فرصت تاریخی قضاوت زنان ایرانی در دربی پایتخت
رویداد۲۴ روزنامه هفت صبح نوشت: انتخاب داور زن برای دربی تهران. این تیتر می‌تواند هرکسی را وادار به کلیک‌کردن و باز‌کردن خبر کند. تیتری که در عین عجیب‌بودن، اشتباه نیست و اگر تمام اتفاقات غیرمترقبه‌ای که بعضا در ایران می‌افتد را نادیده بگیریم، قرار است یک یا دو داور زن به‌عنوان کمک‌داور VAR به قضاوت بهتر دربی کمک کنند: مهسا قربانی و مهناز ذکایی که البته شانس اولی بسیار بیشتر است.
بحث از احتمال حضور کمک‌داور ویدئویی یا همان VAR شروع شد؛ بحثی که برای دور رفت هم به‌گوش می‌رسید، همزمان حرف و حدیث‌ها درباره اینکه چه‌کسی مسئولیت کمک‌داور VAR را به‌عهده خواهد گرفت هم داغ شد.
طبق قوانین فیفا فقط داورانی اجازه قضاوت در مسابقاتی با تکنولوژی کمک‌داور ویدئویی را دارند که در دوره‌های آموزشی مخصوص کمک‌داور ویدیوئی شرکت کرده باشند؛ همچنین داورانی که در اتاق ویژه کمک‌داوران ویدیوئی می‌نشینند هم باید در کلاس‌های مخصوص فیفا شرکت کرده و در آزمون‌های آن قبول شده باشند. در حال حاضر در ایران، فقط یک داور مرد و دو داور زن موفق به کسب مدرک حضور و قضاوت در اتاق کمک‌داور ویدیوئی شده‌اند؛ «موعود بنیادی‌فر»، «مهناز ذکایی» و «مهسا قربانی.»
طبق این قوانین، در بازی رفت، فقط موعود بنیادی‌فر اجازه داشت داور VAR دربی تهران باشد، چون تنها داور ایرانی محسوب می‌شد که دوره تخصصی قضاوت با تکنولوژی کمک‌داور ویدیوئی را گذرانده بود، اما طبق گزارش ایران ورزشی، حد فاصل دربی رفت تاکنون، «پیام حیدری»، «بیژن حیدری»، «حسن اکرمی»، «وحید کاظمی»، «امیر عرب‌براقی» و «مرتضی منصوریان» هم با حضور در کشور‌های عربستان و تاجیکستان که تمامی ورزشگاه‌های خود را مجهز به سیستم VAR کرده‌اند، برخی دوره‌ها را گذرانده‌اند، اما نکته اصلی اینجاست که برای قضاوت در اتاق VAR، باید دوره‌ای متفاوت را هم پشت‌سر گذاشت.
به‌همین دلیل هم داوران زن به‌عنوان گزینه‌های اصلی مطرح شدند، اما انتخاب آن‌ها واکنش‌هایی هم داشت. علی خسروی، داور سابق و عضو کنونی کمیته داوران به‌صراحت همه زمزمه‌ها را رد کرد و گفت: «گر قرار بود تصمیمی در این مورد گرفته شود، من باید از آن باخبر می‌شدم. چنین خبر‌هایی نیست. داوری که در اتاق VAR حضور دارد، باید باتجربه‌تر از داور وسط و به‌اصطلاح سوپر داور باشد.».
اما دیروز خداداد افشاریان، رئیس کمیته داوران اعلام کرد که حضور مهسا قربانی قطعی است. او در جواب اصرار خبرنگاران برای اعلام نام داور اصلی گفت: «داوری که در دربی قضاوت می‌کند، لایسنس دارد. شما تا فردا هم از من بپرسید، هیچ جوابی دریافت نمی‌کنید. من فقط می‌گویم که خانم مهسا قربانی در این مسابقه حضور خواهد داشت.»
از خانواده‌ای غیر فوتبالی تا داوری بازی مردان
مهسا قربانی ۳۴ساله است و در خانواده‌ای به‌دنیا آمده که هیچ گرایشی به فوتبال نداشتند. مهسا قربانی فوتبال را در سال۱۳۸۵ با دروازه‌بانی در تیم منطقه چهار تهران آغاز کرد، دو سال بعد -در سال۱۳۸۷- در کلاس‌های داوری شرکت کرد و از سال۱۳۸۸ داوری در لیگ ایران را تجربه کرد.
طبق بیوگرافی مهسا قربانی، او دانش‌آموخته مقطع کارشناسی ارشد رشته مدیریت بازاریابی ورزشی است. او در مسابقات لیگ‌برتر فوتبال زنان ایران داوری می‌کند و از سال ۲۰۱۷ داور بین‌المللی فیفاست.
نخستین تجربه‌های داوری مهسا قربانی در آسیا، رقابت‌هایی در سطح زیر سال بود. او پنج‌سال متوالی به این مسابقات دعوت شد و تا سال۲۰۱۶ در کلاس‌های چشم‌انداز فوتبال آسیا شرکت می‌کرد. بعد تبدیل به داور بین‌المللی ایران شد؛ دختر جوانی که می‌توانست حالا رقابت‌های رسمی آسیا را داوری کند. قوانین فیفا می‌گویند داوران بین‌المللی بعد از موفقیت در رقابت‌های قاره‌ای، می‌توانند به‌عنوان «داور الیت» برای رقابت‌های جهانی انتخاب شوند.
در کارنامه قضاوت‌های داور زن دربی تهران و بیوگرافی مهسا قربانی می‌توان قضاوت در مسابقات مقدماتی و اصلی جام‌ملت‌های آسیا و رقابت‌های جوانان آسیا را دید. او تقریبا مهمترین مسابقه نیمه‌نهایی جوانان آسیا بین ژاپن و کره را سوت زد. بعد به مرحله نهایی رقابت‌های شرق آسیا دعوت شد و کنفدراسیون آسیا حساس‌ترین بازی سال زنان، یعنی مسابقه کره‌شمالی و کره‌جنوبی را به او تحویل داد.
آنچه خیلی‌ها در مورد مهسا قربانی به‌عنوان اولین داور زن دربی تهران نمی‌دانند، این است که او اولین و تنها زن ایرانی است که توانست در ۲۷سالگی قاضی یک بازی فوتبال مردان باشد. او در کلاس‌های داوری کنفدراسیون آسیا شرکت می‌کرد که به مالدیو دعوت شد. کنفدراسیون آسیا از او خواست یک بازی لیگ دو مالدیو را قضاوت کند.
خودش از تجربه‌اش در این مورد گفته: «وقتی بازی لیگ دو آقایان را به من دادند، هیجان‌زده بودم. نگاه‌های تبعیض‌آمیز اول بازی را هرگز فراموش نمی‌کنم، اما چند دقیقه که گذشت، همه‌چیز طبیعی شد. نگاه من به بازیکنان از بالا به پایین بود. بار‌ها قاطعانه برخورد کردم. خیلی زود فهمیدند این‌جا یک قاضی است که سوت می‌زند، نه یک زن یا یک مرد.»
مهسا قربانی این‌بار هم وقتی نامش در کنار ذکایی به‌عنوان داور VAR در دربی تهران مطرح شد، واکنش نشان داد و گفت: «تفکیک جنسیتی معنایی ندارد. من و خانم ذکایی دانش و توانایی قضاوت را داریم و اگر همت کمیته داوران باشد و چنین تصمیم بگیرند، بهترین تصمیمات را در دربی خواهیم گرفت.»
مهناز ذکایی که بعد از حرف‌های افشاریان اسمش کمرنگ‌تر شده هم کارنامه درخشانی دارد. ذکایی هم ۳۴ساله است و از سال ۲۰۱۸ در لیست داوران بین‌المللی فیفا قرار دارد. ذکایی به‌عنوان یکی از سه داور زن بین‌المللی فوتبال ایران، در مسابقاتی همچون قهرمانی زیر ۱۶سال دختران آسیا و مقدماتی المپیک تابستانی حضور داشته و همچنین به‌عنوان داور وسط در مسابقات جام ملت‌های زنان آسیا ۲۰۲۲ داوری کرده است.
