تهدید تازه ترامپ؛ سایه تحریمهای ضدروسی بر سر ایران؟ | سناریوهای پیشروی روابط تهران–مسکو
رویداد۲۴| اظهارات اخیر دونالد ترامپ درباره احتمال اعمال «فرمول جدید تحریمها علیه روسیه» در سطح بینالمللی بازتاب زیادی داشت؛ اما برای ایران این سخنان یک پیام جدیتر داشت: اگر ترامپ به سمت تحریمهای ثانویه و فراگیر حرکت کند، دامنه آن تنها روسیه را هدف نمیگیرد و احتمالاً کشورهای طرف معامله با مسکو از جمله ایران را نیز در بر خواهد گرفت.
ترامپ در روزهای گذشته اعلام کرده شاید تحریمهایی علیه روسیه وضع کند که «شامل همه» میشود و تصمیم نهایی «به اختیار خودش» خواهد بود. تحلیلگران غربی این عبارت مبهم را به معنای تحریمهای ثانویه تفسیر کردهاند؛ یعنی همان مدلی که در دوره اول ریاستجمهوری او علیه ایران به کار رفت و بانکها، شرکتها و کشورهایی را که با تهران کار میکردند، هدف قرار داد.
چرا احتمال درگیر شدن ایران در تحریمهای ضدروسی وجود دارد؟
ایران و روسیه طی سالهای اخیر همکاریهای اقتصادی، بانکی، انرژی و نظامی خود را گسترش دادهاند. بخش قابل توجهی از این همکاریها در حوزههایی است که در صورت اجرای تحریمهای ثانویه، مستقیماً زیر ذرهبین واشنگتن قرار میگیرد. مثلا افزایش مبادلات انرژی و تهاتر نفتی میان ایران و روسیه؛ اگر تحریمهای جدید شامل مشتریان یا شرکای انرژی روسیه شود، سازوکارهای تهاتری تهران–مسکو میتواند در تیررس قرار گیرد.
توسعه همکاریهای بانکی خارج از شبکه دلار نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. ایران و روسیه با اتصال شبکههای پرداخت و تلاش برای دور زدن سوئیفت، مشغول ایجاد مسیرهای جدید تجاری هستند. تحریمهای ثانویه میتواند بانکهای دخیل را هدف قرار دهد.
همکاریهای نظامی و انتقال تکنولوژی دیگر محوری است آسیب خواهد دید. واشنگتن طی ماههای گذشته بارها هشدار داده همکاری نظامی تهران–مسکو از جمله در حوزه پهپادی زیر نظر آمریکا قرار دارد؛ بنابراین هر بسته تحریمی جدید علیه روسیه، بالقوه میتواند شامل این همکاریها نیز شود.
ترامپ به دنبال چه هدفی است؟
ترامپ در اظهارات اخیرش گفته ممکن است علیه روسیه اقدام کند، ممکن است نکند، یا حتی همزمان تحریم و تعرفه را اجرا کند. این «ابهام هدفمند» بخشی از مدل اوست. ترامپ تهدید را اعلام میکند تا با آن امتیاز بگیرد؛ اما در عمل ممکن است تنها بخشی از آن را اجرا کند.
با این حال، تجربه دوره اول ریاستجمهوری او نشان میدهد در قبال ایران، ترامپ هر جا ابزار فشار بیشتری داشته، آن را بدون ملاحظه بهکار گرفته است؛ بنابراین اگر تحریمهای ثانویه علیه روسیه روی میز بیاید، احتمال اینکه ایران بهطور غیرمستقیم هدف قرار گیرد چندان کم نیست.
چه سناریوهایی برای ایران مطرح است؟
سناریو اول: ورود رسمی ایران به فهرست تحریمهای مرتبط با روسیه
اگر واشنگتن تصمیم بگیرد کشورهایی که به روسیه کمک میکنند یا روابط اقتصادی گسترده دارند را هدف بگیرد، ایران یکی از اولین نامهایی است که ذکر میشود. این تحریمها میتواند همکاریهای مالی و انرژی تهران–مسکو را مختل کند.
سناریو دوم: فشار بر بانکها و شرکتهای واسط
ترامپ ممکن است مانند دوره قبلی، به جای هدفگیری مستقیم ایران، شرکتها و بانکهایی را که نقش واسطه میان تهران و مسکو دارند تحریم کند. این روش آسیب بیشتری ایجاد میکند، اما هزینه سیاسی کمتری برای آمریکا دارد.
سناریو سوم: استفاده سیاسی بدون اجرای واقعی
ترامپ ممکن است تهدید را صرفاً برای افزایش فشار بر کرملین مطرح کرده باشد. در این حالت ایران صرفاً در معرض ریسک روانی قرار میگیرد، نه تحریم عملی.
چرا این تهدید برای ایران مهم است؟
وابستگی برخی پروژههای ایران به همکاری با روسیه، حساسیت ویژه آمریکا نسبت به همکاری نظامی تهران–مسکو، احتمال استفاده دوباره دولت ترامپ از تحریمهای ثانویه که ابزار محبوب اوست و اثرگذاری شدید این نوع تحریمها بر اقتصاد ایران از جمله دلایل است که تهدید تازه ترامپ را برای ایران حائز اهمیت میکند.
تهدید تازه ترامپ علیه روسیه، اگرچه ظاهراً درباره جنگ اوکراین است، اما پیامدهای فرعی مهمی برای ایران دارد. هر بسته تحریمی که بر محور «تحریم ثانویه» تنظیم شود، عملاً شبکه همکاریهای تهران–مسکو را هدف میگیرد. با توجه به تجربه گذشته و لحن دولت ترامپ، این نگرانی واقعی است که فرمول تحریمهای جدید، بهطور مستقیم یا غیرمستقیم ایران را نیز شامل شود.
