دیدارهای کلیدی حول محور ایران؛ دیپلماسی در سایه تنش یا آغاز تغییر مسیر؟
رویداد۲۴| در هفتهای که گذشت، تهران بار دیگر به موضوع محوری دیدارها و گفتوگوهای دیپلماتیک در سطح منطقهای و جهانی تبدیل شد؛ از دیدارهای پیدرپی نتانیاهو و ترامپ گرفته تا گفتوگوی وزرای خارجه آمریکا و آلمان، و سفر معنادار عباس عراقچی به عربستان. همزمان تحرکاتی نیز میان مقامات سعودی و آمریکایی برای مدیریت پرونده ایران در جریان بوده است. این زنجیره دیپلماسی، نشان میدهد که مسئله ایران بار دیگر در اولویت سیاست خارجی بازیگران کلیدی قرار گرفته است.
دیدار پرحاشیه نتانیاهو و ترامپ؛ از پرونده گروگانها تا هشدار علیه ایران
نخستوزیر اسرائیل طی دو دیدار فشرده با دونالد ترامپ در نیویورک و واشنگتن، محور رایزنیها را آزادسازی گروگانها، توقف عملیات غزه و آینده منازعه با ایران قرار داد. گفته میشود نتانیاهو از نقش ایران در حمایت از حماس سخن گفته و ترامپ نیز خبر از «مذاکرات برنامهریزی شده با ایران» داده است.
نکته قابل توجه، تشدید هماهنگی بین دو طرف در زمینههای اطلاعاتی و امنیتی است؛ بهویژه پس از حملات پهپادی و موشکی اسرائیل در خاک ایران. تحلیلگران میگویند این دیدارها ممکن است زمینهساز تحرکات جدید در سیاست فشار حداکثری علیه ایران باشد.
عربستان و آمریکا؛ رایزنی در سایه کاهش تنش
در همین حال، منابع خبری فاش کردهاند که شاهزاده خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان، اخیراً با دونالد ترامپ دیداری محرمانه در فلوریدا داشته و محور گفتوگو، راههای جلوگیری از تشدید تنش با ایران بوده است. همزمان، محمد بن سلمان نیز با مقامات آمریکایی درباره آینده توافقهای منطقهای بحث کرده و تلاشهایی برای «جایگزینسازی تنش» با مسیر گفتوگو را مطرح کرده است.
این رایزنیها در شرایطی انجام شده که همزمان عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، به عربستان سفر کرده و در جده با مقامات بلندپایه سعودی دیدار کرده است؛ دیدارهایی که میتواند نقطه عطفی در ترمیم روابط تهران و ریاض و شکلگیری سازوکار گفتوگوی منطقهای باشد.
گفتوگوی وزرای خارجه آلمان و آمریکا؛ پرونده ایران روی میز اروپا
وزیران امور خارجه آمریکا و آلمان در گفتوگویی تلفنی با یکدیگر درباره تحولات غرب آسیا، برقراری ثبات در منطقه و همچنین ایران رایزنی کردند.
وزارت امورخارجه آمریکا در بیانیهای اعلام کرد «مارکو روییو» و «یوهان وادِهفول» درباره تحولات خاورمیانه، راههای تقویت ثبات در منطقه و جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای رایزنی کردند.
یادآور میشود که آلمان در جریان حملات اخیر اسرائیل به خاک ایران، موضعی آشکارا جانبدارانه به سود تلآویو اتخاذ کرد. این کشور با نادیده گرفتن تجاوز اسرائیل به خاک ایران از «حق دفاع مشروع اسرائیل» سخن گفت! موضوعی که باعث انتقادهایی در تهران شد و فضای مذاکرات را در ماههای اخیر سنگینتر کرده است.
چرا این دیدارها مهم است؟
دیدارهای دیپلماتیک حول محور ایران، اما از جهات مختلف حائز اهمیت است. مثلا میتواند نشانه تمرکز جدید روی بازتنظیم نظم منطقهای باشد. تحولات دیپلماتیک اخیر، حاکی از آن است که بازیگران اصلی تلاش میکنند از درگیریهای مستقیم عبور کرده و راهی برای مدیریت بلندمدت بحران با ایران بیابند. بازتعریف نقش ایران در نظم امنیتی منطقه، در کانون این تلاشها قرار دارد.
این دیدارها همچنین نشان از دوگانه فشار و دیپلماسی دارد. آمریکا که اجازه ادامه برخی اقدامات امنیتی علیه ایران را داده، با شرکای اروپایی و منطقهای خود در حال تنظیم نقشه راهی برای «احیای مشروط دیپلماسی» است!
در عین حال، این هفته میتواند برای تهران، آغازی برای بازتعریف رویکرد سیاست خارجی باشد. سفر عراقچی به عربستان نشانهای از تمایل به استفاده از ظرفیت منطقهای است، اگرچه که اگر این تحرکات بدون هماهنگی گستردهتر با اروپا و عدم کاهش تنش با آمریکا ادامه یابد، ممکن است در میانه راه، عقیم بماند.
تهران در مرکز توجهها
مجموعه دیدارهای این هفته نشان میدهد که پرونده ایران بار دیگر به موضوع اصلی رایزنیهای قدرتهای بزرگ بازگشته است. چه در قالب گفتوگوهای ریاض–تهران، چه در هماهنگی تلآویو–واشنگتن و چه در نشستهای آلمان–آمریکا، یک موضوع مشترک دیده میشود: ادامه تنش با تهران دیگر مطلوب نیست، اما بازگشت به دیپلماسی نیز به این سادگیها نخواهد بود. تهران شروط مشخصی برای باز نگه داشتن پنجره دیپلماسی دارد که بارها اعلام کرده است. باید دید که طرف مقابل چه میکند همچنان به دنبال تشدید فشارها رفته یا واقعا استفاده از ابزارهای دیپلماتیک را در اولولیت قرار میدهد.
