چه سرنوشتی در سال ۱۳۹۶ در انتظار مناسبات ايران و آمريكا است؟

 رویداد۲۴- سال ۱۳۹۶چه سرنوشتی در انتظار مناسبت ايران و آمريكا است؛ مناسباتي كه باروی كار آمدن دونالد ترامپ بيش از هر زمان ديگري غیرقابل‌پیش‌بینی است؛ سياستمداري كه ابتدا با وعده‌ها و شعارهاي نگران‌کننده در رابطه با اين مناسبات قدم به رقابت‌های انتخاباتي گذاشت اما پس از پيروزي عجيب در انتخابات رياست جمهوري سال گذشته و ورود به كاخ سفيد و به‌نوعی آشنايي با واقعیت‌ها و محدودیت‌ها حاكم بر سياست خارجي کم‌کم از آن وعده‌ها و شعارها عقب‌نشینی كرد؛ ازجمله پاره كردن برجام. همين امر یک‌بار ديگر اميد به آينده مناسبات ميان دو كشور را زنده كرد. هرچند ترامپ باوجود عقب‌نشینی برخي مواضع قبلي به‌طور كامل موضع اعمال فشار و تحریم‌های بيشتر عليه ايران عقب‌نشینی نكرد تا همچنان آينده مناسبات ايران و آمريكا زير سايه ترديدها باقي بماند و در سال جديد هم اين سؤال بازهم مطرح بماند كه چه سرنوشتي در انتظار مناسبات ايران و آمريكا است. سيد حسين موسويان، تحليل‎گر مسائل بین‌الملل معتقد است بر اساس «آرایش سیاسی جدید در واشنگتن و اتحاد عجیب اعراب تکفیری با صهیونیسم علیه ایران، باید انتظار تحولات منفی داشت.» معاون پيشين مركز تحقیقات استراتژیك و عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در دولت اصلاحات، اما حضور ترامپ را يك فرصت می‌داند؛ فرصتي كه او لازمه بهره‌مندی از آن را درک مشترک و وحدت در داخل می‌داند. موسويان معتقد است تا یک اراده ملی و هماهنگ وجود نداشته باشد، نمی‌توان به آينده امیدوار بود.

سيد حسين موسويان، پژوهشگر دانشگاه پرينستون در گفت‌وگو با  رویداد۲۴ به تشريح آينده مناسبات ايران و آمريكا در سال ۱۳۹۶ پرداخت و بر اين نكته تاكيد كرد كه «ایران از استمرار تماس مستقیم با آمریکا ضرر نخواهد کرد، بلکه قدرت تأثیرگذاری خود را افزایش خواهد داد و قطع ارتباط مستقیم با آمریکا میدان را برای دشمنان قسم خورده ایران، خالی خواهد گذاشت.»

از آرایش سیاسی جدید در واشنگتن و اتحاد عجیب اعراب تکفیری با صهیونیسم علیه ایران، باید انتظار تحولات منفی داشت. درعین‌حال نکات جدید و مثبت و قابل مانوری وجود دارد که می‌تواند بر روند برنامه‌های طراحی شده علیه ایران تأثیرگذار باشد. این بخش به ابتکار و تدبیر و شهامت و ریسک‌پذیری تصمیم سازان و تصمیم گیران کشور بستگی دارد.

من از روز اول گفتم که آمریکا و ترامپ چاره‌ای جز تمکین به اجرای برجام ندارد. منتهی چون برجام فقط در مورد یک موضوع هسته‌ای است، دست همه طرف‌ها ذی‌ربط برای اقدامات علیه یکدیگر در سایر زمینه‌ها مثل تروریسم و حقوق بشر و تسلیحات کشتارجمعی و بحران‌های منطقه، باز است. لذا دولت ترامپ و کنگره با تحریک لابی صهیونیست‌ها ممکن است تحریم‌های جدید تحت عناوین غیرهسته‌ای علیه ایران اعمال کنند. همان‌طور که ایران بعد از برجام از ورود اتومبیل‌های آمریکایی جلوگیری کرد. این اقدام خلاف برجام هم نبود.

تفاوت تحریم‌های احتمالی جدید آمریکا با تحریم‌های گذشته این است که برای واشنگتن ایجاد اجماع بین‌المللی بعد از برجام ساده نیست. به‌اضافه اینکه برخی دیگر از سیاست‌های چالش‌برانگیز ترامپ هم بین آمریکا با اروپا فاصله انداخته است. لذا فرصت مناسبی برای ایران به وجود آمده که آمریکا را در اعمال اقدامات خصمانه جدید علیه خود، در سطح بین‌المللی منزوی کند.

منتهی من دو نگرانی دارم؛ اول اینکه در چند دهه گذشته، ایران نشان داده که استاد از دست دادن فرصت‌ها است. دوم هم عواملی در داخل می‌توانند فضای بین‌المللی موجود را با اقداماتی تغییر داده و موجب ایجاد همگرایی بین‌المللی علیه ایران شود. نفی هولوکاست، آتش زدن سفارت عربستان و بالا رفتن از دیوار سفارت انگلیس، نمونه‌هایی است که درگذشته ما شاهد بوده‌ایم.

ایران از استمرار تماس مستقیم ضرر نخواهد کرد بلکه قدرت تأثیرگذاری خود را افزایش خواهد داد. در غیر این صورت میدان را برای دشمنان قسم خورده ایران، خالی خواهد گذاشت.

جمهوری‌خواهان به سمت احیاء اتحاد مثلث سنتی واشنگتن-تل آویو-اعراب تکفیری حرکت خواهند کرد؛ اتحادی که در دوره اوباما شکاف برداشت و ایران نتوانست از آن فرصت استفاده کند. اکنون هم قصد ترامپ برای مبارزه با داعش و بهبود روابط با روسیه ازجمله مواردی است که می‌تواند قدرت تأثیرگذاری ایران بر روند اقدامات مثلث مذکور در منطقه و در روابط دوجانبه را کُند کند. اما با شرایطی که در داخل وجود دارد، بعید می‌دانم کار قابل‌توجهی صورت بگیرد.

فرصت‌ها کم نیستند. منتهی اولین لازمه آن درک مشترک و وحدت در داخل است. دوم هم همگامی ملی با سرداران خط مقدم دیپلماسی و امنیتی است تا بتوان با ابتکارات شجاعانه، از فرصت‌ها استفاده کرد. اما تجربه برجام نشان می‌دهد که وضع داخلی ما معکوس است. لذا ممکن است حتی پیشنهاد دادن هم خیانت قلمداد شود. تا یک اراده ملی و هماهنگ وجود نداشته باشد، نمی‌توان امیدوار بود.