ایران و آژانس در بنبست تازه؟ | دیپلماسی در دقیقه نود؛ از وعده عراقچی تا هشدار لاریجانی
رویداد۲۴| پرونده هستهای ایران بار دیگر وارد مرحلهای پرتنش شده است. در حالی که تنها یک روز تا موعد تصمیمگیری شورای امنیت درباره بازگشت تحریمها باقی مانده، عباس عراقچی پیشنهادی تازه روی میز گذاشته که با واکنش محتاطانه اروپا و سکوت آژانس روبهرو شده است. همزمان، مقامات ارشد ایران هشدار دادهاند در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، روابط تهران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی تعلیق خواهد شد.
بر اساس گزارشهای رسانههای غربی از جمله گاردین عباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان طی روزهای گذشته پیشنهادی به طرفهای اروپایی ارائه کرده که در راس آن موضوع دسترسی بازرسان آژانس به بخشی از سایتهای هستهای ایران قرار دارد. خبرنگار روزنامه والاستریت ژورنال نوشت اروپاییها این پیشنهاد را رد نکردهاند، اما آن را «ناکافی» دانستهاند، چراکه در نگاه آنها هنوز فاصله زیادی تا همکاری کامل ایران با آژانس باقی است.
به نوشته گاردین، عراقچی پیشنهاد داده بازرسان تنها به یکی از سایتهای بمبارانشده – نه همه آنها - دسترسی پیدا کنند. او همچنین وعده داده ظرف ۴۵ روز آینده طرحی درباره چگونگی رسیدگی به حدود ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا ارائه کند. در مقابل، تهران خواستار لغو دائمی تهدید بازگشت اسنپبک شده است؛ مکانیزمی که میتواند همه تحریمهای شورای امنیت را علیه ایران بازگرداند.
هشدار لاریجانی: اگر اسنپبک فعال شود، همکاری با آژانس تعلیق خواهد شد
در کنار این تحرکات، اظهارات علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، ابعاد تازهای به ماجرا بخشیده است. او در گفتوگویی با شبکه پیبیاس تأکید کرد که ایران هرگز به دنبال سلاح هستهای نبوده و آژانس نیز این موضوع را در گزارشهای خود منعکس کرده است. اما در عین حال هشدار داد که اگر کشورهای غربی مکانیسم ماشه را فعال کنند، روابط ایران با آژانس تعلیق خواهد شد. لاریجانی تصریح کرد: «وقتی آنها به زور میخواهند علیه ما قطعنامه صادر کنند، دلیلی برای ادامه همکاری متعارف باقی نمیماند. همانطور که مجلس تصویب کرده، در این صورت ما همکاری را متوقف خواهیم کرد.»
او همچنین به وضعیت خاص سایتهای هستهای که در جریان جنگ اخیر هدف قرار گرفتهاند اشاره کرد و گفت: «بازرسان به دلیل جنگ از ایران خارج شدند، ما آنها را بیرون نکردیم. وقتی یک مرکز هستهای بمباران میشود، طبیعی است که برای بازگشت بازرسان باید مدالیته جدیدی تدوین شود.» به گفته او، توافقی اولیه میان ایران و آژانس درباره امکان بازرسی از بخشهایی که شرایط ایمنی دارند صورت گرفته، اما در مکانهای بمبارانشده نیاز به چارچوب جدید است.
روایت متناقض رسانهها از بازگشت بازرسان
در روزهای اخیر برخی گزارشها در رسانههای بینالمللی درباره احتمال بازگشت بازرسان آژانس به ایران منتشر شد. اما شبکه فرانس۲۴ به نقل از منابع ایرانی اعلام کرد که چنین اخباری «ساختگی» است و تهران تاکنون هیچ مجوزی برای بازگشت صادر نکرده است. این تناقض در روایتها نشان میدهد که هنوز توافق روشنی درباره زمان و نحوه بازگشت بازرسان وجود ندارد و هر طرف تلاش دارد روایت خود را به افکار عمومی تحمیل کند.
نقش روسیه و تحرکات گروسی
در همین حال، رافائل گروسی مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی با ولادیمیر پوتین دیدار کرده و ایران یکی از محورهای اصلی گفتوگوها بوده است. گروسی نقش کلیدی روسیه را در مسیر یافتن راهحل دیپلماتیک برجسته کرده و مسکو نیز همزمان با چین پیشنویس قطعنامهای برای تعویق بازگشت تحریمها به شورای امنیت ارائه داده است. این تحرکات نشان میدهد پرونده هستهای ایران دیگر صرفاً موضوعی فنی میان تهران و آژانس نیست بلکه به بخشی از بازی بزرگ قدرتها در سازمان ملل تبدیل شده است.
بازی پیچیده دیپلماسی
پیشنهاد عراقچی را میتوان تلاشی برای خرید زمان دانست؛ تلاشی که اگرچه از سوی اروپا بهطور کامل رد نشده، اما در عین حال نتوانسته آنها را راضی کند. اروپاییها میخواهند ایران تعهدات شفافتری درباره همکاری با آژانس ارائه دهد، در حالی که تهران تأکید میکند بدون رفع تهدید اسنپبک و فشارهای سیاسی، امکان بازگشت به همکاری کامل وجود ندارد.
از سوی دیگر، تهدید ایران به تعلیق همکاری با آژانس در صورت فعال شدن مکانیزم ماشه، وزن سیاسی تازهای به این مناقشه افزوده است. این تهدید میتواند فضای مذاکرات را سختتر کند، اما در عین حال به غرب این پیام را میدهد که ادامه فشار حداکثری میتواند به خروج کامل ایران از چارچوب نظارتهای بینالمللی منجر شود.
آنچه امروز میان ایران، آژانس و طرفهای غربی جریان دارد، بیش از آنکه صرفاً نزاعی فنی بر سر سایتها و میزان اورانیوم باشد، نبردی بر سر زمان و ابزار فشار است. تهران میخواهد زمان بخرد تا از بازگشت فوری تحریمها جلوگیری کند و غرب میکوشد با تهدید اسنپبک ایران را به عقبنشینی وادارد. در این میان، پیشنهاد نیمبند عراقچی شاید بهانهای برای ادامه گفتوگو باشد، اما بعید است بهتنهایی بتواند بحران کنونی را حل کند. به نظر میرسد سرنوشت این پرونده همچنان در گرو تصمیمات سیاسی در شورای امنیت و اراده قدرتهای بزرگ برای رسیدن به توافقی جدید است.
