ناکامی دموکراسی وارداتی/ آیا طالبان تغییر کرده؟
رویداد۲۴ ظهر روز یازده سپتامبر سال ۲۰۰۱ تمامی کانال‌های تلویزیونی یک تصویر مشابه را مخابره می‌کردند، فروریختن برج‌های دوقلو در نیویورک آمریکا. طالبان به دلیل ارتباط‌ش با القاعده مقصر اصلی این واقعه شناخته شد و بهای سنگینی پرداخت: سقوط حکومت امارت اسلامی در کابل.
حالا بیست سال بعد از حمله نظامی آمریکا و ناتو به افغانستان، در آستانه یازده سپتامبر ۲۰۲۱ پایگاه نظامی بگرام آمریکا از نظامیان آمریکا خالی و گروه طالبان با تصرف بیش از ۸۰ درصد از خاک افغانستان دومین گذرگاه مشترک مرزی این کشور با ایران را نیز اشغال و پرچم دولت افغانستان را با فریاد‌های الله اکبر پایین کشید.
در افغانستان چه خبر است؟
آمریکا و ناتو در حال خروج از افغانستان هستند و قرار است تا اوایل سپتامبر ماموریت بیست ساله آن‌ها در افغانستان به اتمام برسد. ماموریتی که به اذعان مقام‌های آمریکایی ۲ تریلیون دلار هزینه به دنبال داشته، ۲ هزار و ۵۰۰ نظامی آمریکایی در نتیجه آن کشته و بیش از ۵۰ هزار غیرنظامی افغانستانی نیز در نتیجه حملات مستقیم و غیرمستقیم نیروهای آمریکایی و ناتو در این کشور طی ۲۰ سال گذشته کشته شدند. خروج تدریجی آمریکا از افغانستان، اما با پیشروی آرام و سریع نیروهای طالبان در خاک افغانستان همراه شده است تاکنون دو گذرگاه مرزی ایران و افغانستان به دست نیروهای طالبان فتح و پرچم دولت افغانستان از بالای ساختمان این دوگمرک پایین کشیده و تصاویر آن نیز در شبکه‌های مجازی و رسانه‌ها منتشر شده است.
بیشتر بخوانید:استقبال اصولگرایان از جنبش‌های اصیل منطقه!/ محافظه‌کاران ایران درباره طالبان چه می‌گویند؟
تصرف ۲ گذرگاه مرزی ایران و افغانستان به دست نیروهای طالبان، اما اهمیت ویژه‌ای در تحولات مربوط به افغانستان دارد و پیام‌هایی به دنبال دارد که از جمله آن می‌توان به این موضوع اشاره کرد که این تصرف و تسلط همسایگان افغانستان از جمله ایران و تاجیکستان را از تعامل با آن‌ها ناگذیر کرده است؛ همانطور که فیلم‌های منتشر شده از این واقعه نیز نشان می‌دهد نیروهای حاضر در گذرگاه مرزی ایران و نیروهای طالبان پس از تصرف این مکان در حال خوش و بش با یکدیگر بودند. نکته دوم نیز ناشی از مساله اول است که این تعامل ناگذیر با همسایگان برای گروه طالبان مشروعیت به دنبال خواهد داشت.
نیروهای طالبان پس از تصرف گمرک اسلام‌قلعه در مرز با ایران
همانطور که از اخبار گروه طالبان منتشر می‌شود، هیئتی از این گروه به روسیه و هیئت دیگری به تاجیکستان و ایران سفر کرده اند. طالبان در پی تنفرزدایی از خود، به دنبال رفع نگرانی‌ها و جلب اعتماد و نظر همسایگان به خود است. این گروه به دنبال آن است تا ضمن اطمینان دهی به تهران، دوشنبه و مسکو این پیام را به جهان مخابره کند که تنها به دنبال حکومت بر افغانستان است و احتمالا منش و شیوه خود را تغییر داده.
آیا طالبان تغییر کرده است؟
گروه طالبان که بیشتر به عنوان یک جریان فکری مطرح است تا یک تشکل سیاسی و خودشان هم از عبارت «امارت اسلامی افغانستان» استفاده می‌کنند به طور بنیادی تغییر نکرده، اما به نظر می‌رسد باهوش‌تر شده است.
طالبان فهمیده که برخی کار‌های احساساتی و تندروانه مثل تخریب آثار باستانی و کشتن اقلیت‌ها و اعمال محدودیت بر زنان فقط طالبان را در جهان بدنام می‌کند و حداقل در مرحله کنونی این اقدامات را کنار گذاشته است. گروه طالبان احتمالا به نوعی از سرنوشت داعش عبرت گرفته و به دنبال حکومت طولانی مدت و کم دردسر بر کابل است.
چند روز پیش در شبکه‌های اجتماعی اطلاعیه‌ای منتشر که در آن نشان می‌داد طالبان بر شهر‌هایی که سیطره دارد محدودیت‌هایی بر حجاب و رفت و آمد زنان اعمال کرده است. در پی آن سخنگوی طالبان بیانیه‌ای صادر و این شایعات را رد کرده و اعلام کرد در مناطقی که سیطره داریم بر زنان محدودیتی اعمال نکردیم؛ رسانه‌ها در چارچوب قوانین اسلامی فعالیت می‌کنند و مدارس دخترانه هم باز هستند و می‌تواند فعالیت کند. همه این‌ها نشان می‌دهد که گروه طالبان شاید به طور بنیادی و اصولی تغییری نکرده باشد، اما افکار عمومی امروز برای این گروه اهمیت دارد و به دنبال نوعی اقناع و اطمینان سازی و برطرف کردن نگرانی‌ها پیرامون خود است تا جایی که بیانیه صادر می‌کند و از آزادی رسانه و زنان می‌گوید و بر آن تاکید می‌کند.
در رابطه با اقلیت‌ها نیز طالبان مایل است تصویر جدیدی از خود ترسیم کند. یکی از فرماندهان طالبان اخیرا در نشستی با گروهی از شیعیان افغانستان به آن‌ها در زمینه همکاری‌های دوجانبه اطمینان می‌دهد و به آن‌ها می‌گوید که شیعیان و سنی‌های افغانستان برادر هستند و هدف مشترکی برای توسعه و ایجاد صلح در افغانستان میان آن‌ها وجود دارد. وی همچنین به آن‌ها می‌گوید که شما شیعه هستید و در کابل نماینده دارید، آیا آن‌ها همانند ما می‌توانند بدون تانک و طیاره به میان شما بیاید؟ ببینید ما چگونه در کنار شما هستیم. نکته دیگری که این فرمانده طالبان می‌گوید این است که بیاید نگذاریم افغانستان از حیث جنگ شیعه و سنتی شبیه به عراق شود.
این کلیپ و انتشار گسترده آن بیانگر آن است که اگرچه طالبان به دنبال هم افزایی با سایر نیرو‌ها برای استحکام قدرت است، اما این به معنای تغییر این گروه نیست، اما در برهه کنونی که در حال جنگ با دولت مرکزی است، اقناع سازی افکار عمومی برای آن اهمیت دارد و حتی به برادری و نزدیک شدن به شیعیان افغانستان توجه ویژه‌ای نشان داده.
چرا آمریکا از افغانستان خارج شد؟
بحث خروج آمریکا از افغانستان یک تصمیم راهبردی بود و به همین خاطر نمی‌توان آن را به تصمیم یک رئیس جمهور اختصاص داد. اما چرا این تصمیم اتخاذ شد؟ به یک دلیل ساده! اگر کلیت موضوع را نگاه کنیم می‌بینیم که آمریکا دیگر منفعتی در افغانستان ندارد. بایدن شب گذشته در سخنانی درباره تحولات افغانستان گفته «ما اهدافمان را در افغانستان محقق کردیم و بن لادن را از بین بردیم.» مساله، اما فراتر از این است. آنچه اتفاق افتاد این بود که آمریکا افغانستان را به حال خود رها کرد، چون هیچ چشم اندازی برای پیروزی در این کشور برای خود متصور نبود. طالبان پس از بیست سال جنگ با آمریکا امروز در قدرتمندترین حالت خود قرار دارد. دولت کابل تماما فاسد است و این چیزی است که واشنگتن به آن اذعان دارد. طالبان هم دولت مستقر در این کشور را دولت ناتو می‌داند، دولت ضعیف و فاسدی که آمریکا نمی‌تواند با آن علیه طالبان به پیروزی برسد.
علاوه بر آن، از دید برخی کارشناسان غربی حضور آمریکا در افغانستان نه تنها هیچ منفعتی برای غرب به دنبال ندارد بلکه به نفع دشمنان آمریکا است. بی ثباتی و جنگ داخلی در آن از دید این کارشناسان تاثیر ناخوشایندی بر ایران، روسیه و چین خواهد داشت. این کشور‌ها یا با افغانستان هم مرز هستند یا منافع تجاری مشترکی با این کشور دارند بنابراین رها کردن افغانستان اقدامی راهبردی از سوی واشنگتن با هدف ورود کشور‌های منتفع از افغانستان به درگیری‌های این کشور است. بایدن گفته آمریکا قرار است منابع خود در افغانستان را برای مواجه با چالش‌های دیگری از جمله درگیری‌های یمن، سوریه، سومالی و. هزینه کند.
