فرزندِ فرزانه جنوب
رویداد۲۴-قـــــــابلیــــــتهـــــــای تحسینبرانگیز ناصر تقوایی در عکاسی و بویژه فیلم سینمایی و قصهگویی از طریق سریال به یادماندنی «دایی جان ناپلئون» و فیلمهای سینمایی فراوان در سینمای ایران و مستندسازیهای بینظیر به اثبات رسیده است.درباره او بسیار گفتهاند و بسیار خواهند گفت؛ اما من علاوه بر آشنایی و ارادت از سالهای دور، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی توفیق یافتم در دو فیلم «ناخدا خورشید» (1365) و «ای ایران»(1368) بهعنوان تهیهکننده با او محشور شوم و در کنارش باشم. تقوایی فرزند جنوب است، او در معرفی سواحل خلیج فارس و مردم آن، چنان استادانه با آنها سخن میگوید که جای تردید و ایراد گرفتن برای کسی نمیگذارد. ناصر درباره خصوصیات، آداب و سنتهای مردم جنوب چند فیلم مستند و بشدت تأثیرگذار ساخته که اخیراً نمایش چندباره آنها بعد از سالها که از نمایش آن میگذرد مورد تحسین و تشویق، بویژه از طرف جوانان قرار گرفت. اما «ناخدا خورشید» به عقیده من اثری جاودانه و شناسنامه هنری ناصر تقوایی است. «ناخدا خورشید» آیینه جغرافیای خلیج فارس و مردم سواحل جنوب ایران است. با اینکه فیلمنامه «ناخدا خورشید» اثری اقتباسی از کتاب «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی است، اما قصهگویی و تصویرپردازی و گفتار روان فیلم چنان است که بسیاری از صاحبنظران معتقدند تقوایی با وفاداری به اصل فیلمنامه در پرداخت بومی «ناخدا خورشید» چنان استادانه عمل کرده است که تأثیرگذاری فیلم از کتاب همینگوی بیشتر است.
در مورد فیلم دیگر بعد از انقلاب او یعنی «ای ایران» که متأسفانه در معرفی آن کوتاهی شده، فیلمساز خوزستانی ما در «ماسوله» که شمالیترین نقاط ایران در حاشیه دریای خزر و سنتیترین سکونتگاههای مردم ایران است، چنان احساسات صمیمانه و صریح خود را در بستر مبارزات مردم ایران که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شد بیان میکند که ممکن نیست صحنههای کارگردانی و فیلمبرداری استادانه محمود کلاری را دید و به استعداد، هنر و نبوغِ ناصر تقوایی آفرین نگفت. آنچه با تقوایی و در کنار او بودن، هنگام فیلمبرداری چون خاطرهای خوش در ذهن باقی میماند ابتکار و حضور ذهن کارگردان در زمان کار است؛ همه افراد تیم از برداشت صحنهای راضی هستند و آن را تأیید میکنند ولی به نظر تقوایی پسند نشده، به دستور او تکرار خواهد شد، حتی به دفعات...! در نهایت هر بینندهای گواهی میدهد که ناصر در تکرار فیلمبرداری محق بوده و با آگاهی تصمیم گرفته است. در مورد گفتار و دیالوگ فیلم از زبان بازیگران نیز چنین است. اگر گفتار بازیگر را که خود او نوشته در موقع اجرا کامل نداند بلافاصله همانجا سر صحنه چند دقیقهای مشغول نوشتن میشود و دیالوگهای دیگری مینویسد که بیتردید کاملتر و بهتر از مورد قبلی است. دیگر اینکه نیازهای صحنه را با دقت در نظر دارد و هرگز کار را با بیحوصلگی و سر همبندی به سرانجام نمیرساند. اینکه ناصر تقوایی سالهاست فیلم نساخته موجب تأسف بسیار است و از آن ناراحتکنندهتر کنار کشیدن یا کنار گذاشتن او از تدریس و آموزش و انتقال تجربیات خود به نسل جوان است که امیدواریم با اراده و استقبال، کار تدریس و آموزش و انتقالِ تجارب خود را به دیگران از سر بگیرد.