طرح صلح ترامپ و چالشهای واقعی فلسطین | دِکانورسیشن: توافق غزه بحران جدید میسازد
رویداد۲۴| در حالیکه جنگ خونین غزه ماههاست منطقه را در التهاب فرو برده، اکنون خبرهایی از احتمال برقراری آتشبس میان حماس و اسرائیل منتشر شده است. اما در پشت این ظاهراً تاریخیترین فرصت صلح” که از سوی دولت ایالات متحده و” بهویژه دونالد ترامپ طراحی شده ــ ابهامها و چالشهای بزرگی پنهان است.
برنامهٔ صلح ترامپ که در ابتدا با عنوان معاملهٔ قرن معرفی شد، هدف اعلامیاش پایان دادن به درگیری چنددهسالهٔ اسرائیل و فلسطین بود. این طرح بر مبنای ایجاد نظمی جدید در غزه و کرانهٔ باختری طراحی شده، اما در عمل بسیاری از تحلیلگران معتقدند که بیش از آنکه استقلال و حق تعیین سرنوشت فلسطینیان را تقویت کند، کنترل اسرائیل و نفوذ قدرتهای خارجی بر سرزمینهای اشغالی را تثبیت میکند. در چارچوب همین برنامه، ترامپ و بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل طرحی مشترک برای ادارهٔ آیندهٔ غزه ارائه دادهاند که شامل تشکیل یک کمیتهٔ فنی فلسطینی زیر نظر شورای صلح بینالمللی است؛ شورایی که ریاست آن بر عهدهٔ خود ترامپ خواهد بود.
از زمان اعلام این طرح، واکنشها در هر دو سوی مناقشه متفاوت بوده است. اسرائیل از این طرح استقبال محتاطانهای کرده و آن را راهی برای بازسازی غزه بدون بازگشت حماس دانسته است. نتانیاهو گفته بود هدف دولت او پایان حاکمیت حماس و ایجاد ادارهای غیرنظامی و غیرسیاسی در غزه است. در مقابل، حماس در ابتدا با سکوتی حسابشده واکنش نشان داد، اما بهتدریج مواضع خود را روشن کرد: این جنبش با برخی بندهای طرح موافقت کرده، از جمله آزادی اسیران اسرائیلی و واگذاری موقت ادارهٔ غزه به کمیتهای تکنوکراتیک. با این حال، حماس بهصراحت اعلام کرده است که حاضر نیست خلع سلاح شود یا از صحنهٔ سیاسی فلسطین کنار برود.
در بیانیهٔ رسمی حماس آمده است که آیندهٔ غزه و حقوق مشروع مردم فلسطین باید بر اساس موضع ملی جمعی و در چارچوب قوانین و قطعنامههای بینالمللی تعیین شود ــ نه از طریق طرحی که از واشنگتن یا تلآویو دیکته میشود. در همین حال، دولت ترامپ این موضع را نشانهای از تمایل حماس به صلح تعبیر کرده و نتانیاهو نیز گفته است انتظار دارد گروگانها بهزودی آزاد شوند.
اما آنچه در پسِ این طرح صلح نهفته، موضوعی بسیار عمیقتر از یک توافق موقت است: تلاش برای بازتعریف کامل ساختار سیاسی و امنیتی غزه، بدون تضمین نقش واقعی مردم فلسطین در تعیین سرنوشت خود. همین نقطه، جایی است که بسیاری از ناظران معتقدند برنامهٔ صلح ترامپ ممکن است به جای پایان دادن به جنگ، بذر دور جدیدی از بحران را در خاک خستهٔ غزه بکارد.
گزارش زیر ترجمهای است از مطلب منتشرشده در پایگاه تحلیلی «دِ کانورسیشن» که به بررسی جزئیات و پیامدهای طرح جدید صلح میان دو طرف میپردازد.
حماس و اسرائیل در آستانهٔ برقراری آتشبس قرار دارند، اما آنچه ناگفته مانده است، میتواند این توافق را از هم بپاشد
حماس اعلام کرده که بخشهایی از طرح صلح ارائهشده از سوی دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، و بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، را برای پایان دادن به جنگ اسرائیل علیه غزه پذیرفته است.
بیشتر بخوانید: ترامپ: توافق صلح غزه نهایی نشود خونریزی گستردهای در پیش خواهد بود!
حماس موافقت کرده است که بازماندگان اسیران اسرائیلی را که در اختیار دارد آزاد کند و ادارهٔ غزه را به یک کمیتهٔ فنی و غیرسیاسی که در طرح پیشبینی شده، واگذار نماید.
با این حال، حماس نگفته که قصد خلع سلاح شدن دارد، و نه پذیرفته که بهطور کامل از صحنهٔ سیاست فلسطین کنارهگیری کند. در عوض، اعلام کرده است که آیندهٔ نوار غزه و حقوق مشروع مردم فلسطین باید بر اساس یک موضع ملی جمعی و قوانین و قطعنامههای بینالمللی مرتبط تعیین شود.
در حالیکه مذاکرات آتشبس از روز دوشنبه در مصر از سر گرفته میشود، نتانیاهو اظهار کرده که انتظار دارد گروگانها بهزودی آزاد شوند، و ترامپ نیز گفته باور دارد که حماس «برای صلحی پایدار آماده است».
با این حال، دلایل فراوانی وجود دارد که حماس نسبت به حمایت از طرحی که مملو از ابهام است و فلسطینیان را از حق تعیین سرنوشت سیاسی خود محروم میکند، محتاط باشد.
طرحی برای حکومت آینده که فلسطینیان را به حاشیه میبرد
چرا حماس در پذیرش این طرح تردید دارد؟
نخست، این طرح تداوم اشغال نظامی اسرائیل بر غزه را تا زمانی که مسئولیت به یک نیروی بینالمللی تثبیتکننده واگذار شود، پیشبینی میکند.
سپس، مسئلهٔ ساختار حکمرانی پیشنهادی مطرح میشود.
بر اساس این طرح، غزه در یک دورهٔ انتقالی توسط یک کمیتهٔ فلسطینی فنی و غیرسیاسی اداره خواهد شد. این کمیته وظیفه دارد خدمات پایه را به میلیونها شهروند گرسنه، آسیبدیده، بیخانمان و بیکار غزه ارائه دهد.
اما در عین حال، این کمیته شامل کارشناسان بینالمللی نیز خواهد بود، که صدای فلسطینیان را تضعیف کرده و توان تصمیمگیری آنها دربارهٔ سرنوشت خود را محدود میکند. باز هم بسیاری از جزئیات نامشخصاند، از جمله اینکه چه کسانی عضو این کمیته خواهند بود، چه زمانی تشکیل میشود و چه تعداد از اعضا فلسطینی خواهند بود.
نهاد بینالمللی جدیدی به نام شورای صلح نیز طبق این طرح تشکیل خواهد شد که ریاست آن را ترامپ بر عهده دارد و گفته میشود تونی بلر، نخستوزیر پیشین بریتانیا، نیز در آن حضور خواهد داشت. نکتهٔ مهم این است که طرح صراحتاً نمیگوید این شورا شامل هیچ فلسطینیای نیز خواهد بود.
این شورا وظیفهٔ نظارت و سرپرستی بر کمیتهٔ یادشده را خواهد داشت و همچنین بازسازی غزه را تا زمانی که تشکیلات خودگردان فلسطین) که در حال حاضر تحت سلطهٔ جنبش فتح است (اصلاحات لازم را انجام دهد و بتواند دوباره کنترل غزه را به دست گیرد، بر عهده خواهد داشت.
بیشتر بخوانید: حماس بیانیه جدید منتشر کرد+ جزئیات
اما در این بخش نیز پرسشهای فراوانی بیپاسخ مانده است، از جمله:
- جدول زمانی برگزاری انتخابات جدید برای تشکیلات خودگردان فلسطین
- اینکه آیا مردم غزه میتوانند در انتخابات شرکت کنند
- کدام جناحهای سیاسی اجازهٔ معرفی نامزد خواهند داشت
- آیا این نامزدها از سوی شورای صلح بررسی و تأیید صلاحیت میشوند
- و چه کسی تصمیم خواهد گرفت که آیا تشکیلات خودگردان بهاندازهٔ کافی اصلاح شده است یا خیر.
این وضعیت، فرآیندی سیاسی باز و مبهم را ایجاد میکند که ممکن است به تفسیرهای متناقضی منجر شود و حماس بیم دارد قدرت را از دست فلسطینیان خارج کند.
پس از انتشار بیانیهٔ حماس، یکی از مقامهای ارشد این جنبش صراحتاً ایدهٔ شورای صلح را رد کرده و گفت: ما هرگز نخواهیم پذیرفت که کسی غیر از فلسطینیها بر فلسطینیان حکومت کند
این طرح همچنین تصریح میکند که حماس و سایر گروهها) که مشخص نشدهاند و قابل تفسیرند در حکومت آیندهٔ غزه نقشی نخواهند داشت. همچنین مقرر شده که غزه خلع سلاح شود، اما اینکه این کار چگونه و توسط چه کسانی انجام خواهد شد، همچنان نامعلوم است.
آنچه فلسطینیان میگویند میخواهند
این مفاد نهتنها فلسطینیان را از حق تعیین سرنوشت محروم میکند، بلکه واقعیت سیاست فلسطینی و مشروعیتی را که مردم به مقاومت در برابر اشغال اسرائیل و هدف اعلامشدهٔ دولت نتانیاهو مبنی بر انکار تشکیل دولت فلسطین قائلاند، نادیده میگیرد.
این موضوع بزرگترین چالش پیشروی شورای صلح را نشان میدهد –، زیرا یک تشکیلات خودگردان اصلاحشده تحت کنترل فتح احتمالاً در میان فلسطینیان از مشروعیت برخوردار نخواهد بود.
در یک نظرسنجی با مشارکت ۱۲۷۰ نفر از ساکنان سرزمینهای اشغالی در ماه مه، جنبش فتح تنها ۲۱ درصد از حمایت عمومی را کسب کرد، در حالیکه حماس ۳۲ درصد و سایر گروهها ۱۲ درصد حمایت داشتند.
وقتی از شرکتکنندگان پرسیده شد که تشکیلات خودگردان باید چه کند، بیشتر آنها تشکیل دولتی وحدت ملی متشکل از همهٔ جناحهای فلسطینی برای مذاکره با اسرائیل و جامعهٔ بینالملل جهت بازسازی غزه را پیشنهاد دادند.
در مورد طرح خلع سلاح حماس نیز، ۷۷ درصد پاسخدهندگان در کرانهٔ باختری و غزه با این اقدام مخالف بودند، و ۶۵ درصد نیز با اخراج رهبران حماس از غزه مخالفت کردند.
بهطور معناداری، ۸۰ درصد از کل پاسخدهندگان باور داشتند که اگر حماس خلع سلاح شود، اسرائیل جنگ را متوقف نخواهد کرد و از غزه عقبنشینی نخواهد کرد.
واقعیت این است که برخی فلسطینیان هنوز میخواهند حماس بخشی از دولت آیندهٔ فلسطین باشد و همچنان بتواند از غزه در برابر حملات نظامی اسرائیل دفاع کند.
شکاف میان آرمانهای این طرح و واقعیت سیاسی موجود در میدان، بدان معناست که این طرح حتی اگر حماس در نهایت با آن موافقت کند، احتمال موفقیت اندکی خواهد داشت.
همچنین مشخص نیست که نتانیاهو واقعاً از بازگشت ادارهٔ غزه به تشکیلات خودگردان حمایت میکند یا خیر، چنانکه در طرح آمده است. اظهارات او در کنار ترامپ در هفتهٔ گذشته خلاف این را نشان میدهد:
طرح شما با پنج اصل دولت من برای پایان جنگ و وضعیت پس از حماس همراستاست […]غزه باید دارای ادارهای غیرنظامی و صلحآمیز باشد که نه توسط حماس و نه توسط تشکیلات خودگردان اداره شود
این سخنان نشان میدهد که هدف اصلی نتانیاهو، نابود کردن توان نظامی و سلطهٔ سیاسی حماس است، در حالیکه در عین حال، تقسیم سیاسی موجود میان غزه، کرانهٔ باختری و بیتالمقدس شرقی را حفظ میکند.
اما این امر فلسطینیان را از تنها جناحی که بسیاری از آنان آن را مدافع واقعی در برابر اشغال اسرائیل و نابودی آرمان دولت فلسطین میدانند، محروم میسازد.
افزون بر این، ایجاد یک بوروکراسی جدید مدنی و نظامی برای کمک به انتقال قدرت در غزه، مدتزمانی نامشخص به طول خواهد انجامید و در معرض تصمیمهای سیاسی متغیر رهبران غربی قرار خواهد گرفت.
در نتیجه، ارتش اسرائیل برای آیندهای قابل پیشبینی در غزه باقی خواهد ماند؛ به این معنا که هیچ نیرویی برای محافظت از میلیونها شهروند غزه در برابر حملات بیشتر ارتشی که پیشتر نیز به نقض جدی حقوق بشردوستانهٔ بینالمللی متهم شده، وجود نخواهد داشت.
