انتخاب دشوار کشورهای عرب منطقه: ایران یا اسرائیل

رویداد۲۴- انتقال سفارت آمریکا به اورشلیم و گسترش شهرک‌سازی‌ها بر هم زننده هر توافقی است.

به گزارش رویداد۲۴ به نقل از نیوزویک، دو پیشنهاد مذاکره کاملاً متفاوت روی میز کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس قرار گرفته؛ یکی از سوی یک دشمن تاریخی، اسرائیل که در پیوستگی با یک شریک مهم یعنی آمریکا ارائه شده و دیگری از سوی یک رقیب تاریخی، ایران که دارای مرزها و دین مشترک است.

انتخاب نهایی کشورهای عرب در نهایت تعیین‌کننده صلح و رفاه آینده در منطقه است.

15 فوریه بود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در کاخ سفید دیدار کرد و طی یک کنفرانس خبری هر دو به رویکرد همکاری اعراب- اسرائیل اشاره کردند.

چند روز بعد محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران پیشنهاد قبلی‌اش در مورد گفت‌وگو میان جمهوری اسلامی و همسایگان حوزه خلیج‌فارس را در کنفرانس امنیتی مونیخ مطرح کرد.

پیشنهاد آمریکا-اسرائیل شامل تمام کشورهای عرب از جمله عربستان، امارات و دیگر اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس شامل مصر و اردن و احتمالاً لبنان و تونس می‌شود. هدف اصلی این پیشنهاد یک توافق صلح گسترده‌تر میان اعراب و اسرائیل و پایان دادن به مناقشه اسرائیل-فلسطین است. گرچه نکته کلیدی که در پس این پیشنهاد نهفته، نگرانی مشترک در مورد ایران است و هدفش ایجاد یک جبهه مشترک علیه جمهوری اسلامی در منطقه است.

باوجودآنکه هنوز هیچ تأییدیه رسمی در مورد مذاکرات پشت پرده اسرائیل و امارات، عربستان و دیگر کشورهای عرب صورت نگرفته، بیانیه‌های ترامپ و نتانیاهو نشان می‌دهد که گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که ارتباط مستقیم مخفیانه میان مقامات عالی‌رتبه اسرائیل و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس طی شش سال اخیر عملی شده است.

این برداشت از سوی دولت باراک اوباما در مورد اینکه آمریکا در حال ترک کردن منطقه است و ایرانی که پس از اجرایی شدن توافق هسته‌ای در سال 2015 جسورتر شده، در حال گسترش قدرت خود در خاورمیانه است، باعث احیای دشمنی‌ها میان اعراب و ایران شده و درک بهتری از چرایی تمایل اعراب و اسرائیل به همکاری به دست می‌دهد.

اسرائیل مدت‌ها است که به دلیل حمایت ایران از حماس و حزب‌الله و همین‌طور برنامه موشکی و پیشرفت‌های هسته‌ای، این کشور را دشمن اصلی خود می‌داند. 

درعین‌حال عربستان به همراه شرکای خود در شورای همکاری خلیج‌فارس پس‌ازآنکه ایران از حمله آمریکا به عراق برای گسترش نفوذ خود در بغداد بهره برد، احساس خطر کردند. این کشورها همچنین نتوانستند تحرکات ایران در بحرین و حمایتش از رژیم بشار اسد در سوریه و حوثی‌های یمن تحمل کنند.

آویگدور لیبرمن، وزیر دفاع اسرائیل در کنفرانس امنیتی مونیخ بدون بردن نامی از جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا، یک صحبت قدیمی از وی را نقل کرد مبنی بر اینکه «در خاورمیانه ما با سه چالش مواجه هستیم: ایران، ایران و ایران... و من فقط می‌توانم این رویکرد را تکرار و تأیید کنم.» لیبرمن بار دیگر تکرار کرد که اسرائیل به تلاش‌های خود برای ممانعت از بازگشت جمهوری اسلامی به جامعه جهانی در دوران پساتوافق ادامه خواهد داد.

عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان نیز مخالفت کشورش با اقدامات ایران در خاورمیانه را تکرار کرد. وی گفت که ایران به اصول همسایگی یا عدم مداخله در امور دیگر کشورها باور ندارد. 

باوجودآنکه در حال حاضر چشم‌انداز آشتی ایران-عربستان تیره به نظر می‌رسد، مهم است که به خاطر داشته باشیم آینده فلسطین مسئله‌ای است که نه‌تنها ایران و کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس، بلکه تمام مردم جهان اسلام را با هم متحد می‌کند. دورنمای پیشنهاد اسرائیل-آمریکا برای حل مسئله فلسطین نامشخص و به‌احتمال زیاد غیرقابل اجرایی شدن است.

اگر آمریکا به سمت برنامه‌هایش برای انتقال سفارت ایالات‌متحده از تل‌آویو به اورشلیم برود یا در مورد شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری اختیارات بیشتری به اسرائیل بدهد، درحالی‌که راه‌حل دو کشور را کنار بگذارد، هیچ حمایت داخلی از آشتی اعراب با اسرائیل صورت نخواهد گرفت.

ظریف در تقابل با پیشنهاد اسرائیل-آمریکا بار دیگر موضع ایران در مورد ایجاد زمینه منطقه‌ای برای مذاکره میان جمهوری اسلامی و همسایگان حوزه خلیج‌فارس یا همان‌طور که او خطابشان کرد «برادران» را مطرح کرد.

هدف اولیه ایران از این پیشنهاد کاهش تنش‌ها و افزایش همکاری‌ها میان همسایگان است. البته این پیشنهاد جدید نیست. ظریف چندی پس از توافق هسته‌ای در مقاله‌ای در المانیتور آن را مطرح کرد و پس‌ازآن سفرهایی به قطر و کویت داشت.

شاید پیشنهاد اسرائیل منجر به یک توافق گسترده‌تر میان اعراب و اسرائیل شد. بااین‌حال به‌احتمال زیاد تنش‌ها با ایران را تشدید می‌کند و بر احتمال درگیری نظامی گسترده‌تر می‌افزاید.

طی یک دهه گذشته هیچ درگیری قابل‌توجهی میان اعراب و اسرائیل وجود نداشته و باوجودآنکه صلح اعراب-اسرائیل بی‌تردید تأثیری مثبت بر منطقه خواهد داشت، آن مشروط به توافق فلسطین-اسرائیل خواهد بود.

این در حالی است که منازعه میان برخی کشورهای عرب شورای همکاری خلیج‌فارس و ایران طی یک دهه گذشته پیامدهای وخیم‌تری برای منطقه خواهد داشت تا نبود صلح اسرائیل-فلسطین.

موافقت با مذاکره با ایران برای پذیرش متقابل و دورنمایی سودمند منجر به صلح بیشتر در منطقه و ورای آن خواهد شد. مهم است که کشورهای عرب منطقه سود و زیان هر دو پیشنهاد را پیش از پذیرش آن به‌خوبی بسنجند.