سناریوهای چهارگانه برای توافق هسته‌ای/ آیا فرمان خروج ایران از برجام صادر شده است؟
رویداد۲۴ پس از خروج ایالات متحده از برجام، رئیس جمهور ایران به وزارت خارجه ماموریت داد تا به مذاکره با اعضای باقی مانده در برجام بپردازد و در صورت حفظ منافع ملی آن و گرفتن تضمین‌های لازم ایران در برجام بماند.
ایران دو مسیر موازی با هم را آغاز کرد تا این روند تحقق یابد. ابتدا اینکه مذاکره با ۴+۱ را شروع کند و نظر ایران در رابطه با برجام به آن‌ها ابلاغ شود و از این رو چند روز پس از خروج امریکا از برجام، محمد جواد ظریف سفر دوره‌ای خود را از چین و روسیه آغاز کرد و در بروکسل با سه وزیر تروئیکای اروپایی دیدار کرد. آن‌ها مواضع مثبتی نسبت به برجام گرفتند و ضمن ابراز نگرانی از خروج امریکا، قول ایجاد شرایط لازم برای منتفع شدن ایران از مزایای اقتصادی برجام را دادند.
همچنین در کنار آن ایران، شکایت خود را به کمیسیون مشترک برجام ابلاغ کرد که روز جمعه جلسه این کمیسیون برگزار شد. در ضمن آن خبر ارائه بسته پیشنهادی اروپایی‌ها به ایران ابلاغ شد. اما این بسته، اما و اگر‌هایی دارد که باعث شکل‌گیری مواضع متفاوت شده است. برخی سناریو‌ها در حال حاضر مطرح است.
سناریوی اول که از سوی تندرو‌های ایران نیز به شدت دنبال می‌شود این است که چنین سازو کاری اصلی وجود ندارد و همچنان که اروپایی‌ها تا به حال تنها به صدور بیانیه بسنده کرده‌اند زین پس هم جز این کاری از دستشان بر نمی‌آید. آن‌ها می‌دانند که ایران گریزی از ماندن در برجام ندارد و به همین خاطر به تعامل با ایران از لحاظ سیاسی پرداخته اند و در عمل کاری از پیش نخواهند برد.
خود همین موضوع به سه صورت تفسیر می‌شود. اولین مورد که باز همان نظر افراد بدبین به غربی‌هاست این است که اروپایی‌ها با امریکایی‌ها از لحاظ تفکر و عمل هیچ تفاوتی ندارند و همه کشور‌ها را به چشم مستعمره خود می‌بینند و هیچ حق و حقوقی برای آن‌ها قائل نیستند. از اینرو برجام تنها بهانه‌ای برای رام کردن ایران بود و بازی خروج امریکا از برجام و ماندن اروپایی‌ها نیز تنها برای ندادن امتیاز به ایران و در دسترس نگه داشتن آن است.
تفسیر بعدی این است که اروپایی‌ها به عللی در حال حاضر در ضعیف‌ترین حالت خود از زمان تشکیل اتحادیه اروپا قرار دارند. آن‌ها اگر هم بخواهند به ایران امتیازی بدهند در حال حاضر این قدرت را ندارند و امریکاست که تعیین کننده‌ترین کشور در موضوعات اقتصادی است و از این رو اروپا توان بازی مستقل اقتصادی و شکل دادن به یک سیستم مستقل و سازوکار مالی با ایران را ندارد.
تفسیر سوم هم این است که برجام از شانس بد خود به پست کسی مانند ترامپ خورده است. ایجاد سازوکار مالی جدید نیازمند حضور امریکایی متعامل‌تر است. در حال حاضر کسی بر سر قدرت هست که کمترین امتیازی به نه ایران و نه اروپایی‌ها قائل نیست. در حالی که امریکای ترامپ با خود اروپایی‌ها در برخی مسائل به مشکل برخورده است برجام نیز یکی از اختلافاتی است که ترامپ با اروپا دارد و از این رو احتمال ایجاد یک شرایط عادی برای تعامل با ایران وجود ندارد.
اما سناریوی دیگری که وجود دارد این است که اروپایی‌ها هم در سخن و هم در عمل خواستار ایجاد شرایطی برای تسهیل مبادلات با ایران هستند، اما این شرایط به قدری پیچیده است که روند ایجاد آن زمان بر است و متضمن صبر و حوصله بیشتر طرفین است. واقعیت این است که اتحادیه اروپا دارای یکی از پیچیده‌ترین فرایند‌های تصمیم گیری است و به علت اینکه برخی تصمیم‌ها باید در کلیت اتحادیه به شکل واحد گرفته شود، چنین روندی به زمان بیشتری نیاز دارد.
در حال حاضر به خاطر این پیچیدگی برخی کشور‌ها میزبانی سازوکار مالی با ایران را نپذیرفته اند و جزئیات آن را مبهم و نامشخص می‌دانند. از این رو یکی از سه کشور اصلی امضا کننده برجام یعنی انگلیس، آلمان یا فرانسه باید میزبانی آن را بپذیرند. خبر‌هایی وجود دارد که در حال حاضر فرانسه تمایل خود را برای این موضوع اعلام کرده است.
همچنین سید عباس عراقچی در صفحه توئیتر خود به تازگی نوشته است: دیروز و امروز با مدیران سیاسی و مذاکره کنندگان هسته‌ای انگلستان و فرانسه دیدار‌های خوبی در تهران داشتم.
وی با بیان اینکه اراده سیاسی اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی برای حفظ برجام همچنان جدی است، خاطرنشان کرد: ابتکارات جدیدی در خصوص SPV (کانال ویژه مالی اروپا) در حال طراحی است و مذاکرات کارشناسی ما با آن‌ها ادامه دارد.
مجموع این وضعیت نشان می‌دهد سناریو دوم یعنی وجود اراده از سوی اروپایی‌ها معتبرتر است و احتمال رونمایی از چنین سازوکاری در روز‌های آینده وجود دارد. اما این سازوکار بسیار جدید است و بسیاری از کشور‌های اروپایی از شیوه کار آن خبر ندارند و از این رو باید منتظر ماند تا ببینیم اروپایی‌ها می‌توانند برجام را از این طریق نجات دهند یا برجام بدون امریکایی هم محکوم به شکست است؟
