برای آنکه زیر سایه دولت قبل نباشند، می‌گویند از کلمه احیای برجام استفاده نکنید/ بعید است توافقی صورت بگیرد
رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: هیات مذاکره کننده ایرانی به ریاست علی باقری کنی برای احیای برجام و با پیش شرط برداشتن همه تحریم‌هایی که علیه ایران وضع شده است، در حال مذاکره در وین هستند. این هفته روز دوشنبه هشتم آذرماه، دور جدید مذاکرات با حضور هیات‌های اصلی عضو برجام (ایران و گروه ۱+۴) (آلمان، فرانسه، روسیه، چین و انگلیس) و هماهنگ کننده اتحادیه اروپا برگزار شد و در نخستین گام، تیم مذاکره کنونی، اقدامات تیم پیشین را نفی کرد؛ چه آنکه علی باقری درباره این دور جدید مذاکرات گفته «آن چه از ۶ دور مذاکرات قبلی پیش روی ماست یک پیش‌نویس است نه یک توافق و پیش‌نویس محل مذاکره است.» با چنین دیدگاهی آیا امیدی هست که برجام احیا شود؟ رحمان قهرمانپور این موضوع را در گفتگو با رویداد۲۴ بررسی کرده است.
مذاکرات هسته‌ای ابتدا جناحی بود، اما الان حاکمیتی شده است
رحمان قهرمانپور کارشناس مسائل سیاست خارجی به رویداد۲۴ می‌گوید: مسئله هسته‌ای ایران به مرور زمان به یک مسئله حاکمیتی تبدیل شده و از دست احزاب و جریان‌های داخلی خارج شده است. در زمان احمدی نژاد و دولت اول روحانی، دو طرف سعی می‌کردند که سهم زیادی در به سرانجام رساندن مذاکرات داشته باشند، اما به مرور که اختلاف بر سر مسائل هسته‌ای، بین جناح‌های سیاسی بیشتر شد، این پرونده بیش از پیش وجهه حاکمیتی گرفت و نفوذ نهاد‌هایی مانند شورای عالی امنیت ملی در آن بیشتر شد.
وی ادامه داد: باید توجه کنیم که شرایط نسبت به دوران سال ۸۶ تا ۹۰ تغییر کرده است و معتقدم به مروز زمان تاثیرگذاری جریان‌های سیاسی بر پرونده هسته‌ای کمتر شده است. کمااینکه شما دیدید، قبل از مذاکرات برخی از جریان‌های داخلی خواهان از سر گرفتن دور جدید مذاکرات بودند و ۶ دور مذاکرات دوره قبل نادیده گرفته شود، آن‌ها مخالف برجام بوده و هستند، اما خروجی مذاکرات روز اول، نشان می‌دهد که مسیر مذاکرات عمدتا منطبق بر سیاست‌های حاکمیتی بوده است. آقای امیرعبدالهیان نیز اعلام کرده که ما مذاکرات را براساس همان ۶ دور مذاکرات گذشته ادامه می‌دهیم؛ اما ملاحظات دولت فعلی نیز باید لحاظ شود.
استراتژی نظام در مذاکرات وین رسیدن به توافق است
قهرمانپور معتقد است پیچیده شدن پرونده هسته‌ای و حساس شدن افکار عمومی نسبت به مسئله، باعث شده دست جریان‌های سیاسی برای پیش برد اهداف خودشان در پرونده هسته‌ای محدودتر شود. برخی در داخل که مخالف برجام بودند و حالا در تیم مذاکره کننده هستند همواره از برجام انتقاد کردند و نقدشان نیز مخفی نیست. مسئله این است که مذاکرات طبق و خواسته آن‌ها پیش نرفته است، کما اینکه بر طبق و وفق مراد تیم قبلی هم پیش نرفت. یعنی برجام ۱ منجر به برجام ۲ نشد. از همین رو طبیعی است تیم جدید خواهان این هستند که از توافق و مذاکرات جدید برای خودشان یک آورده سیاسی داشته باشند؛ بنابراین می‌بینیم برخی در داخل به دنبال این هستند که از پرونده هسته‌ای برای خودشان یک برند و اعتبار سیاسی درست کنند. اما سوال این است که این کار چقدر شدنی است؟ باید بدانیم که پرونده هسته‌ای طی سال‌های اخیر به یک مسئله حاکمیتی تبدیل شده است و این حاکمیت است که برای آن تصمیم‌گیری می‌کند.
این کارشناس با بیان اینکه چینش تیم مذاکره کننده در تاکتیک مهم است، خاطرنشان کرد: مسئله این است که اگر استراتژی نظام رسیدن به توافق باشد، که ظاهرا هم اینگونه است، می‌توان خوشبین بود که توافق صورت می‌گیرد. اما رابطه تاکتیک و استراتژی اینگونه است که شما زمانی تصمیم می‌گیرید که یک کاری را انجام دهید، اما زمان اجرایی کردن تصمیم ممکن است چند مانع ایجاد شود و تحقق خواسته شما را به تاخیر بیاندازد. این تیم اگر خواهان تمایلی به مذاکره نداشته باشد و از سر اجبار حاضر به مذاکره شده باشد، طبیعی است که زمان طولانی برای این کار خواهد بود. اما اگر تیم خواهان توافق و به نتیجه رسیدن باشد، طبیعی است که کار سریعا پیش خواهد رفت.
باقری منتقد برجام است اما خودش را تابع نظام می‌داند
قهرمانپور ادامه داد: برخی از اعضای تیم مذاکره کننده از افراد بوروکرات هستند که در حوزه نفت و انرژی مشغول به کار هستند و تاکنون نیز در این خصوص از آن‌ها له یا علیه برجام چیزی نشنیده‌ایم. از سوی دیگر این جریان در انتخابات برنده شدند و حق دارند افرادشان را در تیم مذاکرات قرار دهند. اما باید به دنبال منافع جمعی باشند. نکته بعدی این است که ما نمی‌دانیم مخالفت‌های این افراد با برجام در راستای کسب قدرت بوده یا نه! و حالا که دیده‌اند به نفعشان است تغییر موضع داده‌اند. باقری گفته بود مخالف است، اما چون سیاست نظام مذاکره است، من مذاکره می‌کنم! اما تاکید کرده که رسیدن به توافق کار سخت و دشواری است. معنی تکنیکال این حرف این است که باقری در سطح تاکتیک به برجام انتقاد دارد، اما خودش را تابع مسائل استراتژیک نظام می‌داند.
برای آنکه زیر سایه دولت قبل نباشند، می‌گویند از کلمه احیای برجام استفاده نکنید
وی با بیان اینکه اگر این تیم بخواهد با مذاکره و توافق برای خود برندسازی کند، نیازمند و مستلزم زمان است، گفت: این تیم جدید به دنبال این است که برجام را آنطور که می‌خواهند به نتیجه برسانند و به نوعی تحت سایه و نظر دولت قبلی نباشد. شما می‌بینید که حتی ادبیات آن را هم تغییر دادند و می‌گویند نگویید احیای برجام! من بار‌ها گفتم مسیر پرونده هسته‌ای مسیر سختی است و هر بازیگری نمی‌تواند به راحتی در این مسیر موفق شود. این مسیر نسبت به ۱۲ سال قبل تفاوت‌های زیادی کرده، شرایط بین الملل، شرایط اقتصادی و تحریم‌ها تغییر کرده است و از همین رو شما نمی‌توانید مانند ۱۲ سال قبل فکر و عمل کنید. کسانی که مخالف برجام بودند هم در نهایت تابع سیاست‌های کلی نظام بودند.
بعید است تا چند ماه آینده توافقی صورت بگیرد
قهرمانپور با اشاره به تشکیل کارگروه رفع تحریم‌ها، تصریح کرد: مسئله هسته‌ای بسیار پیچیده شده و به خاطر اختلافات زیاد است که برخی پیشنهاد دادند که یک توافق موقت صورت بگیرد. خب این راه حل هم مشکلات خاص خود را دارد و بعید است که ایران دنبال چنین چیزی باشد و بپذیرد. از سوی دیگر هم ممکن است برجام در چندماه آینده از اولویت برخی از کشور‌ها مخصوصا آمریکا خارج شود و اروپا و حتی روسیه نگران این هستند که فوریت و اولویت برجام تغییر کند؛ لذا باید ببینیم که در این فرصت زمانی باقی مانده، طرفین می‌توانند اختلافات را رفع کنند یا نه. حتی اگر تیمی برسر کار می‌آمد که طرفدار برجام بود، بازهم مسیر برایشان راحت نبود، چه رسد به تیمی که به لحاظ تاکتیکی اعتقادی به برجام ندارد.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد طرفین بر فوریت احیای برجام تاکید دارند، اما اینکه در عمل چه رخ می‌دهد مشخص نیست. ذخیره اورانیوم بالا رفته، غنی‌سازی انجام می‌شود و ... از سوی دیگر بحث ارائه تضمین‌ها است، اینکه سازوکار تضمین‌ها باید چه باشد و غیره، در زمان رسیدن به توافق تاثیر خواهد گذاشت. در یکسال آینده نمی‌دانم توافق منجر می‌شود یا نه و در سه ماه اینده نیز بعید است توافقی حاصل شود.
