تداوم بحران کمبود پرستار در ایران/ مشکل در پرداخت حقوق است؛ نه نوع استخدام
رویداد۲۴ «مراکز درمانی با کمبود ۷۹هزار پرستار مواجهند.» این خبری است که معاون پرستاری وزارت بهداشت به همشهری می‌دهد. به‌گفته او، اگر این تعداد پرستار جذب شود، میزان پرستار به تخت به ۱.۸که نزدیک به استاندارد جهانی است، می‌رسد. کمبود پرستار، ماجرای تازه‌ای نیست. سال‌هاست که فعالان حوزه پرستاری، از نبود پرستار به تعداد کافی و مشکلاتی که برای ارائه خدمات درمانی ایجاد می‌شود، انتقاد می‌کنند؛ انتقادهایی که گاهی منجر به استخدام‌های محدود شده است؛ مثل آزمون استخدامی که در بهمن سال ۹۹ برگزار شد و به‌گفته دبیرکل خانه پرستار به همشهری، از ۳۹هزار نفری که استخدام شدند، تنها حدود ۱۲تا ۱۳هزار نفرشان پرستار بودند؛ این در حالی است که نظام سلامت به ۱۰۰هزار پرستار نیاز دارد.
بر سر عدد پرستاران موردنیاز اختلاف است؛ از یک طرف عباس عابدی، معاون پرستاری وزارت بهداشت، تأکید می‌کند که حتی اگر همین حالا هم مجوز استخدام ۷۹هزار نفر داده شود، این تعداد پرستار در دسترس نیستند و اگر هیچ خروجی وجود نداشته باشد، حدود ۸سال زمان می‌برد تا این تعداد پرستار به مراکز درمانی افزوده شوند؛ چرا که سالانه ۸هزار و ۵۰۰پرستار فارغ‌التحصیل می‌شوند؛ این در حالی است که ۲۰درصد از فارغ‌التحصیلان، یعنی حدود ۱۵۰۰نفر، وارد سیستم وزارت بهداشت نمی‌شوند.از سوی دیگر گفته می‌شود ۱۰۰ هزار پرستار مورد نیاز است.
کمبود ۳۰ساله پرستار در مراکز درمانی
ماجرا اما به تعداد پرستاران مورد نیاز محدود نمی‌شود. نوع استخدام آنها هم حالا تبدیل به معضل دیگری شده است. در وضعیتی که یکی از دغدغه پرستاران برای ورود به این حرفه، استخدام است، رئیس سازمان امور اداری و استخدامی روز گذشته اعلام کرد که در استخدامی‌های جدید پرستاری، برخی از این افراد به‌صورت کوتاه‌مدت در قالب طرح نیروی انسانی، قراردادی و شرکتی جذب می‌شوند و جذب نیروی انسانی در بلندمدت باید متناسب با نیازها باشد.
میثم لطیفی، این را هم گفت که عدد دقیق تعداد پرستارانی که قرار است جذب شوند، مشخص نیست و این موضوع در قالب کارگروهی با وزارت بهداشت در حال بررسی است. محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار معتقد است که استخدام کوتاه‌مدت تنها جذب نیروست؛ نه استخدام؛ چراکه همین حالا هم پرستاران به‌صورت‌های مختلف مانند شرکتی و ۸۹روزه وارد مراکز درمانی می‌شوند.
او به همشهری می‌گوید: «سیاست وزارت بهداشت و سازمان امور استخدامی از حدود ۲۰سال پیش به سمت قراردادهای موقت رفته است؛ درحالی‌که در سال ۹۲، نه پرستار شرکتی در مراکز درمانی وجود داشت و نه پرستار بیکار. اما در ۹سال، نزدیک به ۱۰۰هزار پرستار بیکار شدند و استخدام هم تقریبا در این مدت، تنها مربوط به سال ۹۹می‌شود که فقط ۳۰درصد ۳۹هزار نفر یعنی حدود ۱۲تا ۱۳هزار پرستار، جذب شدند. همه اینها در شرایطی است که در این مدت، ۴۰هزار تخت به بیمارستان‌ها اضافه شد.»
او درباره اینکه حوزه پرستاری کشور اکنون نیازمند افزایش چه میزان نیروی انسانی است، می‌گوید: «آمار پرستاران در نظام سلامت چه داخل و چه خارج از بیمارستان‌ها براساس چند شاخص بررسی می‌شود؛ تخت، پزشک و جمعیت. جامع‌ترین شاخص برای نیاز به نیروی انسانی پرستاری براساس جمعیت سنجیده می‌شود. این آمار هم جهانی است و حداقل آن این است که به ازای هر هزار نفر باید ۳پرستار باشد. بررسی همین آمارها نشان می‌دهد که ما برای جمعیت ۸۵میلیون نفری، باید حدود ۲۵۰هزار پرستار داشته باشیم که اکنون این آمار ۱۵۰هزار نفر است. اگر مردم بخواهند حداقل خدمات پرستاری را بگیرند، باید ۱۰۰هزار نفر به این حوزه اضافه شوند.»
به‌گفته شریفی‌مقدم، در کشورهای همسایه مثل ارمنستان، به ازای هر هزار نفر، ۵پرستار وجود دارد: «براساس تأکید سازمان جهانی بهداشت هر قدر به تعداد هزار نفر تعداد پرستار کمتر از ۳نفر باشد، به همان میزان مرگ‌ومیر افزایش پیدا می‌کند. بسیاری از بیماران ما به‌دلیل کمبود پرستار جان خودشان را از دست می‌دهند.»
به‌گفته شریفی‌مقدم، آخرین آمار اعلام شده درباره متوسط پرستاری در کشور مربوط به سال ۲۰۱۷است و پس از آن آماری منتشر نشده است: «آن زمان اعلام شد به ازای هر هزار بیمار ۱.۶پرستار وجود دارد. هم‌اکنون نیاز داریم که نیروی پرستاری دوبرابر شود تا کف خدمات به آنها ارائه شود.»
بیشتر بخوانید: افزایش عجیب مهاجرت پزشکان و پرستاران/ چرا کادر درمان مهاجرت می‌کنند؟
او درباره اینکه نظام سلامت کشور از چه زمانی با کمبود پرستار مواجه شده؟ توضیح می‌دهد: «در گذشته مراکز درمانی و بیمارستان‌ها اغلب عمومی و محدود به چند بخش داخلی، جراحی، عفونی (زنان و مردان) و کودکان بود. بیشتر بیمارستان‌ها آی‌سی‌یو و سی‌سی‌یو نداشتند و نیاز به پرستار براساس ساعت مراقبت نیاز بیمار محاسبه می‌شد. آن زمان یک بیمار در هر یک از این بخش‌ها نیاز به حدود بیش از ۵ساعت مراقبت داشت. پیش از انقلاب این نیاز به ازای هر تخت یک پرستار بود، اما به مرور زمان بخش‌ها تخصصی‌تر شدند که در این بخش‌ها ساعت مراقبت و مدیریت بیمار بیشتر و چندین برابر شده است؛ مثلا در آی‌سی‌یو ۱۸ساعت، در سی‌سی‌یو ۱۲ساعت، آی‌سی‌یو قلب ۲۲ساعت و پیوند کبد ۲۸ساعت به ازای هر بیمار است. زمانی که کشور به سمت تخصصی و فوق تخصصی شدن رفت، نیاز به نیروی انسانی بیشتر شد، اما فرمول ثابت مانده و تخصصی شدن ساعت کار دیده نشده است. در بخش‌های تخصصی که ضرورت نظام سلامت بوده است، کمبود پرستار وجود دارد. به‌عنوان مثال در بخش آی‌سی‌یو ۴بیمار، ۲پرستار دارند.»
او با اعلام اینکه، کمبود پرستار به حدود ۳۰سال پیش برمی‌گردد، ادامه می‌دهد: «این اتفاق دقیقا از دهه ۷۰و همزمان با ورود پول به سیستم درمانی کشور رخ داد. قبل از اجرای تعرفه و کارانه پزشکی، نظام پرداخت یکسان بود و اختلاف چندانی در دریافتی پزشک و پرستار وجود نداشت، اما پس از آن درآمدهای اختصاصی به پزشکان و اعضای هیأت علمی تعلق گرفت؛ مثلا در عمل جراحی قلب، کارانه پزشک مبلغ هنگفتی است و معتقدم که اگر بخش کوچکی از آن به پرستاران و حتی سایر نیروها اختصاص پیدا کند، رسیدگی به بیمار روند مطلوب‌تری خواهد داشت.»
مشکل در پرداخت حقوق است؛ نه نوع استخدام
با اینکه نوع استخدام یکی از دغدغه‌های اصلی پرستاران است، معاون پرستاری وزارت بهداشت می‌گوید هم‌اکنون ۱۵۵تخت در بیمارستان‌ها وجود دارد و باید به ازای هر تخت، ۱.۸پرستار باشد: «ما نزدیک به ۲۰۰هزار نفر در گروه پرستاری داریم که شامل پرستار، کارشناسان اتاق عمل، کارشناسان هوش‌بری ، کمک پرستار و... می‌شوند. برای رسیدن به عدد ۱.۸، ما نیاز به ۷۹هزار نفر در این گروه داریم. البته هم‌اکنون وضعیت پرستار به تخت نسبت به سال‌های ۹۸و ۹۹بهتر شده، قبلا این میزان هشت‌دهم بود و حالا به ۹۸صدم و نزدیک به یک رسیده است. اگر این ۷۹هزار نفر استخدام شوند، ما به استانداردهای جهانی نزدیک می‌شویم.»
به‌گفته او، سالانه حدود ۱۰هزار نفر از وزارت بهداشت بازنشسته می‌شوند، این افراد در گروه‌های مختلف پرستاری، مامایی، آزمایشگاه و... هستند؛ البته سالانه عددی هم برای ترک کار پرستاران باید درنظر گرفته شود که نمی‌توان دقیق آن را اعلام کرد. حالا در همین شرایط، صحبت از نوع استخدام پرستاران می‌شود، اما عابدی می‌گوید که مشکل پرداخت‌ها باید حل شود: «امنیت شغلی برای پرستاران بسیار مهم است، از سوی دیگر، مسئله پرستاران با پرداختی‌هاست. نظام پرداخت ما منصفانه نیست.» او درباره آخرین وضعیت نیروهای ۸۹روزه هم می‌گوید که وزارت بهداشت به سمت حذف این قراردادها می‌رود؛ هر چند که این نیروها، تخصصی هم نبودند و بیشتر همکاران پشتیبان و کمک‌پرستار بودند: «تعداد افرادی که این قراردادها را دارند، کمتر از نیم‌درصد است که باید به صفر برسد.»
منبع: روزنامه همشهری
