سفر بدون بازرسی؛ تهران و آژانس در مسیر اعتمادسازی یا تکرار بنبست؟
رویداد۲۴| در حالی که نگاهها به نشست فنی و دیپلماتیک روز جمعه در استانبول دوخته شده، اعلام سفر قریبالوقوع یک هیأت فنی از آژانس بینالمللی انرژی اتمی به ایران، بار دیگر پرونده هستهای ایران را به صدر توجه رسانهها و دیپلماتها بازگرداند.
آنطور که کاظم غریبآبادی، معاون حقوقی و بینالملل وزارت امور خارجه اعلام کرد ایران با سفر هیأتی فنی از آژانس به تهران طی دو تا سه هفته آینده موافقت کرده است. اما نکته مهم اینجاست که به گفته غریبآبادی، این سفر شامل بازرسی از تأسیسات هستهای ایران نخواهد بود. او تأکید کرده که هدف از این سفر، همکاری در زمینه حل مسائل فنی و اداری است، نه دسترسی به سایتهای حساس.
با این حال، همین اعلام محدود نیز با استقبال برخی طرفها روبهرو شده است. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمانهای بینالمللی در وین، با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس، این سفر را «تحولی مثبت» ارزیابی کرد و آن را نشانهای از آمادگی تهران برای تعامل دانست.
بازرسی یا نمایش تعامل؟
نکته کلیدی در سفر این هیأت، نبود اجازه بازدید از تأسیسات هستهای است؛ موضوعی که ممکن است باعث تردید در میان طرفهای غربی شود. بسیاری از تحلیلگران معتقدند اگرچه این اقدام میتواند گامی در مسیر اعتمادسازی تلقی شود، اما بدون گشایش در زمینه دسترسی بازرسان، تأثیر واقعی بر احیای نظارتها نخواهد داشت.
این در حالی است که تعامل ایران و آژانس در پی جنگ دوازده روزه و تصویب قانون تعلیق همکاری با آژانس در ایران محدود شده و بازرسان آژانس ایران را ترک کرده بودند. نکته قابل توجه اینکه طرف غربی همچنان به توقف غنیسازی در ایران اصرار دارد و موضع ایران نیز در این خصوص روشن است. مساله مواد هستهای اعلام نشده نیز همچنان یکی از موانع مهم در مسیر احیای توافق و کاهش تنشها است.
همزمانی معنادار با مذاکرات استانبول
از نظر زمانی، سفر هیأت فنی آژانس دقیقاً در بازهای انجام میشود که گفتوگوهای فنی میان ایران و تروئیکای اروپایی قرار است در استانبول از سر گرفته شود. مذاکراتی که به گفته برخی رسانهها با توجه به شروطی که اروپا برای تعلیق فعال کردن مکانیسم ماشه در نظر دارد، شانس ادامه و حتی رسیدن به توافق را دارد.
از این منظر، موافقت با سفر هیأت فنی آژانس میتواند تلاش ایران برای کاهش فشارهای سیاسی پیش از مذاکرات استانبول تلقی شود. به هر حال در شرایطی که احتمال بازگشت پرونده ایران به شورای امنیت در صورت عدم توفیق مذاکرات جمعه افزایش یافته، حتی یک گام نمادین در جهت تعامل با آژانس میتواند در فضای مذاکرات اثرگذار باشد.
گامی کوچک در مسیر مبهم
سفر پیشروی هیأت فنی آژانس به تهران هرچند بدون بازدید از تأسیسات انجام میشود، اما در سطح دیپلماتیک نشانهای از حفظ کانالهای گفتوگو و دوری از تشدید تقابل است. با این حال، فقدان شفافیت درباره دستورکار فنی، عدم ارائه جدول زمانی برای حل اختلافات باقیمانده، و همچنین همزمانی آن با مذاکرات استانبول، این گام را بیشتر شبیه به یک تاکتیک موقت برای جلوگیری از تشدید بحران میسازد.
باید دید که آیا تهران با این سفر میخواهد راهی برای حفظ تعامل و مانعسازی در برابر فعالسازی مکانیسم ماشه فراهم کند؟ یا این تنها نمایشی محدود برای خروج موقت از فشار دیپلماتیک است؟ پاسخ این پرسش در گرو نتایج مذاکرات استانبول و مواضع آتی شورای حکام خواهد بود.
طرح جدید ایران؟ ایران خواستار تعیین بازرسان از کشورهای روسیه، چین، برزیل، آفریقا، پاکستان، ونزوئلا شد و نیز بر خلع سلاح هسته ای انگلیس، فرانسه و توقف ارسال تجهیزات نظامی آلمان به کودک کشان اسراعیلی تاکید میکند! 
