جنگ اصولگرا‌ها را به بازنگری واداشت | همبستگی ملی، در‌های گفت‌و‌گو را باز کرد؟

رویداد۲۴| جنگ با اسرائیل ۱۲ روز بیشتر طول نکشید و ارتش متجاوز خیلی زودتر از آنچه تصور می‌کرد، به آتش بس - بخوانید عقب‌نشینی- واداشته شد. نتیجه این جنگ، اما فراتر از جبهه نظامی بود. در واقع بحران، فرصتی شد برای بازیابی اعتماد اجتماعی و بازخوانی جایگاه مردم.

در شرایطی که تصور می‌شد بسیاری از چهره‌های فرهنگی و رسانه‌ای از دایره رسمی حذف شده‌اند، تهدید وطن، دروازه‌های تازه‌ای را باز کرد؛ حتی برای آنها که سال‌ها جایی در رسانه رسمی نداشتند؛ از شجریان گرفته تا معین.

پشت خاکریز وطن، بدون دعوت‌نامه

جنگی که در نگاه اول یک تهدید تمام‌عیار برای امنیت ملی بود، در عمل به یکی از فرصت‌های کم‌سابقه برای انسجام اجتماعی و بازتعریف رابطه حاکمیت و مردم بدل شد. فارغ از تحلیل‌های نظامی، باید به یک پیامد مهم توجه کرد: مردم، بدون دعوت رسمی، به صحنه آمدند. حتی آنهایی که تا دیروز منتقد وضع موجود بودند، این‌بار کنار حامیان وضع موجود ایستاده، موضع گرفتند و علی رغم تمام محدودیت‌ها، مشارکت کردند.

بازگشت هنرمندان، غافلگیری اصولگرایان

مردم در این ۱۲ روز چنان نقشی ایفا کردند که چهره‌ها و رسانه‌های اصولگرا نیز متعجب شده و از در تحسین و تقدیر درآمدند. مثلا روزنامه فرهیختگان در شماره امروز خود طی گزارش مفصلی با تیتر «هنرمندان آمدند، گارد را باز کنید»، نوشته که در ایام، بیش از ۵۰ یادداشت و ده‌ها اثر هنری توسط افرادی تولید شد که گاه حتی سال‌هاست در رسانه رسمی جایی ندارند. اما چه چیزی آنها را دوباره وارد میدان کرد؟ پاسخ یک کلمه است: وطن.

نوبت مسئولان رسید

عباس سلیمی‌نمین، فعال سیاس اصولگرا نیز با تاکید بر اینکه «نوبت مسئولان است که پاسخ ایستادگی مردم را بدهند» به «نامه نیوز» گفته: «باید سعی کنیم نقار‌های ایجاد شده را برطرف کنیم، نگذاریم یک زخمی در جامعه باقی بماند، این زخم‌ها می‌تواند مسائلی را در جامعه به وجود آورد.»

وطن دوستی بدون خط‌کشی

رئیس سازمان هنری-رسانه‌ای اوج هم با اشاره به اینکه «اتحاد این‌بار فراتر از خطوط سیاسی بود» نوشته که تجربه جنگ، چهره‌ای جدید از جامعه ایران را نشان داد؛ جامعه‌ای که حتی در دل اختلاف‌نظرها، در بزنگاه‌ها یکپارچه می‌شود.

سید محمد هاشمی در یادداشت امروز خود در «فرهیختگان» نوشته: «راستش من از پیام علیرضا رجایی، زندانی سیاسی، از نامه محکم و تحقیرآمیز عبدالکریم سروش خطاب به رضا پهلوی دلقک، از شرافت و نجابت اصلاح‌طلب‌ها، از غیرت اصول‌گرا‌ها، از بیانیه محکم و قاطع آیت‌اللّه‌العظمی سیستانی در دفاع از حریم ایران و ولایت و مرجعیت، از صلابت سحر امامی، از آن رپر‌های نسل زدی باغیرت، از آن دختر اینستاگرامی دهه هشتادی بی‌حجاب، اما شجاع، از ایثار و حماسه خانواده همه شهیدان (نظامی، علمی، مردمی)، بار‌ها سجده شکر کردم و از خدا خواستم توفیق ارج نهادن و حفظ این سرمایه عظیم ملی و اجتماعی را به ما بدهد. این وطن‌دوستی و موقعیت‌شناسی باید مقدس و ارجمند شمرده شود و البته صیانت شود.»

پیامی برای قدرت: مردم هنوز هستند، اگر حس کنند دیده می‌شوند

برداشتی که از مرور این حرف‌ها و مواضع می‌شود این است که بخشی از طیف اصولگرا اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که برای تداوم این همبستگی، باید مسیر گفت‌و‌گو و مشارکت عمومی را هموار کرد. این به معنای بازنگری در سیاست‌های محدودکننده فرهنگی و مدنی است. اگر آنهایی که دیروز در رده «نامناسب برای رسانه» طبقه‌بندی می‌شدند، امروز از خاک دفاع کرده‌اند، پس آیا زمان آن نرسیده که رسانه‌ها، نهاد‌های فرهنگی و حتی نهاد‌های امنیتی نیز در سیاست خود تجدیدنظر کنند؟

جنگ، اگرچه ناخواسته بود، اما نشان داد مردم اگر حس کنند بخشی از بازی‌اند، هنوز حاضرند از همه چیزشان بگذرند. اتحاد ملی با دستورنامه ایجاد نمی‌شود؛ بلکه با «اعتماد» ممکن می‌شود؛ و حالا این اعتماد ـ هرچند موقت و بحرانی ـ حاصل شده است.

فرصتی که باید حفظ شود، نه فراموش

خلاصه اینکه همبستگی ملی در این بحران ۱۲ روزه، تصویر تازه‌ای از توان داخلی برای انسجام ساخت. ورود چهره‌های هنری و رسانه‌ای به صحنه دفاع نیز نشان داد خط‌کشی‌های قبلی دیگر کارکرد ندارد. به نظر می‌رسد جنگ اخیر بخشی از اصولگرایان را نیز به این نقطه رسانده که بدون باز کردن فضا برای گفت‌و‌گو و مشارکت مدنی، سرمایه اجتماعی بازسازی نمی‌شود.

با این حال نباید فراموش کرد که فرصت ایجاد شده تا ابد ماندنی نیست و اگر نهاد‌های رسمی به این فرصت تاریخی پاسخ ندهند، سرمایه‌ای که مردم در بحران خرج کردند، در روز‌های عادی از دست خواهد رفت. اتحاد ملی، نیاز به استمرار دارد و نه فقط در روز‌های جنگ، بلکه در روز‌های صلح نیز باید مورد توجه قرار بگیرد.