خاک وطن چند؟/ کشورهای عربی مقصد خاک قاچاق ایران

رویداد۲۴ «قاچاق» واژه بیگانه‌ای برای ما ایرانیان نیست، سال‌هاست گوشمان به شنیدن خبر انواع قاچاق ریز تا درشت، کالا‌های غیرقانونی مانند مواد مخدر و مشروبات الکلی تا کالا‌های قانونی مانند خودرو، پوشاک و... عادت کرده است. اما قاچاق خاک کشور موضوع چالش برانگیزی است که اگرچه هر از چندگاهی به سرتیتر رسانه‌ها تبدیل می‌شود، اما عادت به آن و هضم و پذیرشش برای اغلب مردم دشوار است. اما موضوع قاچاق خاک کشور همواره حرف و حدیث‌های زیادی را به دنبال داشته است. سال‌هاست که هر از چند گاهی این موضوع، به صورت در گوشی با بصورت علنی در سطح رسانه‌ها و افکار عمومی مطرح می‌شود، اما هیچ گاه این موضوع به صورت رسمی از طرف هیچ سازمان ونهادی جدی پیگیری نشده است و مسببان آن معرفی نشده‌اند. قاچاقچیان خاک وطن نیز در این سکوت و بی‌تفاوتی به کار مجرمانه خود بدون هیچ مزاحمتی ادامه می‌دهند و جیب‌های خود را روز به روز پرپول‌تر می‌کنند.

بازار خاک از پرسودترین بازار‌های دنیا است که برخی ارزش آن را بیش از هر کالای اقتصادی می‌دانند. سودآوری خاک باعث شده است که سودجویان با استفاده از خلا‌های قانونی و بی‌تفاوتی مسئولان امر برای خاک کشور دندان تیز کرده و با قاچاق آن به کشور‌های حاشیه خلیج فارس، از یک سو آنان را از خاک مرغوب بی‌نیاز کنند و از سوی دیگر کشور را به سوی مشکلات زیست محیطی بیشتری سوق دهند.

دیروز مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست به قاچاق خاک کشور واکنش نشان داد. به گفته «علی مریدی» ۱۸ سال است که قاچاق خاک وطن شروع شده و هنوز نیز ادامه دارد.

 

وی کشور‌های عربی را مقصد خاک‌های ایرانی دانست و به رسانه‌ها گفت: مقصد این خاک‌های قاچاق‌شده کشور‌های حاشیه خلیج فارس به‌ویژه امارات و قطر است که در امارات برای ساخت جزایر مصنوعی و در قطر برای خشک کردن دریا استفاده می‌شود. مریدی با بیان این که از قاچاق خاک معدنی تاکنون گزارشی دریافت نکرده است، افزود: در حال حاضرقاچاق خاک مراتع و مزارع را داریم و قاچاق این نوع خاک بیشتر از استان‌های جنوبی از جمله استان فارس صورت می‌گیرد.

مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه با اشاره به ارزش بالای خاک‌های معدنی کشور گفت: خاک‌های معدنی هم که برای تولید فولاد، آهن و مس استفاده می‌شود و ارزش اقتصادی بالایی دارد، در قالب صادرات و از مبادی رسمی از کشور خارج می‌شوند که با توجه به ارزش بالای این نوع خاک، صادرات آن هم به محیط زیست و هم به اقتصاد کشور ضربه می‌زند.

در گذشته تعدادی از نمایندگان مجلس نسبت به قاچاق خاک حساسیت نشان داده و اعلام کرده بودند که خاک ایران در پوشش سیمان، قاچاق می‌شود. چند سال پیش نیز مسئولان محیط زیست کشور به قاچاق خاک واکنش نشان دادند، اما گویا زورشان به قاچاقچیان خاک نرسید و بدون هیچ اقدام مثبتی در این زمینه، تمام فعالیتشان در حد همان واکنش باقی ماند. دو سال پیش معصومه ابتکار - رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست- با اشاره به برداشت بی‌رویه و حتی قاچاق خاک جزیره هرمز خواستار برخورد نهاد‌های نظارتی با موضوع قاچاق خاک شده و به ایسنا گفته بود: قاچاق خاک هرمز که امری غیرقانونی است، موجب مشکلات زیست محیطی می‌شود.

مسعود منصور- معاون حفاظت و امور اراضی سازمان‌جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری - نیز در همان سال ۹۵، ضمن تایید خبر قاچاق خاک از کشور، با اشاره به اینکه قانونگذار صدور هر گونه خاک کشاورزی، مرتعی و نباتی را به خارج از کشور ممنوع کرده است، در گفتگو با ایسنا اعلام کرد که دستگاه‌های متولی خاک باید به سرعت دور هم بنشینند و با قاچاق خاک از کشور مقابله کنند.

در حالی که روزانه خروار‌ها خاک مرغوب کشور برای مشتی اسکناس به مقصد کشور‌های عربی بارگیری می‌شود، کارشناسان می‌گویند ۵۰۰ تا ۶۰۰ سال زمان نیاز است تا یک سانتی‌متر خاک تولید شود. خاک هر کشوری -علاوه بر ارزش معنوی و تقدس آن در بین مردم- از ارزشمندترین منابع در هر کشوری محسوب می‌شود. ایران به عنوان پرچمدار حاصلخیزی در خاورمیانه شناخته شده است، اما خاک در این کشور طی سال‌های اخیر در ردیف بی‌توجهی همچون هوا و آب قرار گرفته است.

 

اگرچه در قانون برنامه چهارم توسعه به صراحت به ممنوعیت فروش خاک کشاورزی اشاره شده است، اما در عمل خلاف آن در جریان است و خاک مرغوب کشور که میلیون‌ها سال تولید و حاصلخیزی آن زمان می‌برد، در غفلت و نبود مدیریت مسئولان به یغما می‌رود و در حال حاضر یا به صورت کیسه‌ای و غیررسمی از مرز‌ها خارج می‌شود یا به صورت گلدانی و کاملاً رسمی از درگاه‌های خروجی به دست گلخانه داران عرب امارات و کشور‌های حاشیه خلیج فارس می‌رسد.

 

این که چرا خاک‌های ایران سر از کشور‌های عربی درمی‌آورند به وضعیت اقلیمی و خاک فقیر این کشور‌ها برمی‌گردد. جنس خاک کشور‌های عربی به ویژه کشور‌های حاشیه خلیج فارس ماسه‌ای و آهکی است که امکان رویش هیچ گیاه و حتی فضای سبز در آن وجود ندارد. آن‌ها همواره به دنبال راهی برای ایجاد فضای سبز و تولید محصولات کشاورزی هستند و به این دلیل خواهان و خریدار خاک از سایر کشور‌ها به ویژه ایران که دارای خاک بسیار غنی از نظر مواد آلی و حاصلخیز برای کشت و زرع است، هستند.

 

بین خاک‌هایی که در ایران وجود دارد، خاک استان‌های آذربایجان، خراسان، مازندران و برخی از شهر‌های جنوبی حاصلخیز است که برای آن‌ها میلیون‌ها دلار سود اقتصادی در پی دارد. به همین دلیل پدیده قاچاق خاک از ایران به این کشور‌ها طی چند سال اخیر رونق یافته است و این چنین قاچاق ثروت هزار ساله ایران از مبادی رسمی و غیر رسمی به خارج از کشور در حال انجام است و مسئولان ذیربط چشمشان را عمدا یا سهوا بر روی آن بسته‌اند.

 

خاک‌های ایران در کشور‌های عربی سرنوشت متفاوتی دارند. بخشی از آن در ساخت جزیره‌های مصنوعی استفاده می‌شود، بخشی راهی مزارع می‌شوند و در تولید محصولات کشاورزی به خدمت گرفته می‌شوند. اما بخشی از آن مانند خاک «چیت» که در صنعت کاشی و سرامیک‌سازی استفاده می‌شود از سوی تجار عرب بسته بندی می‌شود و با سود چند برابری آن به صنعتگران اروپایی فروخته می‌شود و سودش به جیب تجار عرب می‌رود.

 

برخی افزایش قاچاق خاک کشور را به خلا‌های قانونی موجود در این زمینه گره می‌زنند. لایحه جامع خاک به‌رغم حساسیت‌های موجود سال‌ها در مجلس خاک خورد تا چند روز پیش در همایش روز جهانی خاک «علی مراداکبری»، معاون وزیر کشاورزی از تصویب آن در مجلس و ارسال آن به شورای نگهبان خبر داد تا پس از تایید شورای نگهبان برای اجرا ابلاغ شود.

 

بر اساس لایحه جامع خاک تخریب، صادرات و آلودگی خاک ممنوع و مجازات و جرائمی برای مخاطیان در نظر گرفته خواهد شد و همچنین بر اساس این لایحه افراد حقیقی و حقوقی که فعالیتشان در ارتباط با خاک است در حفاظت و بهره‌برداری درست از آن مسئولند و هر کس خارج از این چارچوب اقدام کند باید پاسخگو باشد.

 

در حالی که لایحه جامع خاک در مجلس شورای اسلامی سال‌ها معطل مانده بود و پس از تصویب نیز هنوز به مرحله ابلاغ و اجرا نرسیده است که به گفته کارشناسان فرسایش خاک در ایران تقریبا ۲.۵ برابر متوسط جهانی است.

 

منبع: روزنامه همدلی