توافق واقعا نزدیک است؟

رویداد۲۴ آنا ساوربری: انریکه مورا اخیرا عکسی را منتشر کرده که هشت مرد را دور یک میز کنفرانس نشان می دهد. یکی از آنها خود مورا بوده که روبه روی علی باقری کنی، معاون وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد ایران نشسته است. پیام این عکس واضح است: ما دوباره صحبت می کنیم. همچنین دیپلمات‌های سه کشور آلمان، فرانسه و بریتانیا نیز با باقری کنی دیدار کرده اند و مهمتر از همه، آمریکا دوباره با ایران در ارتباط است. این یک اتفاق مهم در سیاست خارجی است، زیرا همچنان امیدهایی برای احیای توافق هسته ای وجود دارد.

گفت‌وگوهای کنونی هیجان‌انگیز است، زیرا پس از شروع تظاهرات ضد دولتی سال گذشته، تماس‌های پراکنده با ایران برای مدتی عملا متوقف شد و تنش‌ها به‌ویژه بین ایران و آمریکا به شدت افزایش یافت. هم در آمریکا و هم در اروپا، بسیاری با همدردی فراوان اعتراضات را دنبال کردند. دولت های غربی به شدت از اقدامات دولت ایران انتقاد کرده اند. اتحادیه اروپا تحریم‌های بیشتری را علیه ایران اعمال کرد و همچنین بحث‌هایی در مورد قرار دادن سپاه پاسداران ایران در فهرست سازمان‌های تروریستی وجود داشت. 

ایران نیز به نوبه خود مقابله کرد: در ماه مارس، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد که این کشور برای اولین بار اورانیوم را با خلوص 83 درصد غنی‌سازی کرده است. در پایان ماه مارس، یک غیرنظامی آمریکایی در حمله پهپادی در شمال شرق سوریه کشته شد، پنج سرباز آمریکایی و یک شهروند آمریکایی دیگر زخمی شدند. آمریکا این حمله را یک حمله نیابتی از سوی ایران ارزیابی کرد و سپس ماموریت هایی را در منطقه علیه اهدافی انجام داد که با سپاه پاسداران ایران مرتبط بودند.

علی واعظ، کارشناس امور ایران گزارش می دهد که پیش از این نیز مذاکرات غیرمستقیم بین آمریکا و ایران در حال انجام بود. مذاکرات عمدتا بر آزادی گروگان های آمریکایی در ایران متمرکز بود. پس از حمله به سوریه و یافته های جدید در مورد برنامه هسته ای، مذاکرات به هم خورد. واعظ می‌گوید در همان زمان، آمریکا به این نتیجه رسید که مذاکرات گسترده‌تری برای تنش‌زدایی فوری لازم است.

نکته دیگری هم وجود داشت: اگرچه امیدهایی در غرب وجود داشت که اعتراضات در ایران بتواند دولت را سرنگون کند، اما بهار مشخص شد که دولت ایران یک بار دیگر موفق شده است بر اوضاع مسلط شود. به نظر می رسد غرب پذیرفته است که هنوز با این حکومت سر و کار داشته و لزوما باید با آن صحبت کند.

بیشتربخوانید: ویژگی مذاکرات جدید ایران و غرب چیست؟

علی واعظ می‌گوید از آن زمان تاکنون چندین دور مذاکره عمدتا در کشورهای مختلف خلیج فارس با دیپلمات‌هایی از آلمان، فرانسه و بریتانیا انجام شده است. این موضوع را خود باقری کنی در توییتر علنی کرد. در پاسخ به سوال رسانه های آمریکایی، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز گفت که مذاکرات در حال انجام است.

با این حال، آمریکا انکار می کند که هدف در واقع یک توافق هسته ای جدید است. علی واعظ می‌گوید که چند دور گفت وگو بین آمریکایی‌ها و ایران صورت گرفته است. از یک سو، دوباره تلاش می شود تا گروگان های آمریکایی را از ایران آزاد کنند. این بخش از مذاکرات نسبتا خوب پیش رفته است. البته از مهار برنامه هسته ای ایران نیز صحبت می شود.

به عنوان مثال، ایرانی‌ها می‌توانند متعهد شوند که اورانیوم را با خلوص بیش از 60 درصد غنی‌سازی نکرده و سانتریفیوژهای پرسرعت بیشتری که می‌توانند برای غنی‌سازی استفاده شوند، تهیه نکنند. آنها همچنین می توانند به آژانس بین المللی انرژی اتمی اجازه نظارت بیشتری بر برنامه هسته ای بدهند.

در مقابل، آمریکایی‌ها می‌توانند قول بدهند که دارایی‌های مسدود شده ایران را آزاد کنند یا اجازه پرداخت از کشورهای ثالث برای خرید نفت از ایران را بدهند، اما ایران باید از این پول فقط برای اهداف بشردوستانه مانند خرید دارو استفاده کند. واعظ می گوید که هدف این مذاکرات، بیشتر دستیابی به این تفاهم است که هر دو طرف خویشتنداری کنند. مذاکرات با اروپایی‌ها احتمالاً در مورد موضوعات مشابهی خواهد بود.

همچنین انتظار نمی‌رود که مذاکرات بیشتری درباره توافق هسته ای صورت بگیرد، زیرا زمان‌بندی آن از منظر آمریکایی بسیار حساس است: اکثر جمهوری‌خواهان از ابتدا در مورد توافق بسیار بدبین بودند. اکنون که انتخابات مقدماتی ریاست جمهوری 2024 برگزار می شود، یک توافق جدید هدیه ای از سوی جو بایدن در مبارزات انتخاباتی به مخالفان جمهوری خواه خواهد بود.

با این حال، امکان رسیدن به تفاهم بسیار زیاد است: دقیقا به این دلیل که مبارزات انتخاباتی در جریان است، آمریکا علاقه ای به تشدید تنش در منطقه که می تواند مستلزم مداخله نظامی باشد، ندارد. هم کشورهای اروپایی امضاکننده و هم آمریکا باید بر جنگ اوکراین تمرکز کنند. اما ایران نیز به توافق علاقه مند است، زیرا وضعیت اقتصادی کشور فاجعه بار بوده و تورم بالاست. برای برقراری روابط تجاری با عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیج فارس، ایران باید تحریم های آمریکا را کاهش دهد.