رقص سماع چیست؟ | آشنایی با تاریخچه و تأثیر مولانا در رقص سماع
رویداد۲۴ | رقص سماع یکی از آیینهای عرفانی است که در میان صوفیان، به ویژه در سلسله مولویه، رواج دارد. واژه «سماع» به معنای شنیدن و گوش دادن است و اشاره به تجربه معنوی از طریق موسیقی و حرکت دارد. این رقص، ترکیبی از حرکتهای چرخشی، موسیقی و تمرکز ذهنی است که هدف آن رسیدن به اتصال با خدا و تجربهای عارفانه است.
ریشههای رقص سماع به سنتهای اسلامی و پیش از آن بازمیگردد. برخی پژوهشگران معتقدند این نوع رقص در ترکیب با موسیقی و ذکر، از فرهنگهای ایرانی و ترکمنی و حتی یونانی تأثیر گرفته است. با گذر زمان، رقص سماع در میان صوفیان جایگاه ویژهای یافت و به صورت یک آیین معنوی برگزار میشود.
نقش مولانا در شکلگیری رقص سماع
مولانا جلالالدین رومی، شاعر و عارف قرن هفتم هجری، تأثیر عظیمی بر رقص سماع داشته است. او با نگارش مثنوی معنوی و دیگر آثارش، فلسفهای از عشق الهی و اتصال انسان به خدا ارائه کرد که در رقص سماع تجلی مییابد.
در نزد مولانا، چرخش جسمانی در رقص سماع نمادی از چرخش روحانی انسان در مسیر قرب الهی است. رقصندگان سماع با چرخش دور خود، تلاش میکنند تا نفس خود را از تعلقات دنیوی رها کنند و به وحدت با خدا برسند. این حرکت دایرهای، نمادی از کمال و بینهایت است که در آثار مولانا بارها به آن اشاره شده است.
بیشتر بخوانید: تاریخچه رقص سالسا و علت محبوبیت آن در جهان
فلسفه و معنا در رقص سماع
رقص سماع تنها یک حرکت فیزیکی نیست؛ بلکه تجربهای عمیق روحانی است. هر چرخش، هر نگاه و هر حرکت دست، با هدف تمرکز ذهن و قلب بر عشق الهی انجام میشود. در سنت صوفیانه، سماع وسیلهای برای رسیدن به حالت وجد و شعور الهی است و موسیقی همراه آن نقش کلیدی در ایجاد این تجربه دارد.
در این فلسفه، رقص سماع به انسان کمک میکند تا از خود محوری و محدودیتهای جسمانی عبور کند و به مرحلهای از آگاهی برسد که در آن انسان و خدا یکی میشوند. مولانا این مسیر را در شعرهای خود بازتاب داده و رقص سماع را به عنوان راهی برای زندگی معنوی معرفی کرده است.
مراسم و اجرای رقص سماع
اجرای رقص سماع معمولاً در مجالس صوفیانه و خانقاهها برگزار میشود. رقصندگان، با پوشیدن لباسهای بلند و گشاد که حرکت دایرهای آنها را نمایان میکند، وارد حلقه میشوند و با صدای موسیقی و نیایش، حرکت خود را آغاز میکنند.
در سنت مولویه، سماع با ذکر و نغمههای ویژهای همراه است که باعث میشود رقصنده به حالت وجد برسد. چرخشها به صورت آرام و هماهنگ با ریتم موسیقی ادامه پیدا میکند و هدف آن رسیدن به تجربهای معنوی است که بر ذهن و روح تأثیر میگذارد.
تأثیر مولانا بر گسترش سماع در جهان
آثار مولانا و فلسفه او باعث شد رقص سماع نه تنها در ایران و ترکیه بلکه در سراسر جهان شناخته شود. علاقهمندان به تصوف و عرفان، رقص سماع را به عنوان نمادی از عشق الهی و اتحاد روحی با خدا پذیرفتهاند.
امروزه، سماع در مراسم فرهنگی و عرفانی بسیاری از کشورها اجرا میشود و گردشگران و علاقهمندان به هنر و عرفان به تماشای این رقص معنوی میروند. فلسفه مولانا و نگاه عمیق او به عشق و معنویت، باعث شده که رقص سماع بیش از یک آیین محلی باشد و به یک میراث جهانی تبدیل شود.
