مأموریت ویژه لاریجانی در پاکستان؛ تهران به دنبال معماری یک ائتلاف تازه؟
رویداد۲۴| سفر علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی به اسلامآباد فقط یک دیدار تشریفاتی یا پیام دوستی نیست؛ نشانهای از یک آرایش تازه منطقهای است که تهران در حال دنبالکردن آن است. از همین رو هم بازتاب گستردهای در رسانهها به خصوص رسانههای منطقه داشت. از همان ساعات نخست انتشار تصاویر و خبر دیدارهای لاریجانی، رسانههای منطقهای — بهویژه المیادین — سفر او را «تحرکی راهبردی» توصیف کردند که میتواند به شکلگیری یک ائتلاف ژئوپولیتیک جدید میان ایران، پاکستان و حتی عربستان منجر شود.
در شرایطی که معادلات بینالمللی علیه ایران سختتر شده و فشارهای اقتصادی و امنیتی افزایش یافته، سفر غیرمنتظره لاریجانی این پرسش را بهوجود آورده که تهران دقیقاً در پی چیست و این مأموریت «غیرمعمول» چه پیام سیاسی برای بازیگران منطقه دارد؟
تهران–اسلامآباد؛ همکاری راهبردی یا بازسازی یک محور فراموششده؟
در دیدار لاریجانی با محمد اسحاق دار، وزیر خارجه و معاون نخستوزیر پاکستان، دو طرف بهطور آشکار از «ارتقای روابط به سطح راهبردی» سخن گفتند. لاریجانی صریحاً اعلام کرد که تجارت دو کشور باید به ۱۰ میلیارد دلار برسد؛ هدفی که بدون یک تغییر بنیادین در نگرش دو دولت دستیافتنی نیست.
پاکستان طی سالهای گذشته در سایه فشارهای آمریکا، بحران انرژی، بیثباتی داخلی و فشار عربستان همواره نتوانسته رابطهاش با تهران را از سطح امنیتی به سطح اقتصادی ارتقا دهد. اما اکنون بهنظر میرسد اسلامآباد از وابستگی یکطرفه به ریاض فاصله میگیرد و علاقهمند به توازن بیشتر در سیاست خارجی است؛ فرصتی که تهران میخواهد بهسرعت از آن بهره بگیرد.
میانجیگری خاموش یا تلاش برای مهندسی نظم جدید منطقهای؟
گزارش المیادین ادعا کرده که مأموریت لاریجانی «فقط یک دیدار تشریفاتی» نیست؛ بلکه مقدمهای برای شکلگیری یک ائتلاف راهبردی میان ایران، پاکستان و عربستان است. اگرچه منابع رسمی تهران چنین هدفی را تأیید نکردهاند، اما بررسی رفتارهای ماههای اخیر ایران و تحرکات دیپلماتیک ریاض و اسلامآباد نشان میدهد این تحلیل چندان هم دور از واقعیت نیست.
ایران با دو بحران همزمان روبهروست؛ از یک سو بنبست در مذاکرات هستهای و از سوی دیگر افزایش فشار امنیتی در جغرافیای پیرامونی. در چنین وضعیتی، نزدیکی به پاکستان — کشوری با مرز گسترده، ظرفیت انرژی عظیم و جایگاه خاص در جهان اسلام — میتواند برای تهران «بازیساز» باشد؛ بهویژه اگر با نقشآفرینی مجدد عربستان در قالب یک مثلث سیاسی هماهنگ شود.
فلسطین؛ محور مشترک یا پوششی برای اهداف بزرگتر؟
لاریجانی و اسحاق دار در دیدار خود، مساله فلسطین را «کانون اصلی همکاری جهان اسلام» اعلام کردند. این پیام سیاسی نشان میدهد تهران تلاش دارد نوعی اجماع جدید ضداسرائیلی در منطقه شکل دهد؛ اجماعی که پس از تنشهای اخیر در غزه و اختلافهای داخلی جهان عرب، احیای آن برای ایران اهمیت استراتژیک دارد.
اما تحلیلگران مستقل میگویند برخلاف ظاهر ماجرا، فلسطین فقط یک محور نمادین است و اصل ماجرا به آینده مناسبات منطقهای برمیگردد؛ جایی که تهران میخواهد همسایه شرقیاش را از میدان رقبا بیرون بکشد و به مدار سیاستهای خود نزدیکتر کند.
پیام پنهان هدیه پاکستانیها؛ «بهترین دوستها» یا ارسال سیگنال سیاسی؟
تصویر منتشرشده از هدیه رئیس مجلس پاکستان به لاریجانی — که حساب رسمی لاریجانی آن را با عبارت «بهترین دوستها» توصیف کرده — یک پیام روشن دارد: اسلامآباد میخواهد نشان دهد «درهای جدیدی بهروی تهران باز شده است».
در دیپلماسی، چنین نشانههایی معمولاً بیمعنا نیست و میتواند آغاز مرحلهای تازه از همکاریهای امنیتی، اقتصادی و حتی هماهنگیهای منطقهای باشد.
ایران چرا به پاکستان نیاز دارد؟
رسانههای بینالمللی انگیزه تهران از بازطراحی روابط با پاکستان را چنین تحلیل کردهاند:
۱. کاهش فشار ژئوپولیتیک در مرزهای جنوبشرق: با توجه به ناآرامیهای مرزی و حضور گروههای مسلح، تهران نیازمند مشارکت فعالتر اسلامآباد است.
۲. ایجاد مسیرهای جدید اقتصادی در دوران تحریم: دسترسی به بازار ۲۴۰ میلیونی پاکستان، فرصت بزرگی برای ایران محسوب میشود؛ بهویژه برای صادرات انرژی.
۳. موازنهسازی در برابر بلوکهای رقیب: با افزایش همکاریهای هند با غرب و نزدیکی عربستان به آمریکا و چین، پاکستان میتواند دروازهای برای ایجاد یک توازن جدید باشد.
آغاز یک محور جدید یا یک مانور مقطعی؟
سفر لاریجانی به پاکستان ـ با ترکیب دیدارهای گسترده، پیامهای سیاسی ضمنی و تحلیل رسانههای منطقهای ـ نشان میدهد تهران بهدنبال یک معماری جدید امنیتی–اقتصادی است. اینکه این سفر صرفاً یک حرکت مقطعی باشد یا آغاز یک محور منطقهای تازه میان تهران، اسلامآباد و ریاض، موضوعی است که در هفتههای آینده بیشتر روشن خواهد شد.
اما یک چیز قطعی است: سفر لاریجانی نشان میدهد که تهران در تلاش است جایگاه خود را در نظم جدید در حال شکلگیری، ارتقا داده و یک «بازیساز» جدی باشد.
دوره گردی از لبنان شروع شده و ادامه داره