دعوای ناتمام بر سر لغو یا تعلیق تحریم‌ها/ ظریف درباره تحریم‌ها چه گفته بود؟

رویداد۲۴ محمدجواد ظریف پنجشنبه شب در کلاب هاوس یک بار دیگر ماجرای وجود یا عدم وجود واژه «تعلیق» در برجام را پیش کشید و سوخت لازم برای حمله به برجام را به جریانی که در حال حاضر دولت را در دست دارند داد.

ضمیمه پنجم برجام مربوط به اجرای توافق در بند ۱۶ به اقداماتی که اتحادیه اروپا باید به تدریج اجرا کند اشاره کرده است. در ماده ۱۶.۱ ضمیمه ۵ توافق هسته‌ای برجام آمده «اتحادیه اروپا باید مفاد «مقررات» شورای اتحادیه اروپا به شماره ۲۶۷/۲۰۱۲ (این مقررات مربوط به اقدامات محدود کننده علیه ایران سات که در سال ۲۰۱۲ به تصویب رسیده) متوقف کند و مفاد مربوط به «تصمیم» شورای اتحادیه اروپا به شماره ۲۰۱۰/۴۱۳/CFSP را معلق کنند. (این تصمیم شورا مصوب سال ۲۰۱۰ است که مربوط به دیگر اقدامات تحریمی علیه ایران است)

در ماده ۱۶.۳ ضمیمه ۵ نیز دوبار دیگر واژه تعلیق به کار رفته است. در این ماده به تحریم افراد توسط اتحادیه اروپا اشاره شده و گفته شده «اتحادیه اروپا باید تحریم افراد و شرکت‌هایی را که در پیوست ۱ ضمیمه ۲ برجام به آن اشاره شده است را لغو کند و مفاد تصمیم شورای اتحادیه اروپا به شماره ۲۰۱۰/۴۱۳/CFSP (تصمیمی علیه اشخاص و شرکت‌های ایرانی در شورای اتحادیه اروپا مضوب سال ۲۰۱۰) را تعلیق کند.

در سایت رسمی اتحادیه اروپا تعاریف دقیق واژگان «تصمیم» و «مقررات» را شرح داده است. بر اساس این تعاریف، مقررات به منزله قوانین لازم‌الاجرای مصوب شوراست که باید در تمام اتحادیه اروپا اجرا شود. برای مثال زمانی که اتحادیه اروپا می‌خواست اطمیمان پیدا کند که قواعد مربوط به واردات تضمین شده کالا به اتحادیه از خارج از اتحادیه به صورت یکپارچه اجرا می‌شود، شورای اتحادیه اروپا مقرراتی را مصوب کرد.

در همین بخش درباره «تصمیم» نیز توضیحاتی داده شده و آمده «تصمیمات فقط برای کسانی قابل اطلاق است که شورا به آن اشاره کرده است (برای مثال یک کشور اتحادیه اروپا یا یک فرد یا کمپانی). این تصمیم‌ها به طور مستقیم بر این افراد قابل اطلاق است.»

ظریف درباره تعلیق تحریم‌ها چه گفته بود؟

محمدجواد ظریف وزیر وقت خارجه ایران در آبان ماه ۱۳۹۴ برای پاره‌ای توضیحات درباره برجام به مجلس فراخوانده شد. او در جمع نمایندگان مجلس به سوال احمد توکلی نماینده وقت تهران در مجلس پاسخ داد و گفت «اصلا تعلیق در هیچ جا نیامده است در هیچ جای برجام واژه تعلیق نیامده و هرکس تعلیق ترجمه کرده اشتباه ترجمه کرده است. در برجام اصلا تعلیق وجود ندارد و تاریخ اجرای لغو هم زمانی است که آژانس گزارش دهد که ایران این اقدامات کمی را انجام داده است.»

احمد توکلی ایرادی به برجام وارد کرده و گفته بود «شش روز بعد از توافق وین، در ۲۹ تیرماه شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه ۲۲۳۱ را تصویب کرد. با این قطعنامه، شش قطعنامه تحریمی پیشین علیه ایران لغو مشروط شد که در واقع تعلیق بود؛ و در عین حال برجام را تصویب کرد.»

توکلی درباره جلسه مجلس با ظریف در یادداشتی گفته بعد از اینکه کلمه «تعلیق» در برجام را آقای نجابت به ظریف نشان داده، ظریف گفته «من ندیده بودم»

شخص ظریف نیز بار‌ها بعد از این جلسه اعتراف کرده که در برجام این واژه آمده است. او در یک مصاحبه ویدئویی با سایت انتخاب گفته بود «مدعی‌اند ما برجام را نخواندیم. کلمه تعلیق در یک پاورقی نه در مورد تحریم بلکه در مورد قوانین اتحادیه اروپا آمده است. در جلسه مجلس گفتم تعلیق در برجام نیست. دو بار تعلیق در یک ضمیمه برجام روز آخر اضافه شد و من یک اشتباهی کردم. اولین کسی که قیاس کرد ابلیس بود. بر اساس آن قیاس می‌کنند که من برجام را نخواندم در حالی که خیلی از واژه‌های برجام انشای من است. مذاکره متن را همه اتفاق نظر دارند که کار من است.»

وزیر امور خارجه سابق ایران شب گذشته در یکی از اتاق‌های کلاب‌هاوس در نشستی با موضوع نقش دیپلماسی در تنش‌زدایی شرکت کرد و به پرسش‌های برخی حاضران پاسخ گفت. او یک بار دیگر اعتراف کرد که واژه «تعلیق» در متن برجام بوده است. ظریف در کلاب‌هاوس گفت: «من در مجلس گفتم در برجام کلمه تعلیق وجود ندارد؛ اشتباه از من بود. سه یا چهار بار کلمه تعلیق در برجام آمده است، ولی مذاکره‌کننده ما به من اطلاع نداده بود.»

سیدعباس عراقچی بعد از جلسه ظریف با مجلس در سال ۹۶ توضیحاتی درباره حذف واژه لغو در برجام و جایگزینی واژه تعلیق در ضمیمه مربوط به اقدامات اتحادیه اروپا توضیحاتی ارائه کرده کرد. توضیحات ۴ سال پیش عراقچی و اظهار نظر ظریف درباره عدم اطلاع‌رسانی «مذاکره کننده» به وزیر نشان می‌دهد ظاهرا مذاکره کننده مذکور عباس عراقچی بوده است. در بین دیگر مذاکره کنندگان ارشد نام مجید تخت روانچی و حمید بعیدی نژاد نیز دیده میشود، اما شواهد به عراقچی نزدیک‌تر است.

او در برنامه جهان‌آرا به سوالات مجری این برنامه متعلق به سپاه درباره جایگزینی واژه تعلیق به جای لغو گفت: «تمام خواسته ما این بود که تمام تحریم‌ها باید همراه با اقداماتی که ما انجام می‌دهیم لغو شود. اروپایی‌ها این کار را قبول کردند، اما چون تحریم آمریکا شامل تحریم کنگره و دستورهای اجرایی رئیس‌جمهور می‌شود، مساله متفاوت بود؛ بنابراین قرار شد تحریم‌های کنگره تعلیق یا اسقاط شود. آمریکایی‌ها گفتند اگر اصرار دارید که تحریم‌ها در کنگره لغو شود اساساً توافقی در کار نخواهد بود چراکه کنگره جمهوری‌خواه است و با توافق مخالف است. ما این مساله را به داخل منتقل کردیم و بحث شد و در نهایت نتیجه شد که تحریم‌های کنگره را رئیس‌جمهور آمریکا تعلیق کند و به این تعلیق هم ادامه دهد.»

نظر آمریکا درباره تعلیق یا لغو تحریم‌ها چیست؟

جالب اینجاست که دعوایی که در ایران بر سر واژه «تعلیق» یا «لغو» (معادل انگلیسی lift یا suspend)، برای نخستین بار از سوی محافل مخالف برجام به راه افتاده، از نظر آمریکایی‌ها یک درگیری زبانی داخلی است. وندی شرمن در یک گفتگوی رسانه‌ای درباره دعوای تعلیق و لغو در میان مذاکره کنندگان هسته‌ای ایران توضیح داده و آن را یک ماجرای داخلی در زبان فارسی خوانده است.

او تقریبا یک سال بعد از امضای توافق برجام جزییاتی از مذاکرات را افشا کرد و گفت «۵+۱ و اتحادیه اروپا توافق کردند که تحریم‌های هسته‌ای ایران را «لغو» کنند. «لغو» (معادل lift) واژه‌ای است که در زبان انگلیسی اصطلاحا به معنی معلق کردن است، اما در واژگان ایرانی به معنای پایان دادن است. به همین دلیل ما از واژه «لغو» (lift) را در برجام استفاده کردیم.» شرمن رئیس تیم مذاکره کننده هسته‌ای آمریکا گفته یکی از کار‌هایی که شخص در دیپلماسی انجام می‌دهد توجه به زبان است.