بهترین فیلم ها درباره پاپ| نگاه سینما به جایگاه پاپ چگونه است؟

رویداد۲۴ | مازیار وکیلی: بدون شک پاپ مهم‌ترین نماد مسیحیت در سراسر جهان است. مسیحت هم مانند سایر ادیان و مذاهب فرقه‌های مختلفی دارد، اما همه دنیا پاپ را به عنوان نماد مسیحیت می‌شناسند. جایگاه پاپ به عنوان اُسقف رم، رهبر کلیسای کاتولیک و حاکم دولت شهر واتیکان آن قدر اهمیت دارد که مسیحیت با او تعریف شود. چنین جایگاهی بیانگر قدرت پاپ و حوزه نفوذ گسترده او در عالم مسیحیت است. علی رغم رشد و گسترش تکنولوژی و ظهور عقاید غیر دینی و سیاسی جدید در جهان مدرن کلیسا و پاپ قدرت خود را در جهان غرب حفظ کردند و هیچ عقیده‌ای نتوانست کلیسا را حذف یا منزوی کند و همچنان این نهاد قدرتمند حضور پررنگی در عرصه بین الملل دارد و بسیاری از دولت مردان جهان کلیسای کاتولیک و شخص پاپ را به عنوان یک میانجی در منازعات سیاسی قبول دارند.

سینما به عنوان یک هنر مدرن و محبوب میان توده مردم یقیناً از کنار پاپ و جایگاه والای او نخواهد گذشت. سینما از آغاز پیدایش تاکنون فیلم‌های زیادی درباره مسیحیت، زندگی پیامبر این دین یعنی عیسی مسیح(ع)، قدیسان مسیحی و تاریخچه این دین ساخته است. اما فیلم‌های بسیار کمی بوده‌اند که شخص پاپ را محور قصه‌های خود قرار داده و تلاش کردند جایگاه این شخصیت کلیدی را مورد بررسی قرار دهند. در سالیان اخیر، اما سینمای جهان خصوصاً هالیوود با جسارت بیشتری سراغ شخص پاپ رفتند و کوشیدند جایگاه و عملکرد شخص اول کاتولیک‌های مسیحی را مورد کاوش جدی‌تری قرار دهند. فیلم‌ها و سریال‌هایی مانند ما یک پاپ داریم، ملاقات محرمانه، پاپ جوان و دو پاپ از مهم‌ترین فیلم‌ها و سریال‌هایی هستند که با محوریت زندگی و عملکرد پاپ ساخته شده‌اند. به بهانه درگذشت پاپ فرانسیس آخرین رهبر دینی کاتولیک‌های جهان نگاهی اندخته‌ایم به مهم‌ترین فیلم‌هایی که با محوریت این شخصیت مذهبی ساخته شده است.

بیشتر بخوانید: نقد و بررسی فیلم شوالیه های آلتو| یک درام جنایی محبوب با بازی درخشان رابرت دنیرو

ما یک پاپ داریم | کارگردان: نانی مورتی | تاریخ اکران: ۲۰۱۱

نانی مورتی یکی از کارگردانان سرشناس ایتالیایی است که افتخارات زیادی کسب کرده و موفق شده برای فیلم اُتاق پسر هم نخل طلای جشنواره کن را کسب کند. مورتی یک چپ گرا است و از این زاویه دید به ساختار کلیسا و جایگاه پاپ نگاه می‌کند. ما یک پاپ داریم داستان کاردینالی را روایت می‌کند که بعد از مرگ پاپ در جلسه رای گیری محرمانه کاردینال‌ها به عنوان پاپ جدید انتخاب می‌شود. اما این کاردینال به لحاظ روحی شرایط احراز مسئولیت پاپ شدن را ندارد به همین خاطر اعضای کلیسا یک روان شناس را استخدام می‌کنند تا به وضعیت روحی پاپ رسیدگی کند. هم زمان پاپ جدید هم تصمیم می‌گیرد از کلیسا برود و میان مردم عادی زندگی کند...

نانی مورتی در ما یک پاپ داریم تمام کوشش خود را انجام می‌دهد تا مصائب پاپ بودن و فشاری را که یک انسان برای قبول این مسئولیت سنگین تحمل می‌کند به تصویر بکشد. مورتی در این فیلم نقد‌های اساسی به ساختار کلیسا و قوانین آن وارد می‌کند که می‌توان آن را یکی از رادیکال‌ترین نقد‌هایی دانست که در یک اثر هنری به کلیسا وارد شده است. به همین دلیل است بسیاری از منتقدان ما یک پاپ داریم را اثر بسیار جذابی می‌دانند که با نقد‌های اساسی که به ساختار کلیسا، نحوه انتخاب پاپ و مقررات دست و پا گیر واتیکان دارد تماشاگر را با سویه جدیدی از کلیسا آشنا می‌کند و به او یادآور می‌شود پاپ بودن در کنار مزایای احتمالی که دارد حاوی رنج‌های بسیاری زیادی هم هست.

دو پاپ | کارگردان: فرناندو میرلس | سال انتشار: ۲۰۱۹

فرناندو میرلس کارگردان برزیلی که میان تماشاگر مشتاق سینما با فیلم‌های شهر خدا، باغبان وفادار و کوری شناخته می‌شود در سال ۲۰۱۹ فیلم دو پاپ را کارگردانی که به رابطه پاپ‌های متاخر کلیسای کاتولیک یعنی پاپ بندیکت شانزدهم و پاپ فرانسیس می‌پردازد. بعد از فوت پاپ ژان پل دوم مجمع کاردینال‌ها تشکیل جلسه می‌دهد و جوزف راتسینگر آلمانی که بعد‌ها پاپ بندیکت نام گرفت را انتخاب می‌کند. پاپ که رویکرد محافظه کارانه‌ای داشت بلافاصله پس از انتخاب حملات تندی را علیه مسلمانان، بی دینان و اقلیت‌های جنسی مطرح کرد و بدین وسیله رویکرد محافظه کارانه خود را عیان کرد.

اما بعد از مدتی و با رسوایی‌های اخلاقی و مالی عوامل کلیسا محبوبیت خود را از دست داد. او به واسطه همین اتفاقات تصمیم به استعفا می‌گیرد، اما می‌خواهد مطمئن شود جانشین بعدی او شخص مطمئنی است. او به همین واسطه رقیب خود در انتخابات یعنی کاردینال خورخه برگولیو آرژانتینی را به واتیکان دعوت می‌کند. بین آنها مباحثه‌های مختلفی در می‌گیرد. نتیجه این مباحثات استعفای پاپ بندیکت و انتخاب خورخه برگولیو در مجمع بعدی به عنوان پاپ فرانسیس است.

میرلس در دو پاپ تلاش می‌کند دو رویکرد متفاوت در دنیای مسیحیت را نمایش دهد. یکی دیدگاه محافظه کارانه و تندرو پاپ بندیکت شانزدهم و دیگری دیدگاه لیبرال و آزاد اندیشانه پاپ فرانسیس. مباحثات میان این دو موضوعات و مضامینی مختلفی در برمی‌گیرد و این دو نفر تقریباً از همه چیز من جمله دین و سیاست و زندگی شخصی خود صحبت می‌کنند و به نتایج جالبی می‌رسند. در یکی از سکانس‌های پایانی فیلم کارگردان این دو پاپ را در حال تماشای مسابقه فوتبال فینال جام جهانی ۲۰۱۴ میان آرژانتین و آلمان نشان می‌دهد. جایی که هر دو پاپ سرخوشانه و فارغ از تفاوت دیدگاه مانند هواداران فوتبال به تشویق تیم محبوب خود می‌پردازند. میرلس با نمایش این تصاویر تازه از رهبر معنوی کاتولیک‌های جهان می‌کوشد به ما یادآوری کند رهبران مذهبی هم در وهله اول انسان هستند و باید آنها را در قالب همین جایگاه انسانی بررسی کرد. البته فیلم در نهایت جانب پاپ فرانسین را می‌گیرد و به مخاطب این پیام را منتقل می‌کند که کلیسا برای حفظ جایگاه خود در جهان سکولار امروز نیاز به اصلاحاتی دارد که پاپ فرانسیس آرژانتینی نماد آن است.

مجمع کاردینال‌ها | کارگردان: ادوارد برگر | سال نمایش: ۲۰۲۴

بعد از مرگ پاپ قدیمی انتخاب پاپ جدید فرآیند بسیار پیچیده‌ای دارد که با مهر و موم کردن اُتاق پاپ قدیمی توسط کاردینال مسئول برگزاری انتخابات آغاز می‌شود. در دوران خلاء قدرت یکی کاردینال‌ها که از پیش انتخاب شده مسئولیت حفاظت از اسناد و سند‌ها و وسایل شخصی پاپ تازه در گذشته و آماده سازی مقدمات برگزاری انتخاب پاپ جدید را برعهده می‌گیرد. شرایط انتخاب پاپ جدید بدین شکل است که تمام کاردینال‌های زیر ۸۰ ساله کلیسای کاتولیک در سراسر جهان امکان انتخاب به عنوان پاپ را دارند. افراد واجد شرایط در کلیسای سیستین گرد هم جمع می‌شوند و فرآیند رای گیری را آغاز می‌کنند. اعضای مجمع در تمام مدتی که انتخابات طول می‌کشد در قرنطینه به سر می‌برند و با جهان خارج ارتباط ندارند. فرد منتخب باید دو سوم آرای افراد حاضر در مجمع را به دست بیاورد تا به مقام پاپ برسد. رای گیری ممکن است مدت طولانی طول بکشد. در پایان روز اگر مجمع کاردینال‌ها موفق نشود که پاپ را انتخاب کند از دودکش معروف کلیسای واتیکان دود سیاه برون خواهد آمد. اما درست زمانی که مجمع به جمع بندی برسد و پاپ را انتخاب کند از این دودکش دود سفید بیرون خواهد آمد. پاپ جدید بعد از انتخاب شدن باید لقب خود را انتخاب کند و به سخنرانی و نیایش برای حاضران و پیروانی که در برابر کلیسا جمع شده‌اند بپردازد. بعد از انتخاب پاپ جدید، به حضار اعلام میکنند: «ما یک پاپ داریم» و بدین شکل پاپ جدید کار خود را آغاز می‌کند.

اغراق نیست اگر بگوییم تنها فیلمی که با جزئیات حیرت انگیزی این فرآیند رای گیری پیچیده را به نمایش می‌گذارد مجمع کاردینال‌ها ساخته ادوارد برگر است. فیلم با مرگ پاپ آغاز می‌شود و کارگردان با نمایش جزئیات دقیق فرآیند رای گیری تلاش می‌کند ماهیت کلیسا را نمایش و درباره بلوک‌های و دسته بندی‌های سیاسی حاکم بر کلیسای کاتولیک صحبت کند. در این فیلم شاهد رقابت دو طیف لیبرال و محافظه کار برای کسب کرسی پاپ هستیم. رقابتی که در پایان اتفاقات غیرمنتظره‌ای را رقم می‌زند. تمام حسن آخرین فیلم برگر در این است که تماشاگر را با مناسبات کلیسا آشنا و او را با جنگ قدرتی که پشت صحنه برای اتخاب پاپ وجود دارد آشنا می‌کند. در این فیلم بازی رالف فاینس در نقش کاردینال مسئول برگزاری انتخابات حیرت انگیز است و فاینس موفق می‌شود نقش یک مسیحی معتقد که با ایمان خود درگیر است را با درخششی وصف ناپذیر بازی کند.