راهبرد کلان ایران و آنچه آمریکا هنوز نفهمیده | رازهای ژئوپولیتیک ایران از نگاه ولی نصر
رویداد۲۴| گاهی وقتها در میانهی خبرها و تحلیلهای تکراری، اسمهایی پیدا میشوند که شنیدنشان توجه آدم را جلب میکند؛ چون انگار آنها داستان را جور دیگری تعریف میکنند. ولی نصر یکی از همین صداهاست. او نه صرفاً یک استاد دانشگاه است و نه فقط یک تحلیلگر رسانهای؛ مسیر زندگیاش جوری بوده که هم از دل ایران آمده، هم در قلب سیاست و دانشگاههای آمریکا رشد کرده. همین ترکیب خاص است که باعث شده وقتی از ایران و خاورمیانه حرف میزند، حرفهایش بیشتر شنیده شود.
ولی نصر متولد تهران است؛ پسر سید حسین نصر، فیلسوف و اندیشمند شناختهشده. وی بعد از انقلاب ایران راهی آمریکا شد و آنجا مسیرش را در علوم سیاسی و روابط بینالملل ادامه داد. دکترای خودش را از MIT گرفت، استاد دانشگاه هاروارد و هاپکینز شد، و بعدها به عنوان رئیس دانشکده مطالعات بینالمللی پیشرفته هاپکینز (SAIS) یکی از چهرههای شاخص اندیشه و سیاست خاورمیانه شد.
ولی نصر آدمیست که هم به جهان آکادمیک تعلق دارد و هم تجربه مستقیم مشاوره به سیاستگذاران آمریکایی را داشته است. همین ترکیب است که او را متفاوت میکند. او به زبان ساده پلی میسازد بین دنیای سیاست عملی و دنیای تحلیل نظری. شاید برای همین است که وقتی از ایران حرف میزند، هم سیاستمداران به حرفش گوش میدهند، هم پژوهشگران، هم روزنامهنگاران.
کتاب تازهاش با عنوان راهبرد کلان ایران درست سر وقت منتشر شده است؛ زمانی که خاورمیانه بیش از هر وقت دیگری درگیر تنش، جنگهای نیابتی و تغییر موازنه قدرت است. در این کتاب، نصر میخواهد بگوید: ایران را اگر فقط با عینک ایدئولوژی ببینید، چیزی از آن دستگیرتان نمیشود. پشت بسیاری از رفتارهای جمهوری اسلامی چیزی عمیقتر خوابیده است: نیاز به بقا، امنیت و استقلال.
بیشتر بخوانید: ولی نصر: حمله اسرائیل به قطر به اندازه حمله ایران به ارامکو پیامدهای مهم خواهد داشت
او برای این تحلیل نه فقط به اسناد و منابع غربی، که به خاطرات، گفتوگوهای داخلی، مناظرهها و حتی روایتهای ایرانیان سر زده است؛ و همین نگاه چندجانبه به او امکان داده که نشان دهد ایران امروز چگونه میان آرمانگرایی و واقعگرایی حرکت میکند.
۴ نکته کلیدی در منطق رفتار ایران
این مقدمهای است برای ورود به متن پیش رو: مروری بر چهار نکته کلیدی که ولی نصر درباره منطق رفتار ایران توضیح داده است. اگر بخواهید بدانید ایران واقعاً چه میخواهد، و چرا ایالات متحده هنوز نتوانسته آن را بهدرستی درک کند، این چهار نکته همان جایی است که باید از آن آغاز کنید. چهار نکتهای که ایالات متحده باید بداند تا انگیزههای واقعی ایران را درک کند.
ولی نصر، استاد دانشگاه هاپکینز و نویسنده کتاب تازه راهبرد کلان ایران، نفوذ رو به گسترش جهانی ایران و آنچه واقعاً محرک استراتژی ژئوپولیتیک آن است را بررسی میکند.
سالهاست که ایالات متحده به ایران همچون یک حکومت دینی مینگرد که بیش از هر چیز با ایدئولوژی هدایت میشود. اما به گفته ولی نصر، استاد روابط بینالملل و مطالعات خاورمیانه در دانشکده مطالعات بینالمللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز، این برداشت یک سوءتفاهم بنیادین درباره این کشور است.
نصر در کتاب تازه خود راهبرد کلان ایران استدلال میکند که جمهوری اسلامی در حال دنبال کردن برنامهای است که برای تأمین امنیت کشور، تثبیت استقلال خود و تقویت جایگاهش در منطقه و جهان طراحی شده است.
او در مراسم رونمایی کتاب در مرکز بلومبرگ دانشگاه جانز هاپکینز گفت: «دستاوردی که [رهبران ایران]بارها و بارها به آن اشاره میکنند این نیست که ما ایران را اسلامی کردیم، بلکه این است که ایران را مستقل کردیم.»
در ادامه چهار بینش نصر درباره سیر تکامل جاهطلبیهای ژئوپولیتیکی ایران، روابطش با بازیگران کلیدی منطقهای و پیامدهای آن برای سیاست خارجی ایالات متحده آمده است:
۱. امنیت ملی از زمان انقلاب تمرکز اصلی رژیم بوده است
پس از بررسی منابع در دسترس در ایران—از جمله خاطرات، مناظرههای یوتیوب درباره تاریخ و مجلات—نصر به این نتیجه رسید که تصمیم کشور برای ادامه جنگ ایران و عراق (۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸) بیش از آنکه با هدف صدور انقلاب باشد، که روایت تاریخی رایج است، برای نشان دادن اراده ایران در دفاع از خود بوده است.
او گفت: «این کشوری است که حول یک مفهوم امنیت ملی شکل گرفته است، حول محافظت از آسیبپذیریهایش، و درباره چگونگی دفاع از خود در برابر آنچه که بزرگترین تهدید برای استقلال ایران میبیند… ایالات متحده.»
۲. مردم ایران نیز انگیزه اصلیشان امنیت است
به گفته نصر، اجماع پس از جنگ ایران و عراق این بود که ایران به این دلیل بقا یافت که «دارای تعهد ایدئولوژیک جمعیتی بود که حاضر بود برای یک جنگ تمامعیار برای آزادسازی کشور از عراق فداکاری کند.»
امروز هرچند جمعیت از رژیم حمایت نمیکند، اما «ملیگرا و حامی کشور» است.
نصر معتقد است اسرائیل این تغییر را دستکم گرفت، وقتی که تابستان گذشته به ایران حمله کرد.
او گفت: «این یک محاسبه اشتباه از جانب اسرائیل بود که جنگ عملاً به یک شورش گسترده در ایران منجر نشد.»
۳. دو سال گذشته موقعیت ایران در خاورمیانه را بهطور چشمگیری تغییر داده است
به گفته نصر، پویاییهای قدرت در خاورمیانه اکنون بسیار متفاوت از قبل از حمله حماس به اسرائیل و حمله متعاقب اسرائیل به غزه است.
به یک معنا، ایران تضعیف شده است. اسرائیل طی دو سال گذشته مجموعهای از حملات هدفمند علیه سازمانهای مورد حمایت ایران مانند حوثیها و حزبالله و همچنین رهبران ارشد ایرانی انجام داده است. افزون بر این، رژیم جدید در سوریه گامهایی در جهت فاصله گرفتن از ایران برداشته است؛ کشوری که پیشتر متحد نزدیک ایران بود.
بیشتر بخوانید: ولی نصر: امروز ایران به بمب هستهای نیاز دارد، نه برای حمله بلکه برای بازدارندگی نهایی
اما پس از حملات هوایی اخیر اسرائیل به قطر، کشورهای عربی که معمولاً از ایران فاصله میگرفتند، مانند مصر، «آغوش خود را به سوی جمهوری اسلامی گشودهاند.»
۴. آینده برنامه هستهای ایران نامشخص است
پس از آنکه ایالات متحده در ماه ژوئن به سه سایت هستهای حمله کرد، دونالد ترامپ رئیسجمهور آمریکا اعلام کرد که برنامه هستهای ایران «نابود شد.» نصر، اما گفت این ارزیابی «بستگی به تعریف نابودی دارد.»
او توضیح داد که یک جناح در ایران همچنان وجود برنامه هستهای را «قابل مذاکره» میبیند و خاطرنشان کرد که ایران میتوانست مسیر هند یا پاکستان را دنبال کند؛ یعنی در خفا سلاحی بسازد و پس از تکمیل آن را اعلام کند. اما با اعلام مداوم جاهطلبیهای خود، ایران همچنان ایالات متحده را پای میز مذاکره میآورد—و امکان پایان دادن به تحریمهای اقتصادی ویرانگر را زنده نگه میدارد.
یک جناح دیگر در کشور معتقد است ساخت سلاح هستهای تنها راه تضمین امنیت کشور است، بهویژه با توجه به حمله اخیر اسرائیل به ایران و فروپاشی حزبالله.
با این حال، نصر پیشبینی میکند که ایران پیش از بازگشت به برنامه هستهای، تمرکز خود را بر ساخت دفاعیات برای تهدیدهای کوتاهمدت و میانمدت خواهد گذاشت.
درباره راهبرد کلان ایران
ولی نصر با تکیه بر خاطرات، تاریخهای شفاهی و مصاحبههای عمیق و اصیل با تصمیمگیرندگان ایرانی، این تصور را به چالش میکشد که سیاست خارجی ایران صرفاً بازتاب ارزشهای انقلابی یا حکومت دینی آن است.
او در عوض اقدامها و جاهطلبیهای ایران در عرصه جهانی را به شیوهای نوین توضیح میدهد تا نشان دهد ایران امروز چگونه در حال پیگیری راهبردی کلان است که هدف آن تأمین امنیت داخلی کشور و تثبیت جایگاهش در منطقه و جهان است.
راهبرد کلان ایران بینشهای ارزشمندی درباره آنچه ایران میخواهد و چرا ارائه میدهد، و مقاومت کشور در برابر ایالات متحده، جاهطلبیهای هستهای آن و پیگیری نفوذ و حمایت از نیروهای نیابتی در سراسر خاورمیانه را توضیح میدهد.
از اسم و فامیل این یارو مشخصه چی میخواد بگه !
با دلارهایی که از مسئولین گرفته اول رفته کت و کراوات خریده بنده خدا !!!
اینم مثل گداگدول های نیجریه که پول گرفتن شیعه شدن ؛ سوراخ دعا رو پیدا کرده !!!!
کاملاً روشن استکه نیت شما از تصمیمات خودسرانه نمی توانددر جهت انجام وظیفه باشد لذا دیگر رویداد را باز نخواهم کرد. شما را سد خیر می دانم. چون چندین بار در نظرات دست بردید و چندین بار هم نظرات را رد کردید که این حق شماست اما در قسمت غیر قابل انتشار عددی دیده نشد که نماینده بازدید و نپذیرفن نظر از طریق صحیح است و نه " خودسری ".