افزایش نشانههای خروج از NPT؛ آیا تهران تصمیمش را گرفته است؟
رویداد۲۴| در پی حمله نظامی آمریکا به خاک ایران و ناکارآمدی نهادهای بینالمللی در مهار تجاوز اسرائیل و متحدانش، اکنون صدای خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) بیش از هر زمان دیگری بلند شده است. برخلاف گذشته که این ایده تنها از سوی برخی چهرههای رادیکال مجلس مطرح میشد، حالا حتی دیپلماتهای باسابقه و چهرههای نزدیک به دستگاه سیاست خارجی نیز از بیفایده بودن عضویت ایران در این معاهده سخن میگویند؛ تغییری که میتواند نشانهای از تحول مهم در راهبرد هستهای ایران باشد.
وقتی دیپلماتها هم ناامید میشوند؛ "NPT دیگر از ما محافظت نمیکند"
یکی از مهمترین نشانههای این تغییر رویکرد، اظهارات تازه سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان است که در جملهای کوتاه، اما معنادار تاکید کرده: «به نظر میرسد NPT دیگر نمیتواند از ما محافظت کند.»
این جمله از یک چهره شناختهشده و معتدل در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، میتواند معنایی فراتر از یک هشدار دیپلماتیک داشته باشد؛ تهران ممکن است در حال بازنگری جدی در نسبت خود با NPT باشد.
از توییتر تا تریبون مجلس؛ صدای واحد در انتقاد از NPT
در فضای رسانهای نیز نشانههای مشابهی دیده میشود. سکینهسادات پاد دستیار رئیس جمهور با اشاره به همین سخن عراقچی در صفحه توییتر خود نوشت: «درست است آقای وزیر، NPT اجازه داد یک کشور غیر عضو جنایتکار به یک عضو قانونمند تجاوز کند. این عادلانه نیست، ماندن هم عقلانی نیست».
پیش از این نیز علیآبادی، نماینده مجلس و عضو کمیسیون امنیت ملی گفته بود: «خروج ایران از NPT ضرورتی اجتنابناپذیر است؛ وقتی طرف مقابل هیچ تعهدی را رعایت نمیکند، دلیلی برای ادامه همکاری ما وجود ندارد».
مجموع این موضعگیریها، نشان میدهد فضای سیاسی کشور در حال نزدیک شدن به اجماع ضمنی درباره بینتیجه بودن ادامه عضویت در این معاهده است؛ اجماعی که تا چند ماه پیش تنها در میان طیف خاصی از اصولگرایان شنیده میشد، اما اکنون در سطوح بالاتر و با لحن رسمیتر بیان میشود.
NPT چیست و چرا خروج از آن مهم است؟
NPT یا پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای یک توافق بینالمللی برای جلوگیری از تولید و اشاعه تسلیحات هستهای است. ایران در قالب این معاهده متعهد شده است که سلاح هستهای نسازد و در عوض، از فناوری صلحآمیز هستهای با همکاری آژانس بینالمللی انرژی اتمی بهرهمند شود.
با این حال، منتقدان داخلی میگویند NPT نه تنها از ایران در برابر تهدیدات محافظت نکرده، بلکه بهانهای برای اعمال فشارهای سیاسی و اقتصادی بیشتر علیه کشور شده است.
آیا ایران در آستانه خروج است؟
شواهد و نشانههای اخیر حاکی از آن است که ایران در حال نزدیک شدن به مرحله تصمیمگیری نهایی در خصوص خروج از NPT است. آنچه این احتمال را تقویت میکند، افزایش لحن انتقادی چهرههای غیررادیکال، بیتفاوتی آژانس نسبت به حملات به تاسیسات هستهای ایران، مشارکت آمریکا در حملات اخیر علیه ایران و احساس بیفایده بودن عضویت در پیمانی که ضمانت اجرایی برای دفاع از ایران ندارد؛ است.
تبعات خروج ایران از NPT چیست؟
خروج ایران از NPT، اگرچه برای برخی چهرههای سیاسی یک اقدام بازدارنده تلقی میشود، اما تبعات سنگینی مثل بازگشت فوری پرونده ایران به شورای امنیت، قطع کامل همکاریهای فنی آژانس بینالمللی انرژی اتمی با ایران، افزایش مشروعیت حمله نظامی به تاسیسات هستهای ایران در نگاه غرب، کاهش حمایت کشورهایی مانند روسیه و چین و تشدید فضای بیاعتمادی نسبت به فعالیتهای هستهای ایران در افکار عمومی جهانی خواهد داشت. ناگفته نماند که حمله اسرائیل و بعد هم آمریکا به خاک ایران وضعیت را چنان کرده که دیگری دور ماندن از تبعات مورد اشاره کار راحت یا ممکنی نیست.
از تهدید سیاسی تا گزینه واقعی
در شرایط فعلی، خروج از NPT دیگر صرفاً یک تهدید سیاسی برای چانهزنی دیپلماتیک نیست؛ بلکه به نظر میرسد در حال تبدیلشدن به گزینهای واقعی در محاسبات راهبردی تهران است. با توجه به حمله مستقیم آمریکا، تشدید بیاعتمادی به نهادهای بینالمللی، و چرخش در مواضع نخبگان سیاسی، این احتمال که ایران در ماههای آینده مسیر خروج از NPT را انتخاب کند، بیش از هر زمان دیگری جدی بهنظر میرسد.
اما آیا تهران آماده پذیرش تبعات سنگین این تصمیم است؟ این سؤالی است که پاسخ آن، سرنوشت پرونده هستهای ایران را برای سالهای آینده تعیین خواهد کرد.
باید همون سال ۵۷ خارج میشدن، انقدر خارج نشدن از NPT و IAEA تا چوبشو خوردن. 
