تهران و اروپایی ها: پیچیدگی در سرنوشت ساز و کار مالی

رویداد۲۴   پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران، سه دولت اروپایی، المان، فرانسه و انگلیس، با انتقاد از تصمیم ترامپ، تاکید کردند که در توافق مانده و آماده ایجاد یک ساز و کار برای مبادلات اقتصادی هستند، به شرطی که تهران از این توافق خارج نشود. اما ایران، ترجیح داد که با حفظ روابط خود با دولت‌های اروپایی، مانع از نزدیکی آن‌ها به واشنگتن شده و دریچه‌ای برای کاهش فشار‌های ناشی از تحریم‌های آمریکا بیابد. با این حال، خوش بینی‌ها در ایران روز به روز کم رنگ شده و کم کم تردید‌های زیادی در مورد فایده همکاری اقتصادی بین ایران و اروپا نمایان شد.

با وجود گذشت زمان زیادی از وعده‌های اروپایی ها، بسیاری از شرکت‌های اروپایی از جمله توتال، که نگران از دست دادن بازار آمریکا بودند، از ایران رفتند و در حال حاضر، کمتر شرکتی آماده سرمایه گذاری در ایران است. از سوی دیگر، ساز و کاری که اروپایی‌ها برای همکاری اقتصادی با تهران ارائه دادند، هنوز اجرایی نشده و همین مساله باعث ناخوشایندی مسئولان ایرانی شده است.

همزمان، مواضع منفی برخی مسئولان اروپایی در مورد برنامه‌های موشکی ایران و سیاست آن در منطقه، چالش در فضای عمومی روابط ایران و اروپا را برجسته‌تر کرده است.

اتحادیه اروپا در سپتامبر ۲۰۱۸ وعده داده بود که یک ساز و کار مالی ویژه برای تجارت با ایران و دور زدن تحریم‌ها ایجاد کند. اما این مساله به تاخیر می‌افتاد، تا اینکه در نهایت، فرانسه، المان و انگلیس ساز و کاری را اعلام کردند که اینستکس نام گرفت.

بر این اساس، در سایه نگرانی شرکت‌های اروپایی از تعامل با ایران به دلیل تحریمها، همچنان چالش در مورد فایده این ساز و کار وجود دارد.

پیکره اقتصاد کشور‌های اروپایی ارتباط زیادی به اقتصاد آمریکا دارد و این دولت‌ها نمی‌توانند به صورت مستقل از آمریکا عمل کنند. در واقع، ترکیب شرکای تجاری ایران نشان می‌دهد که اروپا سهم کمی در مبادلات تجاری با ایران دارد و حتی قبل از خروج آمریکا از توافق هسته ای، تنها ۱۴ درصد صادرات ایران به کشور‌های اروپایی بود.

اتحادیه اروپا، مواضع سیاسی محکمی در مورد بازگشت تحریم‌های آمریکا اتخاذ کرد، اما در زمینه انجام اقداماتی برای مقابله با آن، سستی زیادی نشان داد. این رفتار اتحادیه اروپا و عدم وفای آن به تعهداتش، بویژه در زمینه اقتصادی، موجب شکل گیری این دیدگاه در ایران شده است که اروپایی‌ها در عین حال که آماده پرداخت هزینه مقابله با تحریم‌ها نیستند، سعی دارند از مزایا و منافع پایبندی ایران به توافق هسته ای، به شکل یک طرفه بهره ببرند.

وزیر خارجه ایران، محمد جواد ظریف، چند روز پیش اعلام کرد که زمینه سازی‌ها برای اینستکس، در تهران در حال انجام است و حال، نوبت اروپاست که به تعهدات خود عمل کند. وی دولت‌های اروپایی را تهدید کرد که در صورت عدم پایبندی به وعده هایشان، انتظار ایران به درازا نمی‌کشد.