آیا مقتدی واقعا سیاست را بوسید و کنار گذاشت؟
رویداد۲۴انتخاب نوشت: یک کارشناس مسائل خاورمیانه در تحلیل خود از وضعیت عراق می‌گوید که به نظر می‌رسد که در این مقطع بحث خشونت و انفجار اجتماعی در خیابان‌های بغداد کنترل شده است. بیانیه صدر در این مقطع، بیانیه قابل دفاعی است. چراکه خود صدر پیش‌بینی می‌کرد که اگر این جریان خشونت در خیابان‌های عراق شروع شود، شاید در ابتدا بتواند با بیانیه کنترل کند ولی در صورت عمیق‌تر شدن خشونت، در عراق دیگر هیچکس قادر به کنترل کردنش نخواهد بود. صدر تصور می‌کرد که در نهایت گروه‌های دیگر او را مسئول می‌دانند، بنابراین خیلی سریع و در همان گام اول سعی کرد جلوی عمیق‌تر شدن چرخه خشونت را بگیرد.
محمدرضا مرادی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه این هفتمین بار است که صدر از سیاست کناره‌گیری می‌کند، آیا این اعلام بازنشستگی با هدف و برنامه خاصی صورت می‌گیرد یا خیر، گفت: «واقعیت این است که اقدامات و کنش‌های مقتدی صدر را نمی‌توان به راحتی پیش‌بینی یا تحلیل کرد. چراکه از خود یک شخصیت پیش‌بینی‌ناپذیر در سپهر سیاسی عراق نشان داده است. به همین دلیل غالب تحلیلگران بسیار دست به عصا حرکت و با تردید از اقدامات او صحبت می‌کنند. از سال 92 به این سو مقتدی صدر اعلام کرد که از سیاست کناره‌گیری می‌کند ولی بعدا دیدیم که دوباره بازگشت.»
وی تاکید کرد: «به نظر می‌رسد که کناره‌گیری‌های او از دنیای سیاست، بیشتر تاکتیک‌هایی با هدف برآورده کردن اهداف استراتژیکی صدر است. به این معنا که سعی می‌کند با ابزار استعفا، به نوعی از برخی چالش‌ها و موانعی که در راه رسیدن به هدفش وجود دارد، عبور کند. اما در این میان اشتباهات راهبردی و محاسباتی هم دخیل بوده است.»
این کارشناس مسائل عراق درباره اشتباهات راهبردی و محاسباتی مقتدی صدر عنوان کرد: «به عنوان مثال در انتخابات اخیر جریان آقای صدر 73 کرسی را به دست آورد که تا پیش از این هیچ وقت این تعداد کرسی به جریان صدر اختصاص پیدا نکرده بود. بنابراین برای جریان صدر یک پیروزی بود. در اینجا مقتدی صدر سعی می‌کرد خارج از چارچوب هماهنگی نخست وزیر و رییس جمهور را انتخاب کند. او تصور می‌کرد که با تشکیل مثلث صدر، حلبوسی و بارزانی می‌تواند اهدافش را برآورده کند اما در نهایت این اتفاق نیفتاد و چارچوب هماهنگی شیعه اعلام کردند که هرگونه اقدام برای انتخاب نخست وزیر یا رییس جمهور باید با هماهنگی همه گروه‌های شیعه باشد. اینجا بود که آقای صدر نماینده‌هایش را از پارلمان فراخواند و اشتباهش دقیقا همینجا بود.»
مرادی درباره علت اشتباه بودن این اقدام صدر، گفت: «به این علت که می‌توانست با نماینده‌هایش یک کنشگر در سپهر سیاسی عراق باشد ولی این ابزارش را از دست داد و بالاخره جریاناتی اتفاق افتاد و خیابان برای عرصه کنشگری انتخاب شد. اما در ادامه دیدیم که این خیابان هم به نتیجه نرسید و جریانات این دو روز اخیر که به درگیری خیابانی ختم شد، نشان داد که اشتباهات محاسباتی رخ داده است.»
وی ضمن تاکید بر اینکه خداحافظی صدر به معنای کناره‌گیری او از دنیای سیاست نیست، بیان کرد: «مقتدی صدر به طور ذاتی یک کنشگر سیاسی است که به هیچ عنوان نمی‌تواند خودش را از دنیای سیاست در عراق جدا کند. حتی اگر بخواهد هم نمی‌تواند؛ چراکه اگر فرض کنیم 20 درصد از مردم عراق طرفدار صدر هستند، بالاخره این ظرفیت 20 درصدی یک مسئولیت سیاسی هم برای او به دنبال خواهد داشت. نتیجه‌اش این می‌شود که در هر دوره باید کنشگری داشته باشد. ممکن است خودش نخواهد که به صورت مستقیم در انتخابات دخالت کند ولی همین نوع نگاهش در انتخابات و کنش‌های مختلف در عرصه سیاسی عراق، تاثیرگذار است. بر این اساس نمی‌توانیم بگوییم ایشان از سیاست کناره‌گیری می‌کند.»
این کارشناس مسائل خاورمیانه درباره بیاینه مقتدی صدر مبنی بر خروج هوادارنش از منطقه سبز عراق، گفت: «اشتباهابت او باید جدا گفته شود و اقداماتی هم که با هدف ثبات در عراق انجام می‌شود هم باید جدا باشد. اقدام امروز مقتدی صدر اقدام خوب و قابل دفاعی است. او از هوادارن خود خواست که از تشدید خشونت پرهیز و عقب‌نشینی کنند و اعلام کرد که اگر این اتفاق نیافتاد از آن‌ها اعلام برائت می‌کند. این اقدامی است که ایران هم دفاع می‌کند. جمهوری اسلامی همواره اعلام کرده است که گروه‌های عراقی دور یک میز بنشینند و مشکل خود را با گفت و گو حل کنند. چراکه هر گونه تنش در خیابان به معنای انشقاق بیشتر در بیت شیعی خواهد بود و نه این چیزی است که جمهوری اسلامی بخواهد و نه حتی کشورهای دیگر.»
مرادی افزود: «کشورهای دیگر هم به دنبال انشقاق یا انسداد سیاسی در عراق که منجر به انفجار اجتماعی شود، نیستند. چون برای کشورهای همسایه و از جمله ایران تبعات دارد. ایران از روز اول هم اعلام کرده است که پایبندی به قانون و فرایند سیاسی مسالمت‌آمیز، بهترین راه حل برای عراق است.»
وی ضمن بیان اینکه نظام سیاسی عراق نظامی نو پا و به نوعی کودک است، گفت: «اگر نگاه کنید، از اوایل سال 2 هزار به این سو، در واقع کمتر از 20 سال عمر این نظام است و بدان معناست که آن‌ها در حال تمرین مشق دموکراسی و مشق روندهای مردم سالاری در منطقه هستند. طبیعی است که این فرایند طول می‌کشد و این مشق دموکراسی باید به یک فرایند باثبات تبدیل شود. به همین دلیل این مشکلات وجود دارد. فرایند انتخابات در عراق باید تعدیل شود، گروه‌ها باید از آن ارتباطاتی که بایکدیگر دارند، نوع نگاهشان تغییر کند تا ثبات در عراق پایدار شود.»
این کارشناس مسائل غرب آسیا، خاطرنشان کرد: «مهم‌ترین مشکلی که هم در عراق و هم در برخی از کشورهای منطقه وجود دارد، به عدم طی شدن فرآیند دولت ملت سازی در منطقه باز می‌گردد. هنوز در عراق حس وفاداری بر قبیله و عشیره بر حس وفادری بر کشور غلبه دارد که این آفت بزرگی است و در مقاطع مختلف خود را نشان می‌دهد. یعنی در کشوری مثل ایران که این فرایند دولت ملت طی شده است، در بحران‌های سیاسی مردم حتی اگر اعتراض کنند، خیلی کم پیش می‌آید که وفاداری به قبیله، عشیره و شهر وجود داشته باشد بلکه همواره وفادری بر کشور مقدم است و در آن چارچوب اعتراض صورت می‌گیرد ولی در عراق و دیگر کشورهای خاورمیانه این اتفاق رخ نمی‌دهد. به همین دلیل می‌بینیم که یک مسئله ساده به نام انتخابات که در خیلی از کشورها عادی برگزار می‌شود، در عراق و لبنان تبدیل به بحران می‌شود که این نتیجه عدم طی شدن فرآیند دولت ملت سازی در منطقه است.»
مرادی در تحلیل نهایی خود از وضعیت عراق، تصریح کرد: «به نظر می‌رسد که در این مقطع بحث خشونت و انفجار اجتماعی در خیابان‌های بغداد کنترل شده است. بیانیه صدر در این مقطع، بیانیه قابل دفاعی است. چراکه خود صدر پیش‌بینی می‌کرد که اگر این جریان خشونت در خیابان‌های عراق شروع شود، شاید در ابتدا بتواند با بیانیه کنترل کند ولی در صورت عمیق‌تر شدن خشونت، در عراق دیگر هیچکس قادر به کنترل کردنش نخواهد بود. صدر تصور می‌کرد که در نهایت گروه‌های دیگر او را مسئول می‌دانند، بنابراین خیلی سریع و در همان گام اول سعی کرد جلوی عمیق‌تر شدن چرخه خشونت را بگیرد.»
وی ادامه داد: «می‌دانیم که بحث اربعین در پیش است و خیلی‌ها به او انتقاد می‌کردند که یک اجتماع مذهبی را تحت الشعاع قرار داده است و به همین دلیل خیلی سریع وارد شد. اینکه انگیزه مقتدی چه بوده است را زمان مشخص می‌کند اما در نهایت چه مقتدی صدر، چه چارچوب هماهنگی و چه گروه‌های دیگر شیعی تنها راهکارشان گفت و گو با یکدیگر است. جمهوری اسلامی هم دارد از همین فرآیند گفت و گو، احترام به قانون، آرامش و ثبات در عراق حمایت می‌کند.»
مرادی در پاسخ به این پرسش که بالاخره مجلس تشکیل می‌شود یا خیر، : «این هم مشکل دیگری است که در عراق وجود دارد. الان یک سدی در راه تشکیل مجلس مانع شده است. چراکه آقای حلبوسی که اهل سنت هستند، ایشان باید دستور تشکیل مجلس را دهد. تا کنون بحث محاصره پارلمان و اعتصاب و تحصن طرفداران صدر مانع برگزاری جلسات پارلمان شده بود. به نظر می‌رسد که اگر خوشبینانه نگاه کنیم، این بیاینه آقای صدر به معنای خالی شدن خیابان‌ها از طرفدارانش و بازگشت آرامش به منطقه سبز و نهادهای سیاسی و اداری عراق باشد. در این صورت ما باید شاهد از سرگیری انتخاب نخست وزیر و رییس جمهور در عراق باشیم.»
این کارشناس مسائل خاورمیانه افزود: «آقای محمد شیاع السودانی که از سوی چارچوب هماهنگی شیعه برای نخست وزیری معرفی شده است، اگر فرایند شروع شود، انتخاب رییس جمهور و نخست وزیر پیش خواهد آمد. به نظر می‌رسد مشکل خاصی در این مسیر وجود نداشته باشد. چراکه تمام موانعی که این مدت با هدف سد کردن فرایند سیاسی در عراق شکل گرفته بود، احتمالا در این مقطع تمام شده است و حالا گروه‌های مختلف باید دور یک میز بنشینند و درباره تداوم فرآیند سیاسی صحبت کنند.»
وی افزود: «می‌دانیم که آقای مقتدی صدر و جریان ایشان را نمی‌توان در عراق نادیده گرفت، بنابراین بیت شیعی، برای عبور از این انسداد سیاسی باید باهم متهد باشند. بدون هماهنگی و همراهی گروه‌های شیعی، چه از لحاظ سیاسی و چه از وجوه دیگر، در عراق شکل نخواهد گرفت. به باور من چارچوب هماهنگی شیعی احتمالا تلاش‌های خودش را با هدف اقناع تمام گروه‌های شیعه برای تشکیل دولت تسریع خواهد کرد.»
مرادی در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است دوباره تنش‌ها بازگردد، گفت: «باورم بر این است که با توجه به اقداماتی که الان رخ داد، درکوتاه مدت احتمال بازگشت تنش خیلی کمتر است. چراکه در شبانه روز گذشته در عراق نزدیک 30 نفر کشته و بیش 200 نفر زخمی شدند، حتی این احتمال وجود داشت که در شهرهای مختلف هم به درگیری‌های گسترده‌ای ختم شود. یک احساس هراسی در بین گروه‌های سیاسی عراق به وجود آمد و همین احساس هراس باعث می‌شود که منطقی‌تر رفتار کنند. ضمن اینکه این درگیری اخیر نشان داد که هنوز عراق با آن ثبات پایدار بسیار فاصله دارد و گروه‌های سیاسی عراق هم این را به خوبی می‌دانند و سعی می‌کنند از این پس از هرگونه اقدام تحریک‌آمیز پرهیز کنند. به نظر می‌رسد در کوتاه مدت بازگشت خشونت به عراق خیلی محتمل نباشد. هرچند در مورد تحولات عراق و کل خاورمیانه نمی‌توان با قطعیت صحبت کرد.»
