گوردَخمۀ «آبشخور رستم» جانی دوباره گرفت
رویداد۲۴ به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، پیگیری های نگارنده و فرستادن گزارش هفتۀ پیش با نام «زخم یادگاری نویسی ها بر پیکرۀ گوردخمۀ آبشخور رستم» به کارشناسان میراث فرهنگی استان و مدیر پایگاه میراث جهانی پارسه برای رسیدگی به همراه پیگیری مدیرعامل انجمن فرزندان پارسه، محمد یوسف رستمی و فرستادن نگاره های گوردخمه از سوی وی، برای مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان و آگاهی رسانی، سرانجام نتیجه داد و مرمت گران پایگاه جهانی پارسه (تخت جمشید) در حال پاک سازی گوردخمه از یادگاری نویسی هایی که به تازگی انجام شده بود، هستند.
گوردَخمۀ ارزشمند دوهزار و اَندی سالۀ نامدار به «آبشخور رستم» در شهر مَرودشت که از آنِ دورۀ کمتر شناخته شدۀ فراهخامنشی (پس از هخامنشیان) است و در حریم کوه مهر (رحمت) جای دارد، جانی دوباره گرفته و نفس کشید.
این یادمان ملی و بی همتا نیازمند نگرش و رسیدگی بیش از پیش مدیران و سرپرستان شهری و مسوولان میراث فرهنگی است تا با شناسایی (معرفی) بهتر و شایسته تر بتوان به درستی از آن پاسداری، نگهداری و حفاظت کرد.
سنگی که یک دیوانه به چاه می اَندازد و ...
باید دانست که یادمان های تاریخی و فرهنگی، نشانه های هویتی و شناسنامۀ بالَندۀ هر کشوری است که از گذشتگان به یادگار مانده است و پاسداشت و نگهداری و حفظ آن، امروزه اَمری بایسته (ضروری) به شمار می آید.
همچنین همان گونه که، این یادمان های تاریخی از گذر سده ها و هزاره ها و فراز و نَشیب های فراوان به سلامت گذر کرده و سالم به دست ما رسیده است، ما نیز باید آن ها را حفظ کرده و به آیندگان که دارندگان (صاحبان) اصلی این سرزمین هستند، واگذار کنیم. فراموش نباید کرد که هرگونه کوتاهی و کم کاری و سُستی در این زمینه، پذیرفته نیست و بی گمان روزی باید در برابر آیندگان پاسخ گو باشیم و مهم تر از همه، تاریخ ما را داوری خواهد کرد.
شوربختانه در کشور ما جُستار آموزش و سطح سواد میراث فرهنگی و زیست بوم آن اندازه پایین است که هر روز یادمان های تاریخی و فرهنگی و زیست بوم دستخوش نادانی و ناآگاهی افراد و نهادهای گوناگون قرار می گیرد.
نکتۀ غم اَنگیز و دردناک داستان آن هنگام است که بدانیم گفتمان میراث فرهنگی در میان دانش آموختگان دانشگاهی در رَده های بالایی همانند کارشناسی اَرشد و حتا دکترا هم ناآشنا بوده و سطح سواد فرهنگی این گروه از افراد جامعه هم بسیار پایین و ناچیز است.
همچنین گفتمان میراث فرهنگی در میان بیش تر مدیران و سرپرستان کشور نیز، بیش از اَندازه ناشناخته است و هیچ گونه آگاهی و دانشی نسبت به این جُستار مهم ندارند. ازهمین روی، افراد جامعه خواسته یا ناخواسته، دانسته یا نادانسته، تیشه به ریشۀ یادمان های تاریخی و فرهنگی و در واقع، میراث فرهنگی کشور زده و به آن ها آسیب می رسانند. کم نبوده و نیستند یادمان های تاریخی و فرهنگی که در همین یکی دو سال گذشته قربانی طرح های نادرست و ناصواب و غیرکارشناسی با نام توسعه شده و از میان رفته و یا آسیب فراوانی دیده اند.
کوتاه سخن این که، جستار آموزش و گفتمان میراث فرهنگی و زیست بوم باید در برنامه های همیشگی نهادها و اُرگان ها و سازمان های اجرایی کشور و دانشگاه ها و مدرسه ها قرار گیرد. وگرنه، موضوع پاسداشت و حفاظت از میراث فرهنگی به هیچ روی، رَه به جایی نخواهد برد و به سخنی دیگر «آب در هاون کوبیدن است و بس».
اما دست اَندازی های افراد فرومایه و نابخرد و یادگاری نویسی با رنگ و اِسپری بر روی یادمان های تاریخی که تنها چند دقیقه بیش تر زمان نمی برد، همانند آن زبانزد (ضرب المثل) نامدار است که : " یک دیوانه سنگی به چاه می اَندازد که سد عاقل نمی توانند، در آورند" . زیرا گاهی آسیب ها به گونه ای است که یا بسیار سخت برطرف خواهد شد و زمان بر و هزینه بر است و یا هم ننگ آن، تا مدت ها برجای خواهد ماند.
پاک سازی گوردخمۀ آبشخور رستم از یادگاری نویسی ها
پس از بازتاب گزارش نگارنده و آگاهی رسانی به مدیران و کارشناسان میراث فرهنگی، خوشبختانه بسیار زود کارشناسان مرمت پایگاه جهانی پارسه (تخت جمشید) دست به کار شده و اقدام به پاک سازی گوردخمۀ نامدار به «آبشخور رستم» کردند و این یادمان ملی و باستانی جانی دوباره گرفت.
در همین زمینه، مسوول حفاظت و مرمت پایگاه جهانی پارسه به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « کار پاک سازی گوردخمۀ نامدار به آبشخور رستم در حریم میراث جهانی پارسه با همکاری گروه حفاظت و مرمت پارسه در حال انجام است. عملیات پاک سازی به هم راه یک تَن (نفر) مرمت گر تجربی در حال انجام بوده و اقدام های پاک سازی کمابیش 10 روز زمان می برد».
کارشناس اَرشد مرمت پایگاه میراث جهانی پارسه و مسوول کارگاه پاک سازی گوردخمۀ نامدار به آبشخور رستم دربارۀ موادی که برای پاک سازی به کار برده می شود، گفت : « پاک کردن رنگ به ویژه اِسپری رنگ روی آثار سنگی تاریخی کار بسیار دشواری است. زیرا باید مراقب بود مواد به کار رفته روی سطح سنگ تاریخی و نگارین (منقوش) اثر ناپسند (نامطلوب) برجای نگذارد. از سویی، رنگ ها با حلال های ضعیف پاک نخواهد شد. از همین روی، مجبور هستیم برای پاک سازی از چندین مواد بهره ببریم. از جمله استون، تینر و آب الکل از حلال هایی است که مورد بهره قرار می گیرد.
اما گاهی مجبور خواهیم بود از مواد رنگ بر نیز، استفاده کنیم. کمابیش سنگ های تاریخی به ویژه آن هایی که در محیط باز هستند به اَنگیزۀ عوامل آسیب رسان محیطی از جمله، کج باران ها دچار آسیب های سطحی همانند سوراخ سوراخ شدن می شوند. از سویی، سنگ ها دارای خلل و سوراخ هستند. حال زمانی که، روی سطح این گونه آثار سنگی رنگ پاشیده شده، رنگ دانه ها به هم راه مواد چسباننده به اصطلاح «بست» خواهد شد و درون سوراخ ها می شوند و گاهی در بافت سنگ رِخنه می کنند».
شهرام رهبر در دنبالۀ سخنانش افزود : « بیرون آوردن رنگ از حفره ها کاری دشوار، ولی انجام پذیر است. اما هنگامی که، کمی از رنگ درون بافت سنگ رخنه می کند، بیرون آوردن آن، امکان پذیر نیست. هرچند که، کار پاک سازی به خوبی و درست انجام شود، در فرجام رد رنگِ پاک شده، مدت ها برجای می ماند که البته از دور زیاد قابل تشخیص نیست.
ما برای پاک سازی باید مراقب سنگ تاریخی نیز باشیم تا در هنگام تمیزکاری سنگ آسیب نبیند و لایۀ کهنگی روی سنگ پاک نشود. به هر روی، باید دقت داشت که هر مواد و محلولی که از آن بهره برده می شود، پس از پایان کار به گونۀ کامل از سطح سنگ بیرون رود. به همین اَنگیزه ما در پایان هر روز کاری سطح سنگ را شست و شو می دهیم. این در حالی است که پس از پایان کار پاک سازی نیز، شست و شو به گونۀ کامل انجام خواهد شد».
مسوول کارگاه پاک سازی گوردخمۀ آبشخور رستم در بخش دیگری از سخنان خود گفت : « نیاز است پیش از انجام کار پاک سازی، در آغاز تست بر روی سنگ انجام شود تا از عدم ویران گر بودن مواد به کار رفته، اطمینان کامل به دست آید و پس از آن، کار انجام پذیرد».
رهبر در پایان سخنانش گفت : « یک فرد می تواند در زمان چند ثانیه با یک اِسپری رنگ روی یک یادمان تاریخی از خود یادگاری و نادانی به جای گذارد و آن را خدشه دار کند، ولی پاک کردن آن صرف نظر از هزینه های زیاد، چندین روز زمان می برد.از همین روی، بهتر است یادمان های تاریخی و فرهنگی کشورمان را با یادگاری نویسی، شعارنویسی و ... آلوده نکرده و لکۀ ننگ برجای نگذاریم».
کار مرمت و پاک سازی گوردخمۀ آبشخور رستم، هم چنان در حال انجام است.
گوردخمه آبشخور رستم مرودشت پیش از پاکسازی که بتازگی بر روی آن یادگاری نویسی شده بود
به گفته شهرام رهبر، مسوول حفاظت و مرمت پایگاه جهانی پارسه، ده روز زمان خواهد برد تا یادگاری نویسی ها پاک شوند
کارشناسان مرمت میراث جهانی پارسه در حال پاکسازی یادگاری نویسی ها از روی گوردخمه آبشخور رستم هستند
یادگاری نویسی درون گوردخمه، پیش از پاکسازی ها
پاکسازی کامل درون گوردخمه آبشخور رستم
گوردخمه آبشخور رستم، جانی دوباره گرفت
