آسمان بی‌دفاع تهران و سوخو-۳۵‌هایی که به دهلی رسید | پیام پنهان توافق هند و روسیه برای ایران چیست؟

رویداد۲۴ | لیلی پیری: روز گذشته نشریه «دیفنس بلاگ» در گزارشی اعلام کرد که روسیه پیشنهاد فروش جنگنده سوخو ۳۵ را به هند داده است. ظاهرا پرسنل نظامی هند در نمایشگاه Aero India ۲۰۲۵ در بنگلور (۱۳ فوریه ۲۰۲۵)، کابین جنگنده سو-۵۷ روسی را بررسی کرده‌اند و روسیه هم پیشنهاد فروش جنگنده‌ها را در قالب یک بسته به عنوان راه‌حل کوتاه‌مدت و سرمایه‌گذاری راهبردی در توان هوایی آینده هند ارائه کرده است.

به گفته منابع آگاه، این پیشنهاد توسط مجموعه دفاعی روسی روستک و شرکت هواپیماسازی سوخو ارائه شده و شامل تحویل فوری جنگنده‌های Su-۳۵M بوده است.

منابع خبری نوشته‌اند که طبق این پیشنهاد، تا ۴۰ فروند سوخو-۳۵ M طی سه سال آینده تحویل هند داده خواهد شد. از سوی دیگر طبق این قرارداد تولید مشترک سوخو-۵۷ هم در دستور کار هند و روسیه قرار می‌گیرد که شامل انتقال فناوری در حوزه اویونیک، موتور و رادار است.

رسانه‌های روسی نیز خبر فروش احتمالی سوخو ۳۵ به هند را تایید کرده‌اند. وب‌سایت Overclockers.ru امروز گزارشی منتشر کرد و نوشت که براساس اطلاعات Defence Blog، «روس‌ها پیشنهاد داده‌اند تا ۱۱۷ فروند سو ۳۵م‌کی‌ای را در چارچوب مناقصه هندوستان تحویل دهند».

سایت خبری Aftershock.news نیز امروز گزارش داد که شرکت «روستک» اعلام کرده «قصد دارد تولید سو ۳۵ را دو برابر کند تا پاسخگوی نیاز‌های صادراتی باشد — به ویژه برای هند»

چرا این خبر مهم است؟

علت اهمیت این خبر، تعلل ۳ ساله روسیه برای تحویل هواپیما‌های سوخو ۳۵ است که ایران از سال ۲۰۲۲ تاکنون برای خرید آنها اعلام آمادگی کرده است. 

با وجود گزارش‌های رسانه‌ای مبنی بر وجود توافقی میان ایران و روسیه برای خرید این جنگنده پیشرفته نسل چهارم سوخو ۳۵، هیچ اثری از این هواپیما‌ها در ایران دیده نمی‌شود — حتی در اوج عملیات هوایی اسرائیل.

طی دو سال گذشته بار‌ها گزارش شده که ایران به‌زودی این جنگنده‌ها را تحویل می‌گیرد، اما هنوز هیچ نشانه‌ای از حضور عملیاتی آنها مشاهده نشده است.

روسیه نخستین بار در سال ۱۴۰۱ رسماً اعلام کرد که قصد دارد هواپیما‌های سوخو-۳۵ را به ایران بفروشد. این موضوع توسط رسانه‌های دولتی ایران نیز تکرار شد.

آذر ۱۴۰۲ سردار سیدمهدی فرحی جانشین وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران در گفت‌و‌گو با خبرگزاری تسنیم از قطعی شدن ورود جنگنده سوخو ۳۵ به سازمان رزم نیرو‌های مسلح خبر داد. 

بر اساس گزارش‌ها ایران ۲۴ جنگنده سوخو ۳۵ که روسیه قبلا برای مصر ساخته بود را سفارش داده و قرار بوده این هواپیما‌ها نهایتا تا پایان سال ۱۴۰۲ به نیروی هوایی کشور اضافه شوند، اما این اتفاق تاکنون رخ نداده و جای سوخو ۳۵‌ها در آسمان ایران در حملات اخیر اسرائیل خالی ماند.

طی عملیات هوایی اسرائیل با جنگنده‌های قدرتمند F۳۵، تقریباً هیچ سامانه دفاع هوایی مؤثری برای ایران وجود نداشت. در جنگ ۱۲ روزه، حریم هوایی تهران تقریباً بدون دفاع بود.

بیشتر بخوانید: 

چرا روسیه در جنگ با اسرائیل به ایران کمک نمی کند؟ | فلاحت‌پیشه: ملت ایران تاوان جنگ اوکراین را پس داد

سیاست حساب‌شده روسیه در بحران خاورمیانه؛ نه در کنار ایران، نه مقابل آمریکا

چرا ایران به جای جنگنده سوخو، یاک تحویل گرفت؟

سوخو ۳۵ روسیه چه زمانی تحویل ایران می‌شود؟

سوخو ۳۵‌های ایران کجایند؟

با پایان تحریم‌های سازمان ملل طبق برجام در اکتبر ۲۰۳۱ ایران قادر شد برخی تسلیحات پیشرفته را از کشور‌های دیگر وارد کند. در همین راستا هم خبر‌هایی منتشر شد که تهران قرار است سوخو ۳۵‌هایی را تحویل بگیرد که برای مصر ساخته شده بود، اما قرارداد آن در نهایت لغو شد. ایالات متحده مصر را تحت تهدید تحریم‌های قانون CAATSA قرار داد و اعلام کرد در صورت خرید جنگنده‌های روسی، بیش از یک میلیارد دلار کمک نظامی سالانه به مصر را قطع خواهد کرد و همین تهدید منجر به لغو قرارداد با روسیه شد.

۹ آوریل ۲۰۲۵ وب‌سایت Defense Mirror گزارش کرد که تصاویر ماهواره‌ای Maxar نشان می‌دهد حداقل یک فروند سوخو-۳۵ با رنگ پرچم مصر در پایگاهی در الجزایر، مجهز به نشانه‌های هوانیروز الجزایری شده است. این جنگنده‌ها احتمالاً بخشی از ۲۴ جنگنده‌ای بودند که تولید آنها برای مصر متوقف شده بود.

حالا خبر‌های جدید حاکی از آن است که روسیه برای آب کردن باقی سوخو ۳۵ هایش سراغ هند رفته است. 

طاقچه بالای هند برای جنگنده‌ای که ایران آرزویش را داشت

جالب اینجاست که هندی‌ها چندان تمایلی به خرید این جنگنده‌های روسی هم ندارند. رسانه‌های هندی در دو روز گذشته نقد‌های زیادی بر این معامله احتمالی میان دهلی و مسکو نوشته‌اند. 

برخی رسانه‌ها افزایش وابستگی سخت افزاری دفاعی به روسیه را غلط خوانده و گفته‌اند نگرانی‌هایی از بابت تحریم‌ها و نیاز هند به قطعات یدکی یا پشتیبانی‌های لجستیگی مرتبط با ناوگان سوخو ۳۵ وجود دارد. 

برخی رسانه‌های هندی به دنبال دلایل لغو قرارداد مصر با روسیه برای خرید سوخو ۳۵‌ها هستند. آنها به اظهارات یک افسر بلندپایه ارتش مصر استناد می‌کنند که چندین مشکل فنی در جنگنده سو-۳۵ روسی را برجسته کرده است. این افسر اعلام کرد که مصر قرارداد خرید این جنگنده را که در سال ۲۰۱۸ امضا شده بود، به‌دلیل مشکلات فنی لغو کرده است.

در سال ۲۰۱۸، مصر قراردادی به ارزش ۲ میلیارد دلار برای خرید ۲۴ فروند جنگنده سو-۳۵ با روسیه امضا کرد. این قرارداد به‌عنوان یک موفقیت بزرگ دفاعی برای روسیه در خاورمیانه شناخته می‌شد. اما در سال ۲۰۲۰، این قرارداد به حالت تعلیق درآمد.

یک مقام ارشد نظامی مصر اعلام کرده که این قرارداد به‌دلیل نقص‌های فنی و نیاز‌های راهبردی کشورش لغو شده است. او گفته است که رادار، موتور و سامانه جنگ الکترونیک سو-۳۵ ضعیف هستند.

او توضیح داده است که نیروی هوایی مصر هنگام بررسی فنی این هواپیما دریافت که رادار Irbis-E این جنگنده از لحاظ فناوری نسبت به جنگنده‌های آمریکایی F-۳۵ و رافال فرانسوی ضعیف است.

طبق گفته نیروی هوایی مصر، این سامانه توان مقابله با اقدامات متقابل الکترونیکی پیشرفته را ندارد.

با توجه به توضیحات افسر نظامی مصر، اینکه این جنگنده چقدر در نبرد هوایی با اسرائیل می‌توانست به داد ایران برسد روشن نیست، اما یک چیز برای ایرانی‌ها روشن است؛ اینکه ایران مصرانه به دنبال خرید سوخو ۳۵‌ها بود و رسانه‌های وابسته به سپاه هم چندین بار خبر قطعی شدن ورود این جنگنده‌ها به ایران را اعلام کردند، اما مسکو در نهایت حاضر به فروش آنها به تهران نشده است. 

در جنگ اخیر، نه تنها جای سوخو ۳۵‌ها در آسمان پایتخت خالی بود، بلکه هیچ خبری از حمایت نظامی روسیه از ایران هم نبود. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، اعلام کرد که ایران هیچ‌گونه درخواستی برای کمک نظامی مطرح نکرده، اما توضیحی درباره دلایل این عدم درخواست ارائه نکرد. تحلیلگران می‌گویند بدعهدی‌های پیشین روسیه، از جمله خلف وعده در تحویل جنگنده‌های سوخو-۳۵ و سامانه دفاع هوایی اس-۴۰۰، در کنار نزدیکی مسکو به تل‌آویو، موجب شده تهران نسبت به قابلیت اتکای مسکو دچار تردید شود.

در همین راستا، سید حسین موسویان، دیپلمات پیشین ایرانی، در یادداشتی در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «روس‌ها نه تنها سوخو-۳۵ و اس-۴۰۰ را به ایران ندادند، بلکه این در حالی‌ست که ایران دهه‌ها تحت تهدید حمله نظامی از سوی دو قدرت هسته‌ای – آمریکا و اسرائیل – قرار داشته و نهایتاً نیز هدف حملاتی از سوی آنها واقع شد.»

موسویان تأکید می‌کند که همزمان، روسیه پیشنهادی برای فروش ۱۱۷ فروند جنگنده سوخو-۳۵ M و همکاری در تولید مشترک سوخو-۵۷ با انتقال کامل فناوری را به هند ارائه داده است – کشوری که روابط نزدیکی با ایالات متحده دارد.

او در پایان می‌نویسد: «انتقادی به روسیه نیست؛ چرا که منافع ملی خود را دنبال می‌کند. اگر ترکیه (عضو ناتو) یا عربستان سعودی (متحد آمریکا) درخواست مشابهی برای خرید سوخو-۳۵، سوخو-۵۷ یا سامانه اس-۴۰۰ ارائه دهند، مسکو احتمالاً موافقت خواهد کرد. شاید این واقعیت به تهران کمک کند تا درک دقیق‌تری از واقعیت‌های روابط بین‌الملل و ضرورت‌های منافع ملی به دست آورد.»

با تشدید رقابت‌های ژئوپولیتیک و افزایش بی‌ثباتی منطقه‌ای، این پرسش اکنون بیش از همیشه مطرح است: آیا تهران همچنان مایل است تخم‌مرغ‌های امنیتی خود را در سبد قدرت‌هایی بگذارد که در بزنگاه‌های سیاسی، پشت آن را خالی می‌کنند؟