های مشترک و موزه هایی ساخته شده مشارکتی را شامل می شود.
کارگر افزود: اگر همه اینها را به عنوان موضوعات مختلف در کنار هم قرار دهیم در اساس برای اینکه تمامی این رویکردها را سامان دهیم ، باید ببینیم چگونه موزه هایمان می توانند در عرصه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار باشند و از یک حالت فانتزی بیرون بیایند و عملکردی ملموس داشته باشند و چشم انداز ما در این زمینه چیست؟
وی تصریح کرد: یعنی اگر دولت همین امروز بگوید که این همه هزینه برای موزه ها انجام می شود اگر این موزه ها نباشند چه مشکلاتی ممکن است برای کشور پیش بیاید و اگر هیچ مشکلی به وجود نمی آید چه لزومی دارد که این همه هزینه شود. با این بودجه و اعتبار می توانیم برویم و مشکلات دیگرمان را حل کنیم.
ما باید طوری برنامه ریزی کنیم که مردم و دولت احساس کنند اگر موزه ها یک روز بسته شوند یا گسترش پیدا نکنند ظهور و بروز مشکلات ملموسی در جامعه در ابعاد مختلف محسوس خواهد بود.
وی ادامه داد: موضوع دیگر اینکه اگر به این عملکرد برسیم با این روند گسترش موزه ها و افزایش تعداد آنها، سازمان میراث فرهنگی چه میزان بودجه دارد که بتواند تصدی همه اینها را به عهده بگیرد؟ و در دنیا مگر همه موزه ها را دولت ها ایجاد می کنند؟
** دولت قبل گوش شنوایی نداشت / ایجاد موزه صرفا کار سازمان میراث فرهنگی نیست
کارگر تاکید کرد: از سال های دور هم به این موضوع اندیشیده ایم و این تفکرات را به دولت قبل هم گفتیم . در همین دولت قبل هم این مساله را خواستار شدیم اما زمینه برای اجرای آن فراهم نبود و گوش شنوایی وجود نداشت اما اکنون شرایطی در کشور فراهم شده تا بتوانیم این ایده ها را اجرایی کنیم به خاطر اینکه ما و یک عده از دوستانی که همفکر و هم رای هستیم اکنون در مصدر پست های اجرایی قرار دارند که زمینه را راحت می کند.
مدیر کل موزه های کشور افزود: برای رسیدن به توفیق، ابتدا باید این تفکر را که سازمان میراث فرهنگی فقط باید موزه بسازد تغییر دهیم. تمام پدیده هایی که امروز در جامعه ما دیده می شود اگر از موزه ها استفاده کنند این پروژه موفق تر پیش می رود. مثلا اگر آموزش و پرورش در بحث آموزش از موزه استفاده کند این اموزش بهتر اتفاق می افتد. اگر وزارت صنایع بتواند میراث صنایع خودش را حفظ و به نسل ها منتقل کند در انجام رسالتش بسیار موفق تر خواهد بود. اگر وزارت نفت ، با صنعت 130 ساله در این سرزمین که بانی بسیاری از تغییرات سیاسی و اجتماعی بوده و از نظر صنعت هم نقش مهمی را در انتقال تکنولوژی داشته است وبسیاری از صنایع و تخصص ها با کمک آن ها شکل گرفته اند هیچ آثاری برای نگهداری ندارد اگر این وزارت خانه هم بیاید یک موزه علمی برای کودکان برای تبیین ارزش نفت و سختی های استخراج آن برپا کندو الگوی مصرف را به انها گوشزد کند یا اثار قدیمی صنعت خودش را حفظ و معرفی کند موفقیت های خودش و آگاهی مردم افزون خواهد بود.
** موزه ها موثرترین ابزار آموزش
وی درباره اثرگذاری بی بدیل آموزشی موزه ها گفت: موزه یک بستری در اموزش دارد که با هیچ ابزار اموزشی قابل مقایسه نیست. تلویزیون، رادیو، کتاب و سخنرانی بیشتر ایده های یک فرد یا گروه است که برداشت خود را از یک موزه به شما انتقال می دهند ولی در موزه خود فرد با دیدن به این عینیت و باورپذیری می رسد و خود فرد در فرایند کشف حقیقت نقش مهمی را بازی می کند و خودش دخیل است.
این کارشناس موزه ادامه داد: همه مردم به عنوان افراد حقیقی و حقوقی با موضوعاتی سر و کار دارندکه لازمه حفظ و معرفی آن موضوعات، موزه است. برای تبیین این موضوعات به نسل بعد، فضای کارگاهی مناسب نیست و این مساله مستلزم موزه است.مثلا ایران خودرو بعد از چند دهه تولید که دیگر یک برند است میراث و سوابق خود را حفظ نکرده اما تویوتا، مزدا و بنز این کار را کرده اند.
** قانون ششم توسعه همه دستگاهها را به ساخت موزه تخصصی الزام کرده است
وی اظهار کرد: به دلایل ذکر شده، اولین اولویت ما این است که مذاکرات جدی با دستگاهها داشته باشیم و در قانون برنامه ششم توسعه نیز پیشنهاد داده ایم که همه دستگاه ها موظف شوند تا برای حفظ میراث خود و بالا بردن آگاهی مردم در زمینه کاری شان موزه ایجاد کنند. با این استدلال که اگر یک مجموعه نتواند مردم را با پیشینه، کارکرد ها و تلاش های دیرین خود آگاه کند آن تجربه ماندگار نخواهد بود و قتی مردم نسبت به این موضوع آگاهی ندارند حساسیتی هم برای حفظ و حراست از ان هویت و تجارب نخواهند داشت.
کارگر عنوان کرد: موزه در واقع یکی از ظرفیت هایش ایجاد عشق است. مثل اینکه ما تا به حال یک میوه را نخورده ایم و حسی درباره اش نداریم اما وقتی یکبار طعم ان را بچشیم متوجه می شویم چقدر به ان علاقه مند بوده ایم یا این گمشده ما بوده است . در مورد معدن، ورزش، موسیقی و دیگر موضوعات هم همینطور است.
وی با تبیین مثالی در این مورد گوشزد کرد: چقدر باشگاه های فوتبال رئال مادرید یا بارسلونا با موزه هایشان در کسب درامد و آشنایی مردم با این دو باشگاه موثر هستند و چقدر وجود این موزه ها به ایجاد یک کانال موثر ارتباطی بین مردم و باشگاه می انجامد. اما در ایران برای تیم های پرطرفدارمان هم موزه نداریم. آیا وظیفه میراث فرهنگی است که درباره این موضوعات تخصصی ورود کند؟ خیر. ما فقط به دستگا ها گوشزد می کنیم و بستر قانونی را برای آن ها فراهم می کنیم.
** مردم روی موزه ها حساس شده اند
این کارشناس میراث فرهنگی تاکید کرد: خوشبختانه با تلاش های صورت گرفته امروز شرایطی فراهم شده که مردم و مسئولان روی موزه ها حساس شده اند و بدین ترتیب وقتی آمادگی و عزم همه را در مورد ایجاد و حفظ موزه های جدید می بینیم متوجه می شویم که تعداد زیادی موزه در حال شکل گیری هستند که هرگز میراث فرهنگی با بودجه و توان محدودش به تنهایی قادر به تاسیس آنها نبود.
وی اضافه کرد: ما پا را از این هم فراتر گذاشته و گفته ایم اگر یک شخص حقیقی تصمیم گرفت روی یک موضوع کار کند چرا زمینه برای او فراهم نباشد چرا که در تعریف موزه اصلا به ابعاد آن اشاره نشده است بیشتر به ماهیت و تلاش درباره یک موضوع خاص اشاره می کند و می گوید موزه ها یک نهاد اموزشی و پژوهشی هستند که در آنها به روی مردم باز است.
وی ادامه داد: درست است که همه خانواده ها نمی توانند یک موزه با تعریف ایکوم ایجاد کنند که در آن به روی مردم باز باشد یا اموزشی باشد ولی می توانند یک موزه خانوادگی با یک تعریف خاص داشته باشند. حتی برخی از همین موزه ها هم می توانند در تعریف ایکوم (سازمان جهانی موزه ها) بگنجند و به عنوان یک موزه واقعی در ایکوم ثبت شوند.
** هر خانواده ایرانی یک موزه
کارگر تصریح کرد: ما معتقدیم هرخانواده می تواند یک موزه خانوادگی داشته باشد که حتی می تواند از یک ویترین با یادگارها و عکس های قدیم تا جدید اعضای همان خانواده شکل گرفته باشد.شعار ما هر خانواده یک موزه است . شاید برخی نقد کنند که با این کار شان موزه پایین می اید ولی این درست نیست چون موزه عمومی تعریف خود را دارد و از نظر گسترگی با هیچ چیز قابل مقایسه نیست اما اگر من خواستم یک موزه کوچک شخصی یا خانوادگی راه اندازی کنم نباید قانون یا هر کسی مانع بشود. چون مثل ماشینی که در حیاط ویلایی بزرگ استفاده می شود قابل استفاده است ولی اگر بخواهد ماشین به میان عموم و خیابان بیاید باید توسط یک نهاد تایید و پلاک گذاری شود.
وی به لزوم تغییر نگاه به موزه در خانواده ها اشاره کرد و تبیین کرد: بنابر این مفهوم موزه در این موزه خانوادگی منعقد می شود اما ممکن است به سبب تعریف ایکوم از موزه ها که یکی از شروط ان باز بودن در موزه به روی همه مردم انجام نشود و زیر مجموعه ایکوم قرار نگیرد.تغییر نگاه در کودکان و خانواده ها به موضوع موزه، اشیا و آثار پیرامونی باید یک نگاه تربیتی باشد. بنای تخت جمشید شاید دیگر الان کارکرد کاخ نداشته باشد ولی دلیل نمی شود ان را خراب کنیم چون با نشان دادن هویت و میراث گذشته ما یک کارکرد جدید پیدا کرده است.
مدیرکل موزه ها گفت: تغییر نگاه نسبت به موزه ها باید از درون خانواده ها، آموزش و پرورش، صدا و سیما و سایر نهادها انجام شود . موزه ملی ملک هم روزی یک موزه خانوادگی برای کتاب های اقای حسین ملک بوده و اکنون از بزرگترین موزه های کشور ما است.
** مردم را از دیدن موزه های بیشتر محروم نکنیم
کارگر در بخش دیگری از سخنانش درباره موزه های خصوصی گفت: مردم را از داشتن، تجربه کردن و دیدن موزه های بیشتر محروم نکنیم. موزه هایی که به طور خصوصی تاسیس شوند کمک های بلاعوضی مثل ویترین، نور ، سیستم های امنیتی و ... دریافت می کنند و مجوز های یکساله دارند. اگر این ها استانداردهای خود را به مرور بالا ببرند و موزه را توسعه دهند مشمول کمک های بیشتر خواهند شد و با حمایت های دائم ما مواجه خواهند بود.
** هر موزه جدید یک میلیارد ریال یارانه
وی ادامه داد: اعتبارات دولت قدری محدود است ولی برای سال جاری برای هر موزه ای که درخواست کمک داشته باشد اعتباری بالغ بر یک میلیارد ریال در نظر گرفته ایم. آموزش کارکنان موزه های تازه تاسیس، دادن مجوزهای کافی شاپ، رستوران و ... در بخش جنبی موزه ها و استفاده از تخفیف های قابل توجه در تعرفه های حامل های انرژی مثل اب و برق و اجازه برای فروش خدمات از جمله تمهیدات و بسته های تشویقی ما برای این موزه ها است.
مدیر کل موزه های کشور تبیین کرد: تجربه نشان می دهد دولت ها باید کوچکتر شوند و مردم در انجام امور فعال تر باشند مثلا در زمینه محیط زیست اگر همه مردم باور نکنند که محیط زیست یک موضوع حیاتی است دولت چقدر می تواند از محیط زسیت حفاظت کند. محیط زیست از درون خانه ها شروع می شود. دولت فقط باید قوانین و ضابطه ایجاد کند. همین کمپین هایی که مردم درباره محیط زیست دارند نشان می دهد محیط زیست فقط دغدغه دولت نیست و از مطالبات جدی مردم شده است .
موزه باید به عنوان یک مرکز فرهنگی، تاریخی و هنری با مشارکت مردم اداره شود . دارایی مردم در دارا بودن آثار تاریخی بسیار بیشتر از دولت است. و اگر مردم حس نکنند که مسئولیتی در قبال آثار فرهنگی و تاریخی ندارند نسبت به آن بی تفاوت خواهند بود.
**فضای امنیتی باید از موزه ها برداشته شود / موزه پادگان نیست
کارگر گفت: همانطور که در یک مقطعی دیوار پارک ها برداشته شد و هیچ اتفاقی نیفتاد فضای امنیتی باید از موزه ها برداشته شود .اگر ما هم امروز در موزه را به روی مردم تا پاسی از شب باز کنیم شرایط بهتر خواهد شد و اساسا موزه ها باید ساعت کاری بیش از وقت اداری داشته باشند تا مردم اسان تر دیدن کنند و باید جوی حاکم شود تا هر هنرمندی بتواند آثار خود را در بخش های جنبی موزه در قالب یک نمایشگاه ارایه کند.
چه اشکالی دارد در کنار موزه ملی، یک نمایشگاه کاریکاتور یا تئاتر در محوطه ان برگزار شود که ما این را تجربه کرده ایم و جواب داده است.
وی اضافه کرد: تفکر اینکه موزه یک فضای مقدس یا امنیتی مثل پادگان است و قوانین سختی برای بازدید و .. دارد را باید از بین ببریم. موزه باید مکان گفت و گو، سخنرانی، همایش ، جشن و قلب تپنده فرهنگ هر شهری باشد. خانه هنرمندان ایران یک نمونه موفق این مساله است که با تمهیدات ساده سازی استفاده از فضاهای ان به یک رونق عالی رسیده است.
** مشکل معماری موزه ها جدی است
مدیر کل موزه ها درباره معماری موزه های کشور نیز اظهار کرد: معماری موزه های ما امری جدی است. ساختمان های موزه های ما با هدف موزه تاسیس نشده اند و این کاربری انها را به عنوان موزه دچار مشکل کرده است. قطعا داشتن یک موزه شاخص یک بنای شاخص می خواهد و کاربری کاخ ها برای موزه هم چیز جدیدی نیست مثلا موزه لوور یا ارمیتاژ که یک کاخ بزرگ بوده اند و امروز به موزه تبدیل شده اند اما باید توجه داشت که در این قبیل موزه ها بدون اینکه لطمه ای به بنا وارد شود بنا را برای عمکرد و کاربری موزه اماده کرده اند.
وی افزود: فرم ایده ال این است که یک موزه را از همان زمان ساخته شدن بنا، به نیت و با کاربری موزه بسازیم .بناهای قدیمی که اغلب ساختمان های فعلی موزه ما را شامل می شود به خودی خود دارای جاذبه های خاصی است و وقتی شما یک عملکرد خوب جدید هم به ان ها می دهید کمترین مزایای آن این است که از تخریب یا از بین رفتن ان بنا جلوگیری می شود، اما ایجاد یک بنای جدید با هدف و مختصات معماری یک موزه با تمام شاخص های این کاربری یک ایده ال و مطلوب نهایی است.
وی ادامه داد: از طرفی معماران ما باید قدرتی داشته باشند که اگر مثلا یک ساختمان تاریخی هم برای یک موزه در نظر گرفته شده است بتوانند بدون لطمه زدن به بنای اصلی در کنار ان یا زیر زمین و هر بخش محوطه ان، یک تغییراتی برای ایجاد یک موزه و گسترش ان به شکل درست با تعریف کاربری استاندارد یک موزه انجام دهند که نمونه موفق این را در سال اخیر در افتتاح موزه خراسان تجربه کردیم که حدود 36 هزار متر فضای نمایشی دارد و حدود 55 میلیارد تومان هزینه تاسیس و راه اندازی آن شده است.
** تا اتمام موزه های نیمه کاره، تاسیس موزه جدید ممنوع
کارگر در پاسخ به پرسش خبرنگار ایرنا مبنی بر سرنوشت موزه های نیمه کاره یا موزه های تعریف شده و ایجاد نشده پاسارگاد، موزه مفرغ لرستان و موزه ازبکی نیز تشریح کرد: تمامی موزه های نیمه کاره ای که کلنگ زده شده اند و همچنین مواردی که 10 الی 70 درصد پیشرفت فیزیکی داشته اند شناسایی کرده ایم . دولت در این باره سیاستی اتخاذ کرد که بودجه مربوط به این مساله را بین همه پروژه های نیمه کاره تقسیم نکند و بنا بر اولویت ها موزه ها یک به یک تکمیل و تاسیس شوند مثلا برای سال گذشته موزه های بالای 70 درصد در دستور کار قرار داشت. امسال موزه های 50 درصد و سال اینده موزه های زیر 50 درصد باید تمام شود تا در اینده ما هیچ موزه نیمه کاره ای نداشته باشیم.
وی سیاست ابلاغی دولت را چنین تبیین کرد: دولت ابلاغ کرد تا در این وضعیت بودجه کم، هزینه ها به پروژه های نیمه کاره اختصاص یابد و تا تکمیل اینها هیچ موزه جدیدی شروع نشود اما در مورد موزه ازبکی در نظرآباد البرز به دلیل اهمیت فوق العاده آن از نظر باستان شناسی و اینکه استان البرز هیچ موزه ای ندارد، یک استثنا قرار داده است.
** تمام موزه ها به QR مجهز می شوند
کارگر به این پرسش که چرا بسیاری از موزه های ما هنوز یک شناسنامه مختصر برای معرفی اشیا کنارشان ندارند گفت : توسعه یک شبه انجام نمی شود ما نیاز به زمان داریم. هم اکنون بامشارکت و یک موسسه بزرگ داخلی در بخش خصوصی قرارداد داریم تا به طور رایگان، تمام ویترین های ما را به QR مجهز کند و با یک اپلیکیشن (نرم افزار) که روی موبایل بازدید کننده ها نصب می شود تمام اطلاعات تصویری و نوشتاری اشیا را در تلفن همراه خود ببیند و حتی این اطلاعات در گوشی ها ذخیره شوند تا بعد از ترک محل هم بتوانند آن را مطالعه کنند.
اگر کسی هم موبایل نداشت یک دستگاه به طور امانت در زمان بازدید از موزه به او داده خواهد شد.
این مساله در اینده نزدیک اتفاق می افتد و هم اکنون در موزه آبگینه برای آزمایش، اجرایی شده است و تا یکسال آینده تمام موزه های بزرگ ما از این امکانات بهره مند خواهند شد.
** معلمان بهترین یاور موزه ها
کارگر در پایان سخنانش تاکید کرد: ما 12 میلیون بازنشسته اموزش و پرورش داریم که شاید از حضور در خانه خسته می شوند ، آنها می توانند حتی هفته ای دوساعت مانند طرح موفق معلمان داوطلب ژاپنی در اداره فضای سبز مقابل منزل به جای شهرداری، در مشارکت موزه ها به صورت داوطلبانه سهیم باشند و این پتانسیل خوبی است. این افراد مشتاق با خود انرژی و طرح های جدید نیز خواهند آورد ما تجربه موفقی در این باره داشته ایم طوری که در موزه ملی طی یکسال اخیر، درکنار راهنمایان معدود تعداد زیادی از دانشجویان رشته های مرتبط به عنوان راهنما به صورت داوطلبانه حضور داشته اند و بهبود جدی در این باره حاصل شد.
در ادامه این میزگرد جبرییل نوکنده مدیر موزه ملی درباره رویکرد جدید به موزه های کشور اظهار کرد: موزه ملی ایران با قدمتی حدود 8۰ سال، نه تنها بزرگترین موزه باستان شناسی و تاریخ ایران است بلکه از نظر حجم، تنوع و کیفیت آثار جزو یکی از چند موزه بزرگ جهان نیز محسوب می‌شود. این موزه در فرهنگ موزه داری ایران به عنوان موزه مادر محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: 300 هزار شی ویژه قابل نمایش در سالن های نمایشی این موزه هستند و جزو معدود موزه هایی است که از نظر تشکیلات اداری بخش های پژوهشی ، بخش مهر ، سکه ، حوزه های تخصصی و مرکز بزرگ مرمت در آن قرار دارد.
نوکنده افزود: غنی ترین و بزرگترین کتابخانه باستان شناسی در موزه ملی قرار دارد و موزه باستان شناسی کشور به حساب می آید و به دلیل این که عنوان موزه ملی را دارد مورد توجه گردشگران خارجی و داخلی است. رییس جمهور ، سفرا و اساتید و دانشگاهیان که از کشورهای خارجی به ایران سفر می کنند یکی از برنامه های اصلی گردشگری خود را موزه ملی قرار می دهند زیرا تاریخ سرزمین ایران است و مخاطبان می توانند تاریخ را از یک میلیون سال در آن ببینند .
**دچار غفلت تاریخی هستیم
نوکنده در ادامه گفت: باید ساعت ها وقت گذاشت و شش هزار متر فضای نمایشگاهی در موزه ملی را و بازدید کرد، این موزه شامل دو ساختمان مجزا به نام‌های "موزه ایران باستان” و "موزه دوره اسلامی” است.
وی افزود: متاسفانه خیلی ها نیز موزه ملی را نمی شناسند ، برای آشنایی بیشتر مردم با موزه ملی با شهرداری تعامل کردیم تا در نگارخانه ای به وسعت شهر آثار موزه ملی را با آرم موزه ملی نمایش بدهند تا مردم موزه ملی را بشناسند و مردم بدانند که موزه ملی کجاست ما دچار غفلت تاریخی هستیم.
** موزه ایلام در موزه ملی
نوکنده بیان داشت: موزه دوران اسلامی مدتی بسته بود از این رو تلاش کردیم تا این موزه دایر شد و اعتقاد داشتیم این حجم آثار در موزه ملی نگهداری می شود و وسعتی که می شناسیم به اندازه میراث ملی مملکت نیست و از فضاهای آن به خوبی استفاده نشده و تلاش داریم در سال 95 موزه دوره ایلام را به آن اضافه کنیم چرا که تاریخ 3 هزار سال قبل از میلاد شروع می شود و باید مردم این یک هزار و 500 ساله را بشناسند.
وی گفت: هنوز نامی از این فرهنگ کشور نداریم ولی استراتژی موزه ملی این است که طبقه ای از موزه ایران باستان اختصاص به موزه باستان شناسی ایلام یابد.
**آشنایی کودکان با تاریخ سرزمین خود در موزه ملی
وی ادامه داد: نسبت کودکان این سرزمین به موزه ملی چیست و چه کسی اینها را پایش کند با برگزاری کارگاه های نقاشی در موزه ملی سعی کردیم تا پیوند موزه ملی با کودکان را برقرار کنیم همچنین دانش آموزان از موزه ملی بازدید داشتند و به مدارس اعلام کردیم که موزه ملی آماده همکاری با مدارس برای بازدید دانش آموزان است همچنین کارشناسان را به روز و با راهنمایان تور ارتباط برقرار کردیم .
** نشریه موزه ملی ماه آینده راه اندازی می شود
رییس موزه ملی ایران افزود: موزه ملی وظیفه دیگری نسبت به موزه های دیگر کشور دارد موزه ملی با 80 سال قدمت یک نشریه ندارد و ماه آینده بولتن موزه راه اندازی می شود و نشریه تخصصی که در حوزه موزه داری انجام می شود راه اندازی خواهد شد.
وی با اشاره به مشکلات موزه ملی گفت: اطلاعات در مورد اشیا خیلی کم است خیلی که شایسته موزه ملی باشد اطلاعات خوبی وجود ندارد و بعضی اشیا مثلا اگر 80 سال است که موزه ملی تاسیس شده 79 سال است که همان شی در معرض دید قرار دارد و آن شی با شی دیگر در نوبت نمایش، تعویض نشده است.
وی ادامه داد: موزه ایران باستان از نظر نور و ویترین از لحاظ چیدمان نیاز به بازسازی دارد از این روی منتظر اعتبارات تیر ماه هستیم ، همچنین سیستم دیجیتالی کردن را در دستور کار قرار دادیم .
نوکنده اظهار داشت:یکی از دستور العمل های ما در موزه ملی گسترش ارتباطات با موزه های بزرگ دنیا بوده است. به طوری که در سال های اخیر سعی کرده ایم تا با موزه های مهم دنیا از جمله کشورهای فرانسه، آلمان و ایتالیا ارتباط دوجانبه و تبادل تجربه داشته باشیم. درباره هند نیز یک نمایشگاه جنبی از آثار تاریخی ایرانی در ایام نوروز برگزار کردیم و بناست این مراودات ادامه یابد.
وی خاطر نشان کرد: بحث دیجیتالی کردن آثار و اشیا را به طور جدی در دستور کار داریم و برای تقویت موزه شهرستان ها و غنی سازی موزه های استان ها 50 هزار قلم شی تاریخی را به موزه خراسان بردیم.
**سونامی گردشگری در حوزه موزه ها
وی ادامه داد: در سال 94 ،در مجموع 45هزار و 133 گردشگر خارجی و 97 هزار و 258 نفر بازدید کننده داخلی داشتیم؛ ولی امسال در فروردین و اردیبهشت بیش از 600 نفر بازدیدکننده خارجی و 45 هزار نفر نیز بازدید کننده داخلی بوده اند.
نوکنده با اشاره به افزایش بازدیدکنندگان در دوره ریاست خود افزود: راه اندازی موزه دوران اسلامی و موزه پیش از تاریخ و ساماندهی و تلاش با جامعه دانشگاهی و تعاملات با دانشگاه و مدارس باعث افزایش استقبال از موزه ملی شد.
وی با اشاره به این که ظرفیت موزه را برای جامعه تعریف نکرده ایم گفت: امسال با سونامی گردشگری در ایران روبرو هستیم به همین دلیل برنامه هایی چون صدور بلیط الکترونیکی، تخصیص بارکد به اشیا و آموزش راهنمایان تور را باید توسعه دهیم.
** بازگشت اشیای تاریخی به کشور
نوکنده توضیح داد: در دوران تدبیر و امید چهار مجموعه از آثار خارج شده از ایران، به کشور برگشته است؛ در آخرین مورد و بخش چهارم، 73 مورد گل مهر اصیل که همه مربوط به دوره ساسانی است از دانشگاه شیکاگو امریکا بازگردانده شده است که این آثار از 28 اردیبهشت به مدت یکماه به نمایش گذاشته می شود. (گل مهر اسناد تاریخی تجاری و اداری خط و محاسبات اداری است).
**همکاری موزه ملی با آموزش و پرورش
نوکنده افزود: از طرف موزه ملی با آموزش و پرورش دو جلسه برای افزایش تعاملات برگزار کردیم و درباره آنچه در کتاب های درسی در مورد اشیا نوشته اند، نقد و بررسی به عمل آورده ایم تا در این باره با رفع معایب و اغلاط، اصلاحاتی صورت بگیرد.
وی گفت: همچنین با معلمان تاریخ در موزه ملی جلسه گذاشتیم تا شیوه تدریس یا طرح درس بهینۀ مواد درسی دوره پارینه سنگی تا دوره قاجار را به طور کامل توسط کارشناسان با انها در میان بگذاریم.
این باستان شناس درباره افزایش تعاملات بین المللی نیز تصریح کرد: اشیا هر کدام معرف یک فرهنگ هستند؛ برای مثال زمانیکه مجسمه پنه لوپه را از ایتالیا برای نمایش به ایران آوردیم علاقمندان و بازدیدکنندگان با مطالعه فرهنگ و پیشینه این مجسمه به روابط دیرین دو کشور پی بردند. در مورد سایر آثار هم این چنین است.
وی ادامه داد: آثار ایران که به ایتالیا رفت 100 هزار بازدید کننده داشت و استقبال خوبی صورت گرفت؛ فقط موضوع نمایشگاه نیست بلکه تاثیرات فرهنگی در آن جامعه مهم است.اخیرا هم با ارمنستان برای ارسال آثار ارتباط برقرار کردیم؛ دو کشور میراث مشترک فراوانی دارند و علاقه مندی برای گفت و گو بین تمدن ها به خوبی بین آنها دیده می شود.
**تعاملات موزه ملی با کشورهای دیگر
نوکنده خاطرنشان کرد: پس از مراودات موزه ای با ارمنستان، در بهمن ماه سال آینده نمایشگاه در آلمان خواهیم داشت. شاید این نمایشگاه به صورت تور برگزارشده و به موزه های بزرگ دنیا و موزه های کشورهای همسایه نیز برود.
وی یادآور شد: یکی از برنامه های جدی ما برای آینده آرشیو اطلاعات تمام اشیا در موزه ها به صورت دیجیتالی است؛ امیدواریم پس از تهیه این فهرست بتوانیم در آینده نزدیک از طریق فضای مجازی آن را در دسترس همه علاقمندان قرار دهیم.
«برخی از اتفاقاتی که اخیرا در حوزه موزه‌ها افتاده است، در کشور بی سابقه است ؛ بخش خصوصی در ایجاد موزه از دولت پیشی گرفته ؛ روزی آرزو می کردیم به جایی برسیم که مردم به عنوان صاحبان اصلی میراث کشور، خود روزی پاسبان و نگاهبان آن باشند و امروز به این توفیق بزرگ رسیده ایم؛ تا زمانی که دولت تنها متصدی موزه ها بودبه این آرمان هانمی رسیدیم؛ در سال گذشته با جدیت تمام هر دوهفته یک موزه جدید افتتاح کردیم در سال جاری هر 10 روز یک موزه و در سال آینده هر هفته یک موزه افتتاح خواهیم کرد تا ان شالله در سال های نه چندان دور شاهد افتتاح هر روز یک موزه در کشورمان باشیم چیزی که کاملا دست یافتنی و نزدیک است؛ دیگر موزه های ما بی مخاطب نیست. سال گذشته در موزه های متعلق به میراث فرهنگی 20 میلیون بازدید کننده داشته ایم و در کشوری با جمعیت 80 میلیون نفر این آمار قابل توجه است.
پس از چند دهه بزرگترین ساماندهی در موزه ها انجام شده است برای نمونه 50 هزار شیء فقط در یک پروژه ساماندهی شده است؛ در دو سال گذشته 48موزه توسط شخصیت‌های حقیقی به تعداد موزه‌های کشورمان اضافه شد؛ ما می‌خواهیم که درهای موزه‌ها را به روی مردم باز کنیم. ما دیوارها را می‌گشاییم. سنت حفاظت از موزه‌ها به مثابه یک جایگاه نظامی را برمی‌داریم. درهای موزه تا زمانی که مردم علاقه‌مند باشند، باز خواهد ماند؛ موزه مکانی برای مردم است.»
این ها بخش هایی پراکنده از سخنان جسورانه، امیدبخش و بی سابقۀ چند ماه اخیر محمد رضا کارگر مدیر کل موزه های کشور درباره تحولات در این حوزه است.
اگر به این سخنان اضافه کنید که موزه مهم اسلامی بعد از 10 سال تعطیلی در سال جدید بازگشایی شده و با رایزنی های متعدد و احکام دادگاه های بین المللی بیش از 500 شی تاریخی برای اولین بار در تاریخ کشور از بلژیک، ایتالیا و امریکا به ایران بازگردانده شده است، بی گمان شما نیز به یک جهش قابل توجه در مسیر موفقیت برای حال و اوضاع پیش تر نابسامان موزه های کشور اذعان خواهید کرد؛ جهشی که منبعث از رویکردی تازه و تحریری نو در اداره موزه داری کشور است و اگر مقطعی نباشد و باقی اقوال به افعال تبدیل شود روزهای خوشی را برای حال و روز موزه های کشور به عنوان میراث هویتی و زندگی دیروز و فردای میهن مهینمان نوید می دهد؛ با دوتن از بانیان اصلی این رویکرد(محمدرضا کارگر مدیرکل موزه ها و اموال منقول کشور و جبرئیل نوکنده مدیر موزه ملی) که هردو دارای تحصیلات و تجارب ارزنده بین المللی در امر موزه داری هستند در قالب میزگردی درباره چرایی و چگونگی این رویکرد تازه به گفت و گو نشسته ایم:
** کارکرد موزه ها در عرصه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی
مدیر کل اداره موزه‌ها و اموال منقول فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در باره رویکرد جدید مدیریت موزه های کشور در این میزگرد گفت: همیشه برای رسیدن به اهداف خود باید رویکرد های مختلف و نو داشته باشیم که این رویکرد نو، برگزاری نمایشگاه ها، اداره موزه های خود میراث فرهنگی، آموزش، گسترش موزه ها در سطح کشور، افزایش موزه های مشترک و موزه هایی ساخته شده مشارکتی را شامل می شود.
کارگر افزود: اگر همه اینها را به عنوان موضوعات مختلف در کنار هم قرار دهیم در اساس برای اینکه تمامی این رویکردها را سامان دهیم ، باید ببینیم چگونه موزه هایمان می توانند در عرصه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار باشند و از یک حالت فانتزی بیرون بیایند و عملکردی ملموس داشته باشند و چشم انداز ما در این زمینه چیست؟
وی تصریح کرد: یعنی اگر دولت همین امروز بگوید که این همه هزینه برای موزه ها انجام می شود اگر این موزه ها نباشند چه مشکلاتی ممکن است برای کشور پیش بیاید و اگر هیچ مشکلی به وجود نمی آید چه لزومی دارد که این همه هزینه شود. با این بودجه و اعتبار می توانیم برویم و مشکلات دیگرمان را حل کنیم.
ما باید طوری برنامه ریزی کنیم که مردم و دولت احساس کنند اگر موزه ها یک روز بسته شوند یا گسترش پیدا نکنند ظهور و بروز مشکلات ملموسی در جامعه در ابعاد مختلف محسوس خواهد بود.
وی ادامه داد: موضوع دیگر اینکه اگر به این عملکرد برسیم با این روند گسترش موزه ها و افزایش تعداد آنها، سازمان میراث فرهنگی چه میزان بودجه دارد که بتواند تصدی همه اینها را به عهده بگیرد؟ و در دنیا مگر همه موزه ها را دولت ها ایجاد می کنند؟
** دولت قبل گوش شنوایی نداشت / ایجاد موزه صرفا کار سازمان میراث فرهنگی نیست
کارگر تاکید کرد: از سال های دور هم به این موضوع اندیشیده ایم و این تفکرات را به دولت قبل هم گفتیم . در همین دولت قبل هم این مساله را خواستار شدیم اما زمینه برای اجرای آن فراهم نبود و گوش شنوایی وجود نداشت اما اکنون شرایطی در کشور فراهم شده تا بتوانیم این ایده ها را اجرایی کنیم به خاطر اینکه ما و یک عده از دوستانی که همفکر و هم رای هستیم اکنون در مصدر پست های اجرایی قرار دارند که زمینه را راحت می کند.
مدیر کل موزه های کشور افزود: برای رسیدن به توفیق، ابتدا باید این تفکر را که سازمان میراث فرهنگی فقط باید موزه بسازد تغییر دهیم. تمام پدیده هایی که امروز در جامعه ما دیده می شود اگر از موزه ها استفاده کنند این پروژه موفق تر پیش می رود. مثلا اگر آموزش و پرورش در بحث آموزش از موزه استفاده کند این اموزش بهتر اتفاق می افتد. اگر وزارت صنایع بتواند میراث صنایع خودش را حفظ و به نسل ها منتقل کند در انجام رسالتش بسیار موفق تر خواهد بود. اگر وزارت نفت ، با صنعت 130 ساله در این سرزمین که بانی بسیاری از تغییرات سیاسی و اجتماعی بوده و از نظر صنعت هم نقش مهمی را در انتقال تکنولوژی داشته است وبسیاری از صنایع و تخصص ها با کمک آن ها شکل گرفته اند هیچ آثاری برای نگهداری ندارد اگر این وزارت خانه هم بیاید یک موزه علمی برای کودکان برای تبیین ارزش نفت و سختی های استخراج آن برپا کندو الگوی مصرف را به انها گوشزد کند یا اثار قدیمی صنعت خودش را حفظ و معرفی کند موفقیت های خودش و آگاهی مردم افزون خواهد بود.
** موزه ها موثرترین ابزار آموزش
وی درباره اثرگذاری بی بدیل آموزشی موزه ها گفت: موزه یک بستری در اموزش دارد که با هیچ ابزار اموزشی قابل مقایسه نیست. تلویزیون، رادیو، کتاب و سخنرانی بیشتر ایده های یک فرد یا گروه است که برداشت خود را از یک موزه به شما انتقال می دهند ولی در موزه خود فرد با دیدن به این عینیت و باورپذیری می رسد و خود فرد در فرایند کشف حقیقت نقش مهمی را بازی می کند و خودش دخیل است.
این کارشناس موزه ادامه داد: همه مردم به عنوان افراد حقیقی و حقوقی با موضوعاتی سر و کار دارندکه لازمه حفظ و معرفی آن موضوعات، موزه است. برای تبیین این موضوعات به نسل بعد، فضای کارگاهی مناسب نیست و این مساله مستلزم موزه است.مثلا ایران خودرو بعد از چند دهه تولید که دیگر یک برند است میراث و سوابق خود را حفظ نکرده اما تویوتا، مزدا و بنز این کار را کرده اند.
** قانون ششم توسعه همه دستگاهها را به ساخت موزه تخصصی الزام کرده است
وی اظهار کرد: به دلایل ذکر شده، اولین اولویت ما این است که مذاکرات جدی با دستگاهها داشته باشیم و در قانون برنامه ششم توسعه نیز پیشنهاد داده ایم که همه دستگاه ها موظف شوند تا برای حفظ میراث خود و بالا بردن آگاهی مردم در زمینه کاری شان موزه ایجاد کنند. با این استدلال که اگر یک مجموعه نتواند مردم را با پیشینه، کارکرد ها و تلاش های دیرین خود آگاه کند آن تجربه ماندگار نخواهد بود و قتی مردم نسبت به این موضوع آگاهی ندارند حساسیتی هم برای حفظ و حراست از ان هویت و تجارب نخواهند داشت.
کارگر عنوان کرد: موزه در واقع یکی از ظرفیت هایش ایجاد عشق است. مثل اینکه ما تا به حال یک میوه را نخورده ایم و حسی درباره اش نداریم اما وقتی یکبار طعم ان را بچشیم متوجه می شویم چقدر به ان علاقه مند بوده ایم یا این گمشده ما بوده است . در مورد معدن، ورزش، موسیقی و دیگر موضوعات هم همینطور است.
وی با تبیین مثالی در این مورد گوشزد کرد: چقدر باشگاه های فوتبال رئال مادرید یا بارسلونا با موزه هایشان در کسب درامد و آشنایی مردم با این دو باشگاه موثر هستند و چقدر وجود این موزه ها به ایجاد یک کانال موثر ارتباطی بین مردم و باشگاه می انجامد. اما در ایران برای تیم های پرطرفدارمان هم موزه نداریم. آیا وظیفه میراث فرهنگی است که درباره این موضوعات تخصصی ورود کند؟ خیر. ما فقط به دستگا ها گوشزد می کنیم و بستر قانونی را برای آن ها فراهم می کنیم.
** مردم روی موزه ها حساس شده اند
این کارشناس میراث فرهنگی تاکید کرد: خوشبختانه با تلاش های صورت گرفته امروز شرایطی فراهم شده که مردم و مسئولان روی موزه ها حساس شده اند و بدین ترتیب وقتی آمادگی و عزم همه را در مورد ایجاد و حفظ موزه های جدید می بینیم متوجه می شویم که تعداد زیادی موزه در حال شکل گیری هستند که هرگز میراث فرهنگی با بودجه و توان محدودش به تنهایی قادر به تاسیس آنها نبود.
وی اضافه کرد: ما پا را از این هم فراتر گذاشته و گفته ایم اگر یک شخص حقیقی تصمیم گرفت روی یک موضوع کار کند چرا زمینه برای او فراهم نباشد چرا که در تعریف موزه اصلا به ابعاد آن اشاره نشده است بیشتر به ماهیت و تلاش درباره یک موضوع خاص اشاره می کند و می گوید موزه ها یک نهاد اموزشی و پژوهشی هستند که در آنها به روی مردم باز است.
وی ادامه داد: درست است که همه خانواده ها نمی توانند یک موزه با تعریف ایکوم ایجاد کنند که در آن به روی مردم باز باشد یا اموزشی باشد ولی می توانند یک موزه خانوادگی با یک تعریف خاص داشته باشند. حتی برخی از همین موزه ها هم می توانند در تعریف ایکوم (سازمان جهانی موزه ها) بگنجند و به عنوان یک موزه واقعی در ایکوم ثبت شوند.
** هر خانواده ایرانی یک موزه
کارگر تصریح کرد: ما معتقدیم هرخانواده می تواند یک موزه خانوادگی داشته باشد که حتی می تواند از یک ویترین با یادگارها و عکس های قدیم تا جدید اعضای همان خانواده شکل گرفته باشد.شعار ما هر خانواده یک موزه است . شاید برخی نقد کنند که با این کار شان موزه پایین می اید ولی این درست نیست چون موزه عمومی تعریف خود را دارد و از نظر گسترگی با هیچ چیز قابل مقایسه نیست اما اگر من خواستم یک موزه کوچک شخصی یا خانوادگی راه اندازی کنم نباید قانون یا هر کسی مانع بشود. چون مثل ماشینی که در حیاط ویلایی بزرگ استفاده می شود قابل استفاده است ولی اگر بخواهد ماشین به میان عموم و خیابان بیاید باید توسط یک نهاد تایید و پلاک گذاری شود.
وی به لزوم تغییر نگاه به موزه در خانواده ها اشاره کرد و تبیین کرد: بنابر این مفهوم موزه در این موزه خانوادگی منعقد می شود اما ممکن است به سبب تعریف ایکوم از موزه ها که یکی از شروط ان باز بودن در موزه به روی همه مردم انجام نشود و زیر مجموعه ایکوم قرار نگیرد.تغییر نگاه در کودکان و خانواده ها به موضوع موزه، اشیا و آثار پیرامونی باید یک نگاه تربیتی باشد. بنای تخت جمشید شاید دیگر الان کارکرد کاخ نداشته باشد ولی دلیل نمی شود ان را خراب کنیم چون با نشان دادن هویت و میراث گذشته ما یک کارکرد جدید پیدا کرده است.
مدیرکل موزه ها گفت: تغییر نگاه نسبت به موزه ها باید از درون خانواده ها، آموزش و پرورش، صدا و سیما و سایر نهادها انجام شود . موزه ملی ملک هم روزی یک موزه خانوادگی برای کتاب های اقای حسین ملک بوده و اکنون از بزرگترین موزه های کشور ما است.
** مردم را از دیدن موزه های بیشتر محروم نکنیم
کارگر در بخش دیگری از سخنانش درباره موزه های خصوصی گفت: مردم را از داشتن، تجربه کردن و دیدن موزه های بیشتر محروم نکنیم. موزه هایی که به طور خصوصی تاسیس شوند کمک های بلاعوضی مثل ویترین، نور ، سیستم های امنیتی و ... دریافت می کنند و مجوز های یکساله دارند. اگر این ها استانداردهای خود را به مرور بالا ببرند و موزه را توسعه دهند مشمول کمک های بیشتر خواهند شد و با حمایت های دائم ما مواجه خواهند بود.
** هر موزه جدید یک میلیارد ریال یارانه
وی ادامه داد: اعتبارات دولت قدری محدود است ولی برای سال جاری برای هر موزه ای که درخواست کمک داشته باشد اعتباری بالغ بر یک میلیارد ریال در نظر گرفته ایم. آموزش کارکنان موزه های تازه تاسیس، دادن مجوزهای کافی شاپ، رستوران و ... در بخش جنبی موزه ها و استفاده از تخفیف های قابل توجه در تعرفه های حامل های انرژی مثل اب و برق و اجازه برای فروش خدمات از جمله تمهیدات و بسته های تشویقی ما برای این موزه ها است.
مدیر کل موزه های کشور تبیین کرد: تجربه نشان می دهد دولت ها باید کوچکتر شوند و مردم در انجام امور فعال تر باشند مثلا در زمینه محیط زیست اگر همه مردم باور نکنند که محیط زیست یک موضوع حیاتی است دولت چقدر می تواند از محیط زسیت حفاظت کند. محیط زیست از درون خانه ها شروع می شود. دولت فقط باید قوانین و ضابطه ایجاد کند. همین کمپین هایی که مردم درباره محیط زیست دارند نشان می دهد محیط زیست فقط دغدغه دولت نیست و از مطالبات جدی مردم شده است .
موزه باید به عنوان یک مرکز فرهنگی، تاریخی و هنری با مشارکت مردم اداره شود . دارایی مردم در دارا بودن آثار تاریخی بسیار بیشتر از دولت است. و اگر مردم حس نکنند که مسئولیتی در قبال آثار فرهنگی و تاریخی ندارند نسبت به آن بی تفاوت خواهند بود.
**فضای امنیتی باید از موزه ها برداشته شود / موزه پادگان نیست
کارگر گفت: همانطور که در یک مقطعی دیوار پارک ها برداشته شد و هیچ اتفاقی نیفتاد فضای امنیتی باید از موزه ها برداشته شود .اگر ما هم امروز در موزه را به روی مردم تا پاسی از شب باز کنیم شرایط بهتر خواهد شد و اساسا موزه ها باید ساعت کاری بیش از وقت اداری داشته باشند تا مردم اسان تر دیدن کنند و باید جوی حاکم شود تا هر هنرمندی بتواند آثار خود را در بخش های جنبی موزه در قالب یک نمایشگاه ارایه کند.
چه اشکالی دارد در کنار موزه ملی، یک نمایشگاه کاریکاتور یا تئاتر در محوطه ان برگزار شود که ما این را تجربه کرده ایم و جواب داده است.
وی اضافه کرد: تفکر اینکه موزه یک فضای مقدس یا امنیتی مثل پادگان است و قوانین سختی برای بازدید و .. دارد را باید از بین ببریم. موزه باید مکان گفت و گو، سخنرانی، همایش ، جشن و قلب تپنده فرهنگ هر شهری باشد. خانه هنرمندان ایران یک نمونه موفق این مساله است که با تمهیدات ساده سازی استفاده از فضاهای ان به یک رونق عالی رسیده است.
** مشکل معماری موزه ها جدی است
مدیر کل موزه ها درباره معماری موزه های کشور نیز اظهار کرد: معماری موزه های ما امری جدی است. ساختمان های موزه های ما با هدف موزه تاسیس نشده اند و این کاربری انها را به عنوان موزه دچار مشکل کرده است. قطعا داشتن یک موزه شاخص یک بنای شاخص می خواهد و کاربری کاخ ها برای موزه هم چیز جدیدی نیست مثلا موزه لوور یا ارمیتاژ که یک کاخ بزرگ بوده اند و امروز به موزه تبدیل شده اند اما باید توجه داشت که در این قبیل موزه ها بدون اینکه لطمه ای به بنا وارد شود بنا را برای عمکرد و کاربری موزه اماده کرده اند.
وی افزود: فرم ایده ال این است که یک موزه را از همان زمان ساخته شدن بنا، به نیت و با کاربری موزه بسازیم .بناهای قدیمی که اغلب ساختمان های فعلی موزه ما را شامل می شود به خودی خود دارای جاذبه های خاصی است و وقتی شما یک عملکرد خوب جدید هم به ان ها می دهید کمترین مزایای آن این است که از تخریب یا از بین رفتن ان بنا جلوگیری می شود، اما ایجاد یک بنای جدید با هدف و مختصات معماری یک موزه با تمام شاخص های این کاربری یک ایده ال و مطلوب نهایی است.
وی ادامه داد: از طرفی معماران ما باید قدرتی داشته باشند که اگر مثلا یک ساختمان تاریخی هم برای یک موزه در نظر گرفته شده است بتوانند بدون لطمه زدن به بنای اصلی در کنار ان یا زیر زمین و هر بخش محوطه ان، یک تغییراتی برای ایجاد یک موزه و گسترش ان به شکل درست با تعریف کاربری استاندارد یک موزه انجام دهند که نمونه موفق این را در سال اخیر در افتتاح موزه خراسان تجربه کردیم که حدود 36 هزار متر فضای نمایشی دارد و حدود 55 میلیارد تومان هزینه تاسیس و راه اندازی آن شده است.
** تا اتمام موزه های نیمه کاره، تاسیس موزه جدید ممنوع
کارگر در پاسخ به پرسش خبرنگار ایرنا مبنی بر سرنوشت موزه های نیمه کاره یا موزه های تعریف شده و ایجاد نشده پاسارگاد، موزه مفرغ لرستان و موزه ازبکی نیز تشریح کرد: تمامی موزه های نیمه کاره ای که کلنگ زده شده اند و همچنین مواردی که 10 الی 70 درصد پیشرفت فیزیکی داشته اند شناسایی کرده ایم . دولت در این باره سیاستی اتخاذ کرد که بودجه مربوط به این مساله را بین همه پروژه های نیمه کاره تقسیم نکند و بنا بر اولویت ها موزه ها یک به یک تکمیل و تاسیس شوند مثلا برای سال گذشته موزه های بالای 70 درصد در دستور کار قرار داشت. امسال موزه های 50 درصد و سال اینده موزه های زیر 50 درصد باید تمام شود تا در اینده ما هیچ موزه نیمه کاره ای نداشته باشیم.
وی سیاست ابلاغی دولت را چنین تبیین کرد: دولت ابلاغ کرد تا در این وضعیت بودجه کم، هزینه ها به پروژه های نیمه کاره اختصاص یابد و تا تکمیل اینها هیچ موزه جدیدی شروع نشود اما در مورد موزه ازبکی در نظرآباد البرز به دلیل اهمیت فوق العاده آن از نظر باستان شناسی و اینکه استان البرز هیچ موزه ای ندارد، یک استثنا قرار داده است.
** تمام موزه ها به QR مجهز می شوند
کارگر به این پرسش که چرا بسیاری از موزه های ما هنوز یک شناسنامه مختصر برای معرفی اشیا کنارشان ندارند گفت : توسعه یک شبه انجام نمی شود ما نیاز به زمان داریم. هم اکنون بامشارکت و یک موسسه بزرگ داخلی در بخش خصوصی قرارداد داریم تا به طور رایگان، تمام ویترین های ما را به QR مجهز کند و با یک اپلیکیشن (نرم افزار) که روی موبایل بازدید کننده ها نصب می شود تمام اطلاعات تصویری و نوشتاری اشیا را در تلفن همراه خود ببیند و حتی این اطلاعات در گوشی ها ذخیره شوند تا بعد از ترک محل هم بتوانند آن را مطالعه کنند.
اگر کسی هم موبایل نداشت یک دستگاه به طور امانت در زمان بازدید از موزه به او داده خواهد شد.
این مساله در اینده نزدیک اتفاق می افتد و هم اکنون در موزه آبگینه برای آزمایش، اجرایی شده است و تا یکسال آینده تمام موزه های بزرگ ما از این امکانات بهره مند خواهند شد.
** معلمان بهترین یاور موزه ها
کارگر در پایان سخنانش تاکید کرد: ما 12 میلیون بازنشسته اموزش و پرورش داریم که شاید از حضور در خانه خسته می شوند ، آنها می توانند حتی هفته ای دوساعت مانند طرح موفق معلمان داوطلب ژاپنی در اداره فضای سبز مقابل منزل به جای شهرداری، در مشارکت موزه ها به صورت داوطلبانه سهیم باشند و این پتانسیل خوبی است. این افراد مشتاق با خود انرژی و طرح های جدید نیز خواهند آورد ما تجربه موفقی در این باره داشته ایم طوری که در موزه ملی طی یکسال اخیر، درکنار راهنمایان معدود تعداد زیادی از دانشجویان رشته های مرتبط به عنوان راهنما به صورت داوطلبانه حضور داشته اند و بهبود جدی در این باره حاصل شد.
در ادامه این میزگرد جبرییل نوکنده مدیر موزه ملی درباره رویکرد جدید به موزه های کشور اظهار کرد: موزه ملی ایران با قدمتی حدود 8۰ سال، نه تنها بزرگترین موزه باستان شناسی و تاریخ ایران است بلکه از نظر حجم، تنوع و کیفیت آثار جزو یکی از چند موزه بزرگ جهان نیز محسوب می‌شود. این موزه در فرهنگ موزه داری ایران به عنوان موزه مادر محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: 300 هزار شی ویژه قابل نمایش در سالن های نمایشی این موزه هستند و جزو معدود موزه هایی است که از نظر تشکیلات اداری بخش های پژوهشی ، بخش مهر ، سکه ، حوزه های تخصصی و مرکز بزرگ مرمت در آن قرار دارد.
نوکنده افزود: غنی ترین و بزرگترین کتابخانه باستان شناسی در موزه ملی قرار دارد و موزه باستان شناسی کشور به حساب می آید و به دلیل این که عنوان موزه ملی را دارد مورد توجه گردشگران خارجی و داخلی است. رییس جمهور ، سفرا و اساتید و دانشگاهیان که از کشورهای خارجی به ایران سفر می کنند یکی از برنامه های اصلی گردشگری خود را موزه ملی قرار می دهند زیرا تاریخ سرزمین ایران است و مخاطبان می توانند تاریخ را از یک میلیون سال در آن ببینند .
**دچار غفلت تاریخی هستیم
نوکنده در ادامه گفت: باید ساعت ها وقت گذاشت و شش هزار متر فضای نمایشگاهی در موزه ملی را و بازدید کرد، این موزه شامل دو ساختمان مجزا به نام‌های "موزه ایران باستان” و "موزه دوره اسلامی” است.
وی افزود: متاسفانه خیلی ها نیز موزه ملی را نمی شناسند ، برای آشنایی بیشتر مردم با موزه ملی با شهرداری تعامل کردیم تا در نگارخانه ای به وسعت شهر آثار موزه ملی را با آرم موزه ملی نمایش بدهند تا مردم موزه ملی را بشناسند و مردم بدانند که موزه ملی کجاست ما دچار غفلت تاریخی هستیم.
** موزه ایلام در موزه ملی
نوکنده بیان داشت: موزه دوران اسلامی مدتی بسته بود از این رو تلاش کردیم تا این موزه دایر شد و اعتقاد داشتیم این حجم آثار در موزه ملی نگهداری می شود و وسعتی که می شناسیم به اندازه میراث ملی مملکت نیست و از فضاهای آن به خوبی استفاده نشده و تلاش داریم در سال 95 موزه دوره ایلام را به آن اضافه کنیم چرا که تاریخ 3 هزار سال قبل از میلاد شروع می شود و باید مردم این یک هزار و 500 ساله را بشناسند.
وی گفت: هنوز نامی از این فرهنگ کشور نداریم ولی استراتژی موزه ملی این است که طبقه ای از موزه ایران باستان اختصاص به موزه باستان شناسی ایلام یابد.
**آشنایی کودکان با تاریخ سرزمین خود در موزه ملی
وی ادامه داد: نسبت کودکان این سرزمین به موزه ملی چیست و چه کسی اینها را پایش کند با برگزاری کارگاه های نقاشی در موزه ملی سعی کردیم تا پیوند موزه ملی با کودکان را برقرار کنیم همچنین دانش آموزان از موزه ملی بازدید داشتند و به مدارس اعلام کردیم که موزه ملی آماده همکاری با مدارس برای بازدید دانش آموزان است همچنین کارشناسان را به روز و با راهنمایان تور ارتباط برقرار کردیم .
** نشریه موزه ملی ماه آینده راه اندازی می شود
رییس موزه ملی ایران افزود: موزه ملی وظیفه دیگری نسبت به موزه های دیگر کشور دارد موزه ملی با 80 سال قدمت یک نشریه ندارد و ماه آینده بولتن موزه راه اندازی می شود و نشریه تخصصی که در حوزه موزه داری انجام می شود راه اندازی خواهد شد.
وی با اشاره به مشکلات موزه ملی گفت: اطلاعات در مورد اشیا خیلی کم است خیلی که شایسته موزه ملی باشد اطلاعات خوبی وجود ندارد و بعضی اشیا مثلا اگر 80 سال است که موزه ملی تاسیس شده 79 سال است که همان شی در معرض دید قرار دارد و آن شی با شی دیگر در نوبت نمایش، تعویض نشده است.
وی ادامه داد: موزه ایران باستان از نظر نور و ویترین از لحاظ چیدمان نیاز به بازسازی دارد از این روی منتظر اعتبارات تیر ماه هستیم ، همچنین سیستم دیجیتالی کردن را در دستور کار قرار دادیم .
نوکنده اظهار داشت:یکی از دستور العمل های ما در موزه ملی گسترش ارتباطات با موزه های بزرگ دنیا بوده است. به طوری که در سال های اخیر سعی کرده ایم تا با موزه های مهم دنیا از جمله کشورهای فرانسه، آلمان و ایتالیا ارتباط دوجانبه و تبادل تجربه داشته باشیم. درباره هند نیز یک نمایشگاه جنبی از آثار تاریخی ایرانی در ایام نوروز برگزار کردیم و بناست این مراودات ادامه یابد.
وی خاطر نشان کرد: بحث دیجیتالی کردن آثار و اشیا را به طور جدی در دستور کار داریم و برای تقویت موزه شهرستان ها و غنی سازی موزه های استان ها 50 هزار قلم شی تاریخی را به موزه خراسان بردیم.
**سونامی گردشگری در حوزه موزه ها
وی ادامه داد: در سال 94 ،در مجموع 45هزار و 133 گردشگر خارجی و 97 هزار و 258 نفر بازدید کننده داخلی داشتیم؛ ولی امسال در فروردین و اردیبهشت بیش از 600 نفر بازدیدکننده خارجی و 45 هزار نفر نیز بازدید کننده داخلی بوده اند.
نوکنده با اشاره به افزایش بازدیدکنندگان در دوره ریاست خود افزود: راه اندازی موزه دوران اسلامی و موزه پیش از تاریخ و ساماندهی و تلاش با جامعه دانشگاهی و تعاملات با دانشگاه و مدارس باعث افزایش استقبال از موزه ملی شد.
وی با اشاره به این که ظرفیت موزه را برای جامعه تعریف نکرده ایم گفت: امسال با سونامی گردشگری در ایران روبرو هستیم به همین دلیل برنامه هایی چون صدور بلیط الکترونیکی، تخصیص بارکد به اشیا و آموزش راهنمایان تور را باید توسعه دهیم.
** بازگشت اشیای تاریخی به کشور
نوکنده توضیح داد: در دوران تدبیر و امید چهار مجموعه از آثار خارج شده از ایران، به کشور برگشته است؛ در آخرین مورد و بخش چهارم، 73 مورد گل مهر اصیل که همه مربوط به دوره ساسانی است از دانشگاه شیکاگو امریکا بازگردانده شده است که این آثار از 28 اردیبهشت به مدت یکماه به نمایش گذاشته می شود. (گل مهر اسناد تاریخی تجاری و اداری خط و محاسبات اداری است).
**همکاری موزه ملی با آموزش و پرورش
نوکنده افزود: از طرف موزه ملی با آموزش و پرورش دو جلسه برای افزایش تعاملات برگزار کردیم و درباره آنچه در کتاب های درسی در مورد اشیا نوشته اند، نقد و بررسی به عمل آورده ایم تا در این باره با رفع معایب و اغلاط، اصلاحاتی صورت بگیرد.
وی گفت: همچنین با معلمان تاریخ در موزه ملی جلسه گذاشتیم تا شیوه تدریس یا طرح درس بهینۀ مواد درسی دوره پارینه سنگی تا دوره قاجار را به طور کامل توسط کارشناسان با انها در میان بگذاریم.
این باستان شناس درباره افزایش تعاملات بین المللی نیز تصریح کرد: اشیا هر کدام معرف یک فرهنگ هستند؛ برای مثال زمانیکه مجسمه پنه لوپه را از ایتالیا برای نمایش به ایران آوردیم علاقمندان و بازدیدکنندگان با مطالعه فرهنگ و پیشینه این مجسمه به روابط دیرین دو کشور پی بردند. در مورد سایر آثار هم این چنین است.
وی ادامه داد: آثار ایران که به ایتالیا رفت 100 هزار بازدید کننده داشت و استقبال خوبی صورت گرفت؛ فقط موضوع نمایشگاه نیست بلکه تاثیرات فرهنگی در آن جامعه مهم است.اخیرا هم با ارمنستان برای ارسال آثار ارتباط برقرار کردیم؛ دو کشور میراث مشترک فراوانی دارند و علاقه مندی برای گفت و گو بین تمدن ها به خوبی بین آنها دیده می شود.
**تعاملات موزه ملی با کشورهای دیگر
نوکنده خاطرنشان کرد: پس از مراودات موزه ای با ارمنستان، در بهمن ماه سال آینده نمایشگاه در آلمان خواهیم داشت. شاید این نمایشگاه به صورت تور برگزارشده و به موزه های بزرگ دنیا و موزه های کشورهای همسایه نیز برود.
وی یادآور شد: یکی از برنامه های جدی ما برای آینده آرشیو اطلاعات تمام اشیا در موزه ها به صورت دیجیتالی است؛ امیدواریم پس از تهیه این فهرست بتوانیم در آینده نزدیک از طریق فضای مجازی آن را در دسترس همه علاقمندان قرار دهیم.
منبع: ایرنا
خبر های مرتبط
خبر های مرتبط
