ترامپ چگونه به دنبال نوشتن یک توافق هسته‌ای جدید است؟

رویداد۲۴-دونالد ترامپ از پیش از روی کار آمدن به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا از توافق هسته‌ای ایران که در سال 2015 نهایی شد، شکایت داشته است. او به نوان یک نامزد انتخاباتی وعده داد که این توافق را ملغی می‌کند. 

به گزارش رویداد۲۴به نقل از بلومبرگ، حال ترامپ هشدار داده که این توافق را پاره می‌کند و تحریم‌های آمریکایی که بر اساس برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به برجام لغو شده بود را باز می‌گرداند مگر اینکه متحدان اروپایی «در اصلاح نواقص قابل‌توجه این توافق به ایالات‌متحده بپیوندند.»

ایران در مورد توافق 2015 –برای لغو سیاری از تحریم‌های هسته‌ای در ازای اعمال محدودیت‌هایی بر برنامه هسته‌ای خود- با چین، روسیه، فرانسه، آلمان، انگلیس و آمریکا مذاکره کرد. بر اساس قانونی که در کنگره آمریکا به تصویب رسید، قانون بازبینی توافق هسته‌ای ایران، ترامپ باید هر 120 یک‌بار لغو تحریم‌های بانکی و نفتی ایران را تأیید کند. ترامپ در دوازدهم ژانویه با هشدار نسبت به اینکه دیگر چنین کاری نخواهد کرد مگر اینکه به نگرانی‌های آمریکا رسیدگی شود، گفت: «این آخرین فرصت است.»

ترامپ مدعی است که باید گام‌هایی در جهت متوقف کردن توسعه مداوم برنامه موشکی ایران و حمایت آن از تروریسم (به ادعای ترامپ) برداشته شود. این مسائل بخشی از توافق هسته‌ای نیستند و ایران در حال حاضر در این حوزه‌ها تحت تحریم‌های جداگانه‌ای قرار دارد. در مورد توافق هسته‌ای نیز ترامپ از کنگره خواسته که پیش‌نویس لایحه‌ای را ارائه کند که «بازرسی فوری از تمامی سایت‌های ایران» و تضمینی در مورد ممانعت از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای «برای همیشه» را فراهم کند. برخی محدودیت‌های این توافق در گذر زمان منقضی می‌شود.

ارزیابی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از زمان اجرایی شدن توافق نشان می‌دهد که ایران به تعهداتش پایبند بوده است. در اکتبر 2016 ذخایر آب‌سنگین ایران اندکی از حد مجاز بالاتر رفت اما ایران اعلام کرد که ظرف چند هفته این مازاد به عمان منتقل خواهد شد.

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه اخیراً در جمع خبرنگاران در سازمان ملل گفت که اگر آمریکا از این توافق عقب‌نشینی کند، برجام «نابود می‌شود». وی در ادامه افزود: «این توافق در صورت خرج یکی از طرف‌ها به‌طور یک‌جانبه، قابل‌اجرا نخواهد بود.» گزارش‌هایی هم وجود دارد دال بر اینکه علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرده کشورش ممکن است همکاری‌های خود با بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را متوقف کند. ایران همچنین اعلام کرده که اگر طرف‌های دیگر توافق آن را زیر پا بگذارند، غنی‌سازی اورانیوم 20 درصد را از سر خواهد گرفت. 

جمهوری خواهان که اکثریت کنگره را هم در دست دارند می‌گویند در حال کار روی پیش‌نویس قانونی هستند که قانون بازبینی توافق هسته‌ای را ترمیم و خواسته‌های ترامپ را نیز برآورده می‌کند. اما هنوز اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.

فرانسه، آلمان و انگلیس ترامپ را ترغیب کرده‌اند که این توافق را نابود نکند. بااین‌حال، دولت ترامپ گروه‌های کاری را با این سه کشور تشکیل داده تا در مورد رسیدگی و چگونگی شرکت دادن ایران در اصلاحیه‌های احتمالی تحقیق کنند. آن‌ها نشان داده‌اند که احتمالاً می‌توانند دلایل مشترکی با آمریکا برای محدود کردن برنامه موشکی ایران بیابند. 

ایران از زمانی که دریافت مجهز به واکنش به حملات موشکی عراق در جنگ دهه 1980 میلادی میان همسایگان نیست، توسعه داخلی برنامه موشکی خود را آغاز کرد. قطعنامه سازمان ملل در سال 2010 تأکید کرد که «ایران نباید هیچ فعالیتی مربوط به موشک‌های قادر به حمل تسلیحات هسته‌ای را اجرایی کند.» اما در طول مذاکرات سخت هسته‌ای، ایران توانست رضایت آمریکا را با یک قطعنامه سازمان ملل که به‌سادگی از آن می‌خواست به مدت هشت سال از کار روی چنین موشک‌هایی خودداری کند، جلب کند. ایران بارها اعلام کرده که برنامه موشکی‌اش برای حوزه دفاعی این کشور ضروری است و ربطی به تسلیحات هسته‌ای ندارد چراکه جمهوری اسلامی چنین تسلیحاتی ندارد و برنامه‌ای هم برای ساخت آن ندارد.

دولت آمریکا از سال 1984 ایران را در فهرست حامیان دولتی تروریسم قرار داده است. در میان گروه‌هایی که مورد حمایت ایران هستند و آمریکا آن‌ها را تروریستی قلمداد می‌کند، گروه فلسطینی حماس، سازمان لبنانی حزب‌الله و یکی از گروه‌های شبه‌نظامی در عراق است. ایران این گروه‌ها را نیروهای جنگنده برای دلایل عادلانه می‌داند. ضمن اینکه ارتش آمریکا اعلام کرده که حضور خود در سوریه را تا حدودی برای محدود کردن نفوذ ایران ادامه می‌دهد.

محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در واکنش به خواسته‌های اخیر ترامپ در پیامی در توییتر نوشت که توافق هسته‌ای ایران قابل مذاکره مجدد نیست. برجام «یک توافق چندجانبه محکم» است که ترامپ به شکلی مخرب در حال نقض آن است. بااین‌حال ایران تأکید کرده که با خروج از برجام به‌عنوان اولین طرف توافق، وارد «تله» دولت ترامپ نخواهد شد.