قیمت مواد اولیه ایرانی تولید دارو ۲۷۱ درصد بیشتر از نمونه خارجی/ مقصر گرانی داروهای داخلی کیست؟

رویداد۲۴ رکنا نوشت: تولید دارو در ایران، صنعتی پیشرفته، اما دارای نقاط تاریک فراوانی است که کمتر به آن پرداخته شده است. از دی ماه سال گذشته ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه تولید دارو حذف شد، اما تولیدکنندگان مواد اولیه تولید دارو با ارز ۴۲۰۰ تومانی، محصولات پتروشیمی مورد نیاز خود را وارد می‌کنند و مواد اولیه تولید دارو را با نرخ ارز آزاد به داروسازان داخلی می‌فروشند. این در حالی است که به گفته یک منابع آگاه در سازمان غذا و دارو، ۵۵ درصد مواد اولیه تولید دارو که توسط شرکت‌های زیرمجموعه «سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی و بسته بندی» تولید می‌شود، غیرضروری است.

کسب و کار یک سندیکا با جان آدمیان

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، درست در زمانی که از آسمان این سرزمین بوی مرگ به مشام می‌رسد و وعده اعطای قبر رایگان به ایرانی‌هایی که نفر به نفر بر اثر ابتلا به کرونا جان می‌بازند، داده می‌شود، نهاد‌هایی در کشور سخت سرگرم تجارت با جان آدمیان هستند و به جای ویروس کرونا مردم را به کام مرگ می‌کشانند.

یکی از این نهاد‌ها که شرح زیاده خواهی‌های آن در ادامه می‌آید، «سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی و بسته بندی» است که باید با تولید کردن مواد اولیه دارویی به تسهیل ایجاد نوشدارو برای بیماران بپردازد، اما اگر جام زهر به خورد مردم ندهند به گونه‌ای فرایند تولید دارو را پی می‌گیرد که یا محصول تولیدشده کاربرد درمانی ندارد و غیرضروری محسوب می‌شود یا با چنان قیمت گزافی عرضه می‌شود که شخص بیمار و خانواده اش عطای جان خود را به لقایش می‌بخشند.

از همین رو، می‌توان به بیشتر شرکت‌های زیرمجموعه این سندیکا لقب «سلطان دارو» را داد که این روز‌ها در کنار سایر سلاطین سکه، ارز و خودرو قد علم کرده اند؛ زیرا با وجود این که می‌توان در برهه حساس کنونی به جای واردات مواد اولیه یک دارو و تولید آن در داخل، آن دارو را با بهایی کمتر در پیشخوان داروخانه‌های کشور جای داد، اما از آنجایی که سود برخی شرکت‌ها از واردات دارو کمتر از واردات مواد اولیه است، شاهد اعمال نفوذ سندیکای تولید کنندگان مواد اولیه دارویی در این زمینه هستیم.

سود یک سندیکا از قاچاق معکوس دارو

آن طور که یک منبع آگاه در سازمان غذا و دارو به رکنا گفته است، مدیران این سازمان پس از انجام ۶ ماه مطالعه و بازرسی‌های کارشناسی، به وجود خلاء‌هایی در صنعت مواد اولیه دارویی پی می‌برند و براساس آن، جلساتی را با برخی مدیران شرکت‌های تولیدکننده مواد اولیه دارویی تشکیل می‌دهند تا مسائلی، چون توان تولید ماده اولیه در کشور، ارزبری و تولید دارو‌های ضروری و غیرضروری را بررسی کنند.

آن طور که رکنا از این منبع آگاه خبر گرفته است، در این جلسه کشمکش‌هایی میان سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی و مدیران سازمان غذا ایجاد می‌شود، به نحوی که سندیکای مربوطه زیر بار خلاء‌های ایجادشده همچون نابرابری تعداد مولکول‌های تولیدشده و تعداد پروانه‌های صادر شده برای شرکت‌های ذی نفع یا ارزبری زیاد تولید مواد اولیه دارویی نمی‌رود، اما مسئولان سازمان غذا و دارو تاکید دارند که شرکت‌های زیرمجموعه این سندیکا اقدام به تولید مواد دارویی غیرضروری با صرف هزینه‌های زیاد ارزی کرده اند.

طبق اظهارات این منبع آگاه در سازمان غذا و دارو، در دی ماه ۹۹ فرایند آزادسازی ارزی دارو مورد توافق بیشتر گروه‌های ذیربط در تولید و واردات دارو قرار گرفت، زیرا کشور با پدیده قاچاق معکوس دارو‌ها و مواد اولیه آن‌ها مواجه بود و بخش قابل توجهی از دارو‌های وارداتی از مرز‌های کشور خارج و به کشور‌های مرزی، چون عراق و افغانستان قاچاق می‌شد که در این میان، بهویژه می‌توان به دارو‌های بیولوژیکی و دارو‌های موثر در درمان کرونا همچون رمدسیویر اشاره کرد.

اما آن طور که این منبع آگاه اظهار داشت، از سال گذشته تا کنون تنها گروه مخالف اجرای طرح آزادسازی ارزی دارو، سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی بوده است، به علت آن که این گروه ارز دولتی دریافت می‌کردند، اما قیمت گذاری فرآورده هایشان را با نرخ ارز آزاد انجام می‌دادند، یعنی مواد اولیه را با قیمت آزاد به تولیدکنندگان دارو می‌فروختند، به گونه‌ای که قیمت فرآورده‌های قابل فروش توسط شرکت‌های زیرمجموعه این سندیکا به طور متوسط ۲۷۱ درصد بالاتر از قیمت انواع وارداتی خود دارو بوده است.

تقلب در تعیین قیمت برخی دارو‌های داخلی

نکته دیگری که اخیرا مورد توجه کارشناسان سازمان غذا و دارو قرار گرفته، حق بیمه‌ای است که بیماران تحت پوشش بیمه برای خرید دارو‌هایی پرداخت می‌کنند که مواد اولیه آن‌ها توسط شرکت‌های زیرمجموعه سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی تامین می‌شود.

آن طور که منبع آگاه رکنا در سازمان غذا و دارو گفته است، این شرکت‌ها به نحوی در تعیین قیمت مواد اولیه خود تقلب می‌کنند که با وجود این که دارو‌های داخلی تولیدشده از مواد اولیه آن‌ها تحت پوشش بیمه قرار دارند، اما عملا به طور متوسط ۶۹ درصد از قیمت دارو را خود مردم می‌پردازند.

از همین سازمان غذا و دارو اجرای طرحی را آغاز کرده است مبنی بر این که ارز‌های تخصیص داده شده به صنعت دارو آزاد و نشان دار شود و طی مکانیسمی در بیمه به بیماران دهک‌های پایین داروی بیشتری نسبت به بیماران دهک‌های بالاتر تعلق گیرد.

بیشتر بخوانید: هزینه‌های کمرشکن کرونا؛ برخلاف وعده‌های قبلی چرا درمان کرونا رایگان نیست؟

۵۵ درصد مواد اولیه تولیدشده ضروری نیست

پیش از آنکه پای نهاد‌ها و قوای قهریه کشور مثل سازمان بازرسی به این ماجرا کشیده شود سازمان غذا و دارو در تلاش بود تا به صورت درون سازمانی به حل این مشکل با سندیکا بپردازد، زیرا آن طور که منبع آگاه ما گفته است، سهم تولید دارو توسط شرکت‌های واردکننده مواد اولیه زیرمجموعه سندیکای مذکور تنها ۲۳ درصد ریالی و ۲۵ درصد حجمی است و مابقی دارو‌های داخلی از طریق مواد اولیه‌ای تامین می‌شود.

در جلسه اخیر سازمان غذا و دارو با این سندیکا، شرکت‌های زیرمجموعه به تصدیق موارد اعلام شده از سوی سازمان پرداختند، اما رفته رفته نسبت به فرآیند کارشناسی شده از سوی سازمان جبهه گرفتند و بعد‌ها مشخص شد که بنا بر داده‌های سازمان غذا و دارو، ۵۵ درصد از مولکول‌های تولیدشده توسط شرکت‌های واردکننده ضروری نبوده است.

پیش از این، قرار بر این بود که شرکت‌های زیرمجموعه سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی، با دریافت وام‌های کلان مولکول‌هایی را تولید کنند که در مواقع بحرانی بتوانند پاسخگوی رویه‌های درمانی مردم باشند، اما آن طور که مقامات سازمان غذا و دارو می‌گویند این مبالغ صرف توسعه بیزنس‌های شخصی شرکت‌های واردکننده شده است و این شرکت‌ها موادی غیرضروری را وارد صنعت داروسازی کرده اند که سودآوری بیشتر داشته اند.

ورود نهاد‌های بالادستی به ماجرای سندیکای مواد اولیه

پس از به نتیجه نرسیدن مذاکرات میان سازمان غذا و دارو با سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی، مجلس، سازمان بازرسی کشور، وزارت بهداشت، وزارت اطلاعات، بانک مرکزی، سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان، اتاق بازرگانی دارویی و کارشناسان مرکز پژوهش‌ها طی نشستی تحت عنوان «کمیته غذا و دارو» به این بحران ورود کردند.

در این نشست نیز مجددا میان کارشناسان سازمان غذا و دارو و اعضای سندیکای تولید کنندگان مواد اولیه درگیری لفظی شکل گرفت و شرکت‌های تولیدکننده حاضر به پذیرش موارد مطرح شده از سوی سازمان غذا و دارو نشدند. بعد از آن هم به گفته منبع آگاه رکنا در سازمان غذا و دارو، صنف تولیدکننده مواد اولیه به ماجرا سمت و سوی دیگری داده و برای کارشناسان سازمان پرونده سازی کرده است.

البته باید توجه داشت که تا کنون سازمان بازرسی کل کشور اسناد و مدارک ارائه شده توسط سازمان غذا و دارو را مورد تایید قرار داده است، اما گویا سندیکای تولیدکننده مواد اولیه دارو برای ادامه رویه خود اهتمام می‌ورزد. این در حالی است که مسئولان سازمان غذا و دارو بر این باورند که مستندات آن‌ها مبنای علمی داشته و روسای آن حاضر به دفاع از تحقیقات خود بر این اقدام کارشناسی شده هستند.

چرا سندیکای مواد اولیه، محصولات پتروشیمی را از داخل نمی‌خرد؟

مواد اولیه دارویی طی فرایند‌های شیمیایی از محصولات پتروشیمی تولید می‌شود و بعد از انجام مراحل مختلف تبدیل به محصول نهایی می‌شود. به مواد تولیدشده در هر مرحله یا استپ نیز اصطلاحا intermediate یا مواد حد واسط گفته می‌شود. البته باید توجه داشت که فرآیند‌ها در مراحل اولیه بسیار پیچیده‌تر است تا در استپ‌های پایانی.

اما آن طور که بررسی‌های کارشناسان سازمان غذا و دارو نشان داده است، سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی همواره اقدام به این کرده اند که به جای تهیه محصولات پتروشیمی از داخل کشور، مواد حد واسط را از شرکت‌های خارجی تهیه کنند و مراحل و استپ‌های نهایی را روی مواد حد واسط دارو اعمال کنند؛ فرآیندی که اصطلاحا به آن «تولید کم عمق» گفته می‌شود.

براساس اظهارات منبع آگاه ما در سازمان غذا و دارو، در حالی که ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی است، اما شرکت‌های زیرمجموعه سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی، حاضر به خرید این محصولات از ایران نیستند، ولی شرکت‌های خارجی این محصولات را از پتروشیمی‌های ایران می‌خرند.

شرکت‌های خارجی نیز این مواد را طی ۱۶ یا ۱۷ مرحله فرموله می‌کنند و دوباره با ارز ۴۲۰۰ به شرکت‌های زیرمجموعه سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی می‌فروشند. این شرکت‌ها نیز طی یک یا دو مرحله روی آن کار می‌کنند (گاهی فقط محصولات را ری پک (repack) می‌کنند) و به اسم ماده اولیه دارویی یا API با قیمت‌های بالاتر از قیمت‌های جهانی مواد اولیه به شرکت‌های داروسازی عرضه می‌کنند.

متاسفانه سازمان غذا و دارو نیز نظارت دقیقی ندارد تا متوجه شود که این شرکت‌ها intermediate وارد می‌کنند یا API، اما شایان ذکر است که محصول تولیدی شرکت‌های زیرمجموعه سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی گران‌تر از محصول نهایی شرکت‌های چینی یا هندی است و همین مساله نشان می‌دهد که این شرکت‌ها مقادیر زیادی ارز را به هدر می‌دهند.

در پایان نیز جای این سوال وجود دارد که اگر سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی واقعا تولیدکننده مواد اولیه دارو است، چرا محصولات مد نظر خود را از پتروشیمی‌های داخلی خریداری نمی‌کند تا با انجام فرآیند‌های شیمیایی آن‌ها را به مواد اولیه دارویی تبدیل کند و به جای این کار به واردات مواد حد واسط از شرکت‌های خارجی می‌پردازد؟