بنسلمان میان تهران و ترامپ؛ پیام سفر عراقچی به عربستان چیست؟
رویداد۲۴| سفر عراقچی به عربستان و دیدار او با محمد بن سلمان و وزیر دفاع سعودی در حالیکه منطقه خاورمیانه هنوز از تبعات جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل خارج نشده، پیام مهمی در دل خود دارد و آن چیزی نیست غیر از تلاش دو کشور برای تثبیت روند تنشزدایی و بازتعریف روابط در چارچوب نظم جدید منطقهای.
این دیدار تنها چند روز پس از جلسه محرمانه وزیر دفاع عربستان با دونالد ترامپ در کاخ سفید برگزار شد، جلسهای که موضوع اصلی آن ایران و کاهش تنشهای منطقهای بود. بلافاصله پس از این دیدار، مقامات سعودی با ایران تماس گرفتند. نشانهای کمسابقه از چرخش راهبردی عربستان در برابر جمهوری اسلامی.
رویکرد دوگانه عربستان در جنگ ایران و اسرائیل
در جریان جنگ ۱۲ روزه، عربستان برخلاف انتظار برخی محافل تندرو، نه تنها به صف کشورهای حامی اسرائیل نپیوست، بلکه موضعی محتاطانه و دور از تقابل مستقیم با ایران اتخاذ کرد. رسانههای سعودی، اگرچه به طور مستقیم از تهران حمایت نکردند، اما برخلاف اسرائیل، روایت جنگ را به شکل دوقطبی ایران - اسرائیل ارائه ندادند.
این رویکرد نشان میدهد عربستان بهخوبی از هزینههای درگیری مستقیم یا حتی لفظی با ایران در شرایط پساجنگ آگاه است. برعکس، ولیعهد سعودی در دیدار با وزیر خارجه ایران تصریح کرد: «رهبری عربستان مصمم به ادامه مسیر توسعه روابط با ایران در همه عرصههاست... صیانت از امنیت منطقه در گرو همکاری و تفاهم کشورهای منطقه است.»
اهمیت استراتژیک سفر عراقچی به عربستان
این سفر در حالی انجام شد که تهران و ریاض پس از سالها تقابل آشکار، از مسیر تنشزدایی با میانجیگری چین عبور کرده و اکنون به مرحله حساس تثبیت روابط وارد شدهاند. سفر عراقچی نه یک اتفاق دیپلماتیک معمول، بلکه حلقهای کلیدی در زنجیره تلاشهای ایران برای بازسازی روابط منطقهای پس از جنگی پرهزینه، اما تعیینکننده است.
در واقع، دیدار عراقچی با بنسلمان پس از تماس وزیر دفاع عربستان با ترامپ، از یک توازنگرایی جدید حکایت دارد؛ ریاض قصد دارد از یک سو روابط خود با واشنگتن را حفظ کند، و از سوی دیگر از درگیری مستقیم با تهران پرهیز نماید. این همان توازن ظریف منطقهای است که اکنون به نفع ثبات خلیج فارس عمل میکند.
نقش عربستان در مذاکرات هستهای
در سالهای گذشته، عربستان در خصوص مذاکرات هستهای ایران، رویکردی محتاطانه، اما مشروط اتخاذ کرده است. این کشور در ظاهر نگران برنامه هستهای ایران است، اما در عمل تلاش کرده موضع خود را وابسته به رفتار ایران در منطقه و سطح تنشها با غرب تنظیم کند.
با تحولات اخیر و نشانههای بازگشت احتمالی ایران و آمریکا به مسیر گفتوگو، به نظر میرسد که عربستان مایل به ایفای نقش تسهیلگر است، نه تخریبگر. این موضع جدید، بهویژه پس از اثبات قدرت بازدارندگی ایران در جنگ اخیر، از اهمیت مضاعف برخوردار شده است.
تغییر زمین بازی: از پیمان ابراهیم تا دیپلماسی منطقهای
رویکرد عربستان دیگر مانند گذشته تابع بیچونوچرای پروژههای ضدایرانی آمریکا و اسرائیل نیست. سفرهای اخیر مقامات سعودی به آمریکا، علیرغم رایزنی درباره عادیسازی با اسرائیل، بیش از آنکه نوید یک ائتلاف ضدایرانی جدید باشد، حاکی از تلاش ریاض برای گرفتن امتیاز متقابل از تهران و واشنگتن به صورت همزمان است.
تردید عربستان در پیوستن جدی به پیمان ابراهیم و در عوض تقویت مسیر دیپلماسی با ایران، نشان میدهد که تهدید توسعهطلبی اسرائیل و بیثباتی ناشی از حضور نظامی آمریکا در منطقه، بیش از پیش عربها را به فکر توازنسازی منطقهای انداخته است.
آیا عربها به ایران بازگشتند؟
نشانههای جدیدی حاکی از آن است که ایران پس از عبور از جنگ و تنشهای عمیق، اکنون فرصتی تازه برای بازتعریف نقش خود در خاورمیانه یافته است. سفر عراقچی، استمرار تماسها با ریاض، و استقبال مثبت بنسلمان از توسعه روابط، در کنار نقشآفرینی فعال تهران در بریکس و شانگهای، میتواند راه را برای بازیگری تعیینکننده ایران در نظم جدید منطقهای باز کند.
آینده روابط تهران-ریاض نه صرفاً تابع دیپلماسی، که نتیجه مستقیم تغییر آرایش قدرت در منطقه است. در این شرایط، ایران باید با هوشمندی از مسیر تنشزدایی عبور کرده و به جای واکنشگرایی، در موقعیت کنشگر فعال منطقهای ظاهر شود.
