عراق پس از انتخابات پارلمانی/ جریان مقتدی صدر چه کسی را برای نخست وزیری انتخاب می‌کند؟

رویداد۲۴ خدیجه غبیشاوی: پنجمین انتخابات عراق از زمان سقوط صدام با پیروزی جریان صدر و شکست جریان نزدیک به ایران به پایان رسید. با این وجود همچنان مسیر انتخاب نخست وزیر جدید عراق و تشکیل دولت جدید این کشور نه در اختیار پارلمان بلکه در گرو توافق ایران و آمریکا است.

مقتدی صدر و شمشیری که از رو بست

«عراق فقط برای عراقی‌هاست»، «اجازه نمی‌دهیم کشور‌های خارجی در امور عراق دخالت کنند»، «از امروز به بعد هیچ جایی برای فساد و فاسدان در عراق نیست و قدرت و پول مردم عراق را با کسی تقسیم نمی‌کنیم. عراق بر فساد پیروز شد ، اصلاحات امروز در عراق پیروز شد، امروز روز عراق و استواری و پیروزی بر شبه نظامیان است. جریان اصلاحات نه شرقی است و نه غربی.» مقتدی صدر عصر روز گذشته پس از مشخص شدن نتایج اولیه انتخابات پارلمانی عراق، با این جملات خطابه پیروزی خود را به پایان برد. خطابه‌ای که حشدالشعبی، ایران، عربستان و آمریکا را هدف قرار داده بود. وی خواستار آن شد که سلاح در عراق به انحصار دولت دربیاید و گفت که مردم عراق می‌خواهند در صلح و بدون حضور تروریست و شبه‌نظامی زندگی کنند.

اولین انتخابات پارلمانی زودهنگام پس از سال ۲۰۰۳ در عراق با نتایج غافلگیر کننده‌ای همراه شد. روز گذشته یکشنبه عراق شاهد برگزاری انتخابات پارلمانی زودهنگامی بود که پس از تغییر قانون انتخابات با شکل و شمایل جدیدی برگزار شد و مستقل‌ها و احزاب کوچک نیز توانستند در این انتخابات حضور و به پارلمان راه پیدا کنند. این پنجمین انتخابات پارلمانی عراق پس از حمله آمریکا به این کشور بود. نتایج انتخابات پارلمانی عراق می‌تواند ابتدای راه تغییرات در صحنه سیاسی عراق و سیاست خارجی این کشور باشد.

جریان صدر توانست به نتایج خیره‌کننده‌ای در این انتخابات برسد و ۷۳ کرسی از مجموع ۳۲۹ کرسی پارلمان را به تنهایی و بدون ائتلاف با هیچ جریان دیگری کسب کند. پیروزی قاطع جریان صدر در انتخابات پارلمانی عراق را می‌توان اولین خبر غافلگیرکننده این انتخابات دانست. جریان صدر توانست در بیشتر استان‌های مرکزی و جنوب عراق که اکثریت شهروندان آن را شیعیان تشکیل می‌دهند به پیروزی برسد. با این حساب جریان صدر با کسب بیش از ۷۰ کرسی، فراکسیون بزرگتر را در پارلمان تشکیل داده و مسیرش برای انتخاب نخست وزیر جدید عراق هموارتر شده است.

میدان آزادی در وسط بغداد پایتخت عراق روز گذشته شاهد حضور صد‌ها نفر از حامیان جریان صدر بود که پیروزی این جریان را با به صدا درآوردن بوق ماشین‌ها و برافرشته کردن پرچم عراق و تصویر مقتدی صدر جشن گرفتند. ناصر ۳۷ ساله که در میدان آزادی در حال شادی بود به الشرق الاوسط می‌گوید: «از مدت‌ها پیش منتظر این پیروزی بودیم. امروز روز شادی بزرگی برای مردم عراق است. امید ما به مقتدی صدر است نه کسی دیگر.»

بیشتر بخوانید: چه کسانی از روی کار آمدن دولت حامی ایران در عراق نگرانند؟

اگرچه جریان صدر پیروز انتخابات شد، اما شکست جریان فتح در این انتخابات اتفاق مهمی بود. جریان فتح به رهبری هادی العامری، شامل همه نیرو‌های وفادار به ایران است که در این دور از انتخابات توانست تنها ۱۴ کرسی کسب کند. جریان فتح در انتخابات پیشین عراق توانسته بود ۴۷ کرسی را به دست بیاورد. هادی العامری در سخنانی پس از اعلام نتایج انتخابات گفت که این نتایج را نمی‌پذیرد.

در این انتخابات ائتلاف سنی تقدم توانست ۳۸ کرسی کسب کند. ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری المالکی نیز توانست ۳۵ کرسی به دست بیاورد که این نتیجه نیز در نوع خود خبر عجیب دیگر این انتخابات است. در اقلیم کردستان عراق حزب دموکراتیک کردستان به رهبری مسعود بارزانی توانست ۳۲ کرسی کسب کند و با ۷ کرسی نسبت به انتخابات پیشین جایگاه خود را ارتقا بخشد.

۲۵ میلیون نفر در عراق واجد شرایط حضور در این انتخابات برای انتخاب از میان ۳ هزار ۲۰۰ نامزد حاضر بودند. نسبت مشارکت اولیه در این انتخابات ۴۱ درصد اعلام شده است.

نخست وزیر بعدی عراق کیست؟

با توجه به نتایج انتخابات عراق و پیروزی جریان صدر نخست وزیر بعدی عراق صدریِ ۱۰۰درصد است. اما چه کسی قرار است به نمایندگی از جریان صدر بر کرسی نخست وزیری عراق بنشیند؟ الجزیره قطر در گزارشی مصطفی الکاظمی نخست وزیر کنونی عراق را شانس اول تصدی این سمت خوانده و نوشت مرد در سایه که به دوست همه تبدیل شده است، برای بار دوم نخست وزیر عراق خواهد شد؟

الجزیره در ابتدای این گزارش می‎‌نویسد: «پنج سال پیش از آنکه به نخست وزیری عراق برسد، مصطفی الکاظمی رئیس دستگاه اطلاعاتی عراق در مقاله‌ای در وبسایت آمریکایی المانیتور چشم‌انداز سیاسی مدنظر خود برای هر نخبه‌ای که خواستار رسیدن به راس قدرت در عراق است را نوشت. وی در این مقاله عراق را دارای دولتی ضعیف خواند که نیازمند حاکمی است که بتواند میان ائتلاف‌های خارجی متناقض در عراق هماهنگی ایجاد کند. این چشم انداز در زمان به قدرت رسیدن الکاظمی در عراق اجرایی شد.»

الکاظمی پس از رسیدن به نخست وزیری رویکردی اجماعی، صریح و عملگرا را در پیش گرفت و توانست از دام دشمنان و نوسان‌های دوستان فرار کند و برخی از چشم‌انداز‌های مدنظر خود که از سال‌ها پیش پی‌ریزی کرده بود را اجرا کند. عراق در دوران نخست وزیری الکاظمی توانست نقش سازنده‌ای را با همه قدرت‌های در رقابت‌های پیرامونی ایفا کند، برقراری روابط قوی با ایرانیان، هماهنگی با روسیه که در مرز‌های سوریه در مجاورت با آن قرار داشت، برقراری روابط خوب با آمریکایی‌ها و حتی سعودی‌ها و مصری‌ها از جمله دستاورد‌های الکاظمی در دوران نخست وزیری در عراق بود.

حالا با مشخص شدن نتایج انتخابات پارلمانی عراق، مصطفی الکاظمی خود را برای تصدی یک دور دیگر قدرت در این کشور آماده می‌کند و شانس بالایی برای رفتن به منطقه سبز بغداد دارد.

به گزارش رویداد۲۴ الکاظمی توانست در دوره اول نخست وزیری به اغلب وعده‌ها و تعهداتی که در پاسخ به معترضان در سال ۲۰۱۹ داده بود عمل کند. دولت انتقالی عراق در دوران او نه تنها توانست بسیاری از بحران‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را در داخل حل کند بلکه وی پرونده‌های دشوارتری را در ارتباط با تامین ثبات در این کشور و همچنین مبارزه با فساد آغاز کند؛ الکاظمی معتقد است که روابط خارجی کلید استقرار نظام حاکم در عراق است و به معنی دقیق تر، روابط خارجی کلید هر نخست وزیری در این کشور برای ادامه حضورش در راس قدرت در بغداد برای مدت زمان طولانی است.

عراق پس از انتخابات پارلمانی

انتخاباتی که کمترین میزان نسبت مشارکت در دو دهه گذشته را دارد اما پتانسیل بالایی برای تغییر موازنه قوا و همچنین نقشه سیاسی در عراق دارد. تکلیف روابط خارجی بغداد پس از این انتخابات به چه شکل تعیین خواهد شد؟

روزنامه العربی الجدید در تحلیلی به تاثیر نتایج انتخابات عراق بر آینده این کشور و حل مشکلات و بحران‌هایی که بغداد با آن مواجه است پرداخته و نوشت که دو فرضیه امروز پیش روی بهبود شرایط این کشور است فرضیه نخست که معتقد است تغییر از داخل عراق و در نتیجه روند سیاسی باید صورت بگیرد و فرضیه دوم که می‌گوید بهترین انتخاب برای تغییر تحریم انتخابات و فشار و اعتراضات مردمی است.

العربی الجدید با اشاره به این دو فرضیه می‌نویسد: جدای از این دو فرضیه موجود، واقعیت آنچه در عراق می‌گذرد تاکیدی بر این امر است که هیچ تغییری در عراق چه از رهگذر روند سیاسی و چه از مسیر تحریم و فشار و اعتراضات مردمی ممکن نیست مگر آنکه تمایل و رغبتی منطقه‌ای برای ایجاد تغییر در عراق وجود داشته باشد. نباید این واقعیت را نادیده بگیرید که روند سیاسی در عراق نتیجه توافقات منطقه‌ای است. نباید فراموش کنیم که نخست وزیری در عراق سمتی است که باید در نتیجه توافق ایران و آمریکا تعیین و تکلیف شود. امروز شاهد برگزاری گفتگو میان ایران و عربستان در زمین عراق هستیم، نتایج مثبت این مذاکرات می‌تواند تاثیرات بزرگی بر داخل عراق، پارلمان آینده و حکومت جدید عراق خواهد داشت.