چاره‌اندیشی برای روابط ایران و هند
رویداد۲۴-شاید مهم‌ترین دستاورد سفر روحانی به این کشور را بتوان گفت‌وگو بر سر گسترش روابط ترانزیتی با محوریت بندر چابهار و افزایش سرمایه‌گذاری هند در حوزه نفت و گاز دانست که نارندرا دامورداس مودی، نخست‌وزیر هند بر آن تاکید داشت.
«دهلی‌نو»، دومین مقصد سفر حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران و هیات همراه به هند بود؛ شامگاه جمعه، روحانی که به همراه هیات پرشماری از وزرا و تجار به هند سفر کرده بود از حیدرآباد راهی دهلی‌نو شد تا فاز دوم و پایانی این سفر سه روزه را که شامل مسائل اقتصادی و سیاسی بود، تکمیل کند. برنامه‌ریزی برای مانع‌زدایی از روابط بلند مدت ایران و هند مهم‌ترین دستور کار این سفر بود.
شاید مهم‌ترین دستاورد سفر روحانی به این کشور را بتوان گفت‌وگو بر سر گسترش روابط ترانزیتی با محوریت بندر چابهار و افزایش سرمایه‌گذاری هند در حوزه نفت و گاز دانست که نارندرا دامورداس مودی، نخست‌وزیر هند بر آن تاکید داشت.
رئیس‌جمهوری اسلامی ایران روز شنبه و در آغاز مرحله دوم سفر خود به هندوستان، به‌طور رسمی در کاخ ریاست‌جمهوری این کشور، از سوی رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر هندوستان مورد استقبال قرار گرفت. روحانی روز شنبه در دیدار نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، تعمیق دوستی‌های تاریخی میان دو ملت ایران و هندوستان در همه عرصه‌های فرهنگی، اقتصادی و تجاری را مسوولیت امروز سیاستمداران دو کشور دانست و تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران از گسترش و تعمیق روابط همه‌جانبه با هندوستان به‌عنوان یک کشور دوست در منطقه، استقبال می‌کند.
وی تقویت زبان فارسی در هندوستان را برای توسعه روابط دو کشور مهم برشمرد و با بیان اینکه بدون زبان فارسی تعمیق پیوندهای تاریخی دو ملت دشوار خواهد بود، بر ضرورت مبادلات فرهنگی، تقویت و ایجاد کرسی‌های زبان فارسی در دانشگاه‌های هندوستان تاکید کرد.
۱- یادداشت‌تفاهم صدور روادید الکترونیک
۲- یادداشت‌تفاهم همکاری اتاق بازرگانی ایران با اتاق بازرگانی فیکی(ficci)
۳- یادداشت‌تفاهم همکاری اتاق بازرگانی ایران با اتاق بازرگانی آسوچم(asshocham)
۴- یادداشت‌تفاهم اتاق بازرگانی ایران با اتاق بازرگانی پی. اچ. دی. چمبر (phd. chamber)همچنین در حاشیه این مراسم از تمبر مشترک جمهوری اسلامی ایران و هند رونمایی شد.
دیدگاه‌های مشترک منطقه‌ای
همزمان با امضای این اسناد، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران و نخست‌وزیر هندوستان، اراده مشترک دو کشور برای تحکیم و گسترش هر چه بیشتر روابط تهران و دهلی‌نو را مورد تاکید قرار داده و استفاده از تمامی ظرفیت‌های همکاری را به نفع دو ملت و ملت‌های منطقه دانستند.
روحانی روز شنبه در مراسم تبادل اسناد همکاری بین ایران و هندوستان، گفت: «سفر نخست‌وزیر هند در سال ۲۰۱۶ به تهران گام بسیار مهمی برای توسعه روابط دوجانبه و سه‌جانبه تهران و دهلی‌نو و کابل بود و بعد از این سفر حرکت و شتاب مضاعفی در روابط دو کشور آغاز شد که امروز شاهد ثمرات آن هستیم.»
روحانی با اشاره به اینکه ایران و هند در دو زمینه بسیار مهم ترانزیت و انرژی روابط بسیار مهم و راهبردی با یکدیگر دارند، تاکید کرد: «در زمینه بندر چابهار و روابط ریلی و صنایع وابسته به آن گفت‌وگوها و تفاهمات بسیار خوبی با یکدیگر داشته‌ایم و امیدواریم به زودی شاهد توسعه هر چه بیشتر همکاری‌های دو کشور در این حوزه‌ها باشیم.»
رئیس‌جمهور اضافه کرد: «امروز شاهد توسعه و تجهیز بیشتر بندر چابهار و تسریع در احداث خط آهن چابهار به زاهدان با سرمایه‌گذاری هند هستیم و برای توسعه بیشتر روابط در حوزه انرژی از جمله نفت، گاز و پتروشیمی نیز آمادگی کامل وجود دارد.»
روحانی ادامه داد: «امروز در زمینه تسهیل روابط اقتصادی نیز گفت‌وگوهای بسیار خوبی با همدیگر داشتیم و در زمینه تعرفه تجارت ترجیحی، روابط بهتر بانکی، ویزا و تسهیل در رفت و آمد تجار و مردم دو کشور، گفت‌وگوها و تصمیمات مناسبی اتخاذ شد که می‌تواند آثار و برکات خوبی برای دو ملت داشته باشد.»
رئیس‌جمهور در ادامه به گفت‌وگوهای دو کشور درخصوص مسائل منطقه‌ای اشاره کرد و گفت: «در مذاکرات امروز در مسائل بسیار مهم دوجانبه منطقه‌ای و بین‌المللی، حتی در یک مورد هم با یکدیگر اختلاف‌نظر نداشتیم. همچنین در زمینه اهمیت توسعه روابط سه‌جانبه نیز با هم اشتراک نظر کامل داشتیم و این به آن معنا است که شرایط اصلی برای توسعه روابط دوجانبه بین تهران و دهلی‌نو کاملا مهیا است.»
رئیس‌جمهوری ایران ادامه داد: «در مذاکرات امروز درخصوص تعهد به توافقات بین‌المللی و استحکام برجام نظر و دیدگاه واحدی داشتیم و در حوزه برقراری و توسعه روابط چند جانبه در منطقه با هم اشتراک نظر داریم و هر دو معتقدیم افغانستان باید کشوری امن و بانشاط باشد و معتقدیم مسائل مختلف منطقه به‌ویژه در سوریه، عراق و یمن باید از طریق سیاسی حل‌وفصل شود.»
آمریکا، مانع توسعه روابط ایران و هند
نوذر شفیعی، کارشناس مسائل شبه‌قاره در پاسخ به «دنیای اقتصاد» درباره مهم‌ترین دستاوردهای سفر رئیس‌جمهوری ایران و هیات همراه به هند گفت: «توسعه همکاری‌های اقتصادی، ترانزیتی و سرمایه‌گذاری از جمله دستاوردهای مهم این سفر است اما بدون شک این سفر می‌تواند دستاوردهایی به مراتب مهم‌تر داشته باشد.
به این مفهوم که می‌تواند افقی را برای توسعه مناسبات ایران و هند ترسیم کند. اگر این افق ترسیم شود، به‌طور طبیعی دستاوردهای این سفر و دیگر برنامه‌های تدارک دیده شده می‌تواند تحقق پیدا کند.» شفیعی معتقد است که تهران و دهلی‌نو باید به‌صورت بلندمدت به یکدیگر نگاه کنند.
او ادامه داد: «وقتی به آینده نگاه می‌کنیم درمی‌یابیم که آینده متعلق به آسیا است. به این معنا که هم بازار مصرف، هم بازار تولید و هم منابع انرژی در آسیا به وفور یافت خواهد شد. بنابراین با این چنین نگاهی متوجه می‌شویم که ایران و هند به شدت نیازمند توسعه مناسبات برای حل نیازهایی هستند که در آینده با آنها مواجهند.»
به گفته این کارشناس تلاش هند بر این است که به یک قدرت بزرگ تبدیل شود و ایران نیز تصمیم دارد به یک قدرت منطقه‌ای تبدیل شود. این در شرایطی است که لازمه تبدیل شدن به این جایگاه‌ها و کسب چنین موقعیت‌هایی، همکاری در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، امنیتی، ژئوپلیتیک و انرژی است. شفیعی تاکید کرد: «با چنین نگاهی به موضوع درمی‌یابیم که ایران و هند به راحتی می‌توانند بخشی از نیازهای همدیگر را تامین کنند. بنابراین دو کشور باید نقشه راهی برای همکاری خود ترسیم کنند. این نقشه راه می‌تواند به روابط تهران-دهلی‌نو ثبات ببخشد و مانع از آن شود که بعضی از مسائل بر این روابط تاثیر منفی برجای بگذارد.»
این کارشناس تنها مانع بر سر راه توسعه روابط ایران و هندوستان را ایالات‌متحده آمریکا دانست و ادامه داد: «اگر بخواهیم ارزیابی درستی داشته باشیم بیش از آنکه ایران به هند نیاز داشته باشد، هند به ایران نیاز دارد. بنابراین هند باید مساله آمریکا را در حوزه سیاست خارجی خود حل کند. یعنی اگر قرار باشد دهلی‌نو تحت‌تاثیر سیاست‌های واشنگتن عمل کند، بسیاری از فرصت‌ها را از دست خواهد داد. بنابراین هند باید این مساله را میان خود و آمریکا حل کند تا در مسیر حرکتش به سمت یک قدرت بزرگ شدن، مشکلی بروز نکند.»
فصل نوین در روابط تهران-دهلی‌نو
باید توجه داشت که سفر سه روزه حسن روحانی به هند، فصل نوینی در مناسبات تهران دهلی‌نو به شمار می‌رود و این سفر از جهات گوناگونی برای دو طرف حائز اهمیت است. به گزارش ایرنا توسعه مناسبات تهران-دهلی‌نو از نظر اقتصادی و ملاحظات ژئوپلیتیک بسیار حائز اهمیت است.
همچنین در این گزارش آمده است:«شاید بتوان ترانزیت را شاه‌کلید توسعه همکاری‌های دو طرف به شمار آورد؛ در یک نگاه تاریخی ایران دروازه هند بوده و همین امر در قرون اخیر زمینه‌ساز مداخلات قدرت‌های بزرگ در دو کشور بوده است. امروز ترانزیت هم در حوزه حمل‌ونقل و هم در حوزه انرژی بار دیگر اهمیت و جایگاه خود را پیدا کرده است و بهره‌گیری از این ظرفیت از ارکان قدرت‌یابی کشورها به‌شمار می‌رود. در سال‌های اخیر چینی‌ها رقیب اصلی هند در منطقه با طرح جاه‌طلبانه یک کمربند –یک جاده گام‌های بلندی در این زمینه برداشته‌اند و در این راستا قراردادهایی به ارزش۴۶ میلیارد دلار برای توسعه بندر گوادر پاکستان امضا کرده‌اند.»
توئیت ظریف و مودی
از دیگر سو، نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند درباره دیدار با حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران در یک پیام توییتری نوشت: «گفت‌وگوهای پرباری با حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران داشتیم.» نخست‌وزیر هند ادامه داد: «ما بحث‌های مفصلی درباره شیوه‌های عمیق کردن همکاری میان هند و ایران داشتیم.»
وی افزود: «توافقات مهمی میان هند و ایران به امضا رسید که به نفع ملت‌های ما خواهد بود. من و رئیس‌جمهور ایران از تمبرهایی رونمایی کردیم که نمایانگر تاریخچه گرم و صمیمی و آینده امیدبخش روابط ایران و هند بود.» همچنین محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز دررابطه با این سفر توییت کرد: «سفر رسمی و دولتی رئیس‌جمهور حسن روحانی به هند، منجر به توافق‌های بسیاری در زمینه تجارت و همکاری شد؛ اما مهم‌تر از آن، قویا چند قرن دوستی بین دو کشور را تحکیم بخشید.»
دیدار روحانی و وزیر خارجه هندوستان
همچنین حسن روحانی روز شنبه در دیدار سوشما سواراج، وزیر خارجه هندوستان در دهلی‌نو، روابط طرفین را روابطی رو به توسعه خواند و تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران برای توسعه روابط همه‌جانبه با هندوستان، هیچ محدودیتی قائل نیست و از هر ابتکاری برای ایجاد جهش در این روابط استقبال می‌کند.
وی با بیان اینکه دو کشور برای توسعه و تقویت بیش از پیش روابط و همکاری‌ها، تجربه و ظرفیت گسترده‌ای دارند، گفت: «در دیدار با رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر هندوستان اشاره کردم اگر بتوانیم به نقطه‌ای از روابط عالی برسیم که اجداد ما در ایران و هندوستان داشتند، کار بزرگی کرده‌ایم.»
روحانی به اراده مقام‌های ارشد دو کشور برای توسعه همکاری‌های مشترک اشاره کرد و گفت: «ایران و هندوستان در حوزه‌های انرژی، حمل‌ونقل، معدن، صنعت و فناوری‌های نوین می‌توانند همکاری‌های خود را توسعه دهند و تهران با ارائه تسهیلات به شرکت‌های هندی، از حضور فعال‌تر آنها در بازارهای ایران استقبال می‌کند.»
رئیس‌جمهور همچنین تقویت همکاری‌های دو کشور در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی را ضروری برشمرد و گفت: «تقویت همکاری‌های ایران و هند در مسائل منطقه‌ای می‌تواند پایه‌های ثبات و امنیت در منطقه را تقویت کند.» وزیر خارجه هندوستان نیز در این دیدار که در هتل محل اقامت رئیس‌جمهور انجام شد، تاکید کرد که کشورش مصمم است روابط خود را در همه عرصه‌ها با جمهوری اسلامی ایران تقویت کند.
وی ابراز امیدواری کرد که برای تقویت رفت و آمد میان مردم دو کشور، روند دریافت ویزا تسهیل شود. وزیر خارجه هندوستان همچنین طرح توسعه بندر چابهار را نه تنها برای ایران بلکه منطقه بسیار با اهمیت برشمرد و گفت: «مردم افغانستان، هند و منطقه از پروژه توسعه چابهار بسیار خرسند هستند.»
نقض‌کننده برجام نخواهیم بود
درعین حال رئیس‌جمهور روز گذشته در جمع محققان و اندیشمندان موسسه ORF هندوستان با بیان اینکه آمریکا نه با ایران و برجام بلکه با پیمان‌شکنی و افکار عمومی جهان طرف است، چانه‌زنی بعد از امضای پیمان را کاری مضحک دانست و گفت: «آمریکا نباید دنیای سیاست را با دنیای تجارت اشتباه بگیرد و اگر در برجام پیمان بشکند، دولت و ملت آمریکا پشیمان خواهند شد.» به گزارش «ایسنا» روحانی افزود: «برجام تعهد ۷ کشور و مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل است و مطابق فرهنگ اسلامی و ایرانی، تا برجام را نقض نکنند، نقض‌کننده آن نخواهیم بود.»
مشارکت استراتژیک
همچنین در پایان این سفر رسمی، دو کشور بیانیه مشترک مطبوعاتی با عنوان «پیش به‌سوی سعادتمندی از طریق ارتباطات بیشتر»، منتشر کردند که در بخشی از آن آمده است: «با توجه به اینکه در بخش انرژی منافع دو کشور مکمل یکدیگر هستند و مشارکت طبیعی را شکل می‌دهند، توافق شد که روابط دو کشور فراتر از روابط خریدار و فروشنده باشد و به سطح «مشارکت استراتژیک» درازمدت ارتقا یابد. طرفین توافق کردند تا برای دستیابی به نتایج مناسب در حوزه انرژی از جمله میدان فرزاد بی مذاکرات را ادامه و افزایش دهند.»
