تعطیلی هفته دیزاین تهران همزمان با برگزاری فستیوال رواق | آیا رقص و آواز فقط در مجموعههای تحت مدیریت آقازادهها آزاد است؟
رویداد۲۴| آرزو فرشید- فستیوال «رواق» که در روزهای ۲۲ و ۲۳ آبان در مجموعه فرهنگی-تجاری رواق واقع در اراضی عباسآباد برگزار شد، یکی از پرحاشیهترین رویدادهای فرهنگی اخیر است. فیلم و ویدیوهای منتشر شده از این مراسم چنان است که به سختی میتوان باور کرد، این مراسم در تهران برگزار شده است. همان تهرانی که هفته دیزاین آن تعطیل شد یا همایون شجریان امکان برگزاری کنسرت در آن را نیافت.
این برنامه با انتقاداتی هم مواجه شد، مثل شبکه اطلاعرسانی دانا نوشت: «در این فستیوال شاهد برنامههایی بودیم که محوریت رقص و پوشش غیرمرسوم داشتند. اجرای این برنامهها در مجموعهای که مالکیت آن به نهاد عمومی تعلق دارد، این پرسش را ایجاد میکند که آیا مدیریت مجموعه وظیفه خود در حفظ حداقل ارزشها و هنجارهای فرهنگی را نادیده گرفته است یا خیر.»
حواشی فستیوال در فضای مجازی با واکنشهای بسیاری همراه بود. بسیاری از کاربران از برگزاری آن و حال خوب حاضران در این مراسم استقبال و ابراز امیدواری کردهاند که در تهران و دیگر شهرها شاهد رویدادهای مشابه بیشتری باشیم. در مقابل، اما برخی نگاه منتقدانه داشته و مثل همیشه به نوع پوشش و رقص و آواز مراسم ایراد گرفتهاند. نکته مهم و قابل توجه، اما این است که حتی منتقدان برگزاری این نوع مراسمها به برخورد دوگانه در این زمینه انتقاد دارند. مثلا کاربری نوشت: «صحبتهای جناب اژهای خوبه، اما نکتهاش اینه اگر قرار باشه برخوردی صورت بگیره باید اول از آقازادهها شروع بشه. به عنوان مثلا: مجموعه رواق که در مجموعه عباس آباد زیر مجموعه آقای X است که اینگونه بیحجابی و بیعفتی رو به بهانه شادی ترویج میکنن».
گفتنی است مدیرعامل مجموعه عباس آباد، سید محمدحسین حجازی، فرزند سید علیاصغر حجازی قائم مقام بیت رهبری است.
فستیوال رقص و موسیقی؛ برخورد دوگانه با فرهنگ و هنجار
آنچه در فستیوال «رواق» اتفاق افتاد، قابل چشمپوشی نبود. نه از نگاه طیف رادیکالی که با هر نوع شادی و موسیقی و تجمعات بر این محور مخالفاند، نه از نگاه گروهی که درک نمیکنند چرا یک کافه در تهران به خاطر موسیقی و رقص و پوشش آزاد پلمب میشود، اما یک مجموعه تحت مدیریت یک شخص خاص به راحتی هر مراسمی را برگزاری میکند.
این فستیوال، استانداردهای دوگانه حاکم در عرصه مدیریت فرهنگی را بیش ا پیش آشکار کرد. راه دور نرویم، همین هفته دیزاین تهران در روزهای اخیر علیرغم اینکه با استقبال و توجه بسیاری مواجه شده بود به خاطر آنچه بیحجابی یا رفتارهای هنجارشکن مینامند، متوقف شد، اما فستیوال رواق آزادانه همان فضا را مهیا کرده و کسی هم دلواپس نشده است!
بیشتر بخوانید:
چرا هفته دیزاین تهران امسال تعطیل شد؟ | ورود اشتباه به منطقه ممنوعه
نمایی از هفته دیزاین تهران پیش از تعطیل شدن +تصاویر
عصبانیت کیهان از هفته دیزاین تهران؛ خواب خرگوشی کافی است، دولت و قوه قضاییه برخورد کنند
این تناقض، نه تنها انتقاد عمومی را برانگیخته است، بلکه این پیام را منتقل میکند که وقتی فعالیتها تحت نظارت مستقیم نهادهای خاص قرار دارند، مدیریت فرهنگی ترجیح میدهد خیلی آرام و بیصدا با جامعه همسو شده و در واقع از جامعه جا نماند. در این مسیر، اما استاندارد دوگانه خود را اعمال کرده و شکل دیگری از نارضایتی را پدید میآورد.
کارشناسان فرهنگی بر این باورند که این نوع برخوردها، بیش از آنکه تلاشی برای ارتقای فرهنگ باشد، بازتابی از سیاستهای دوگانه و محافظهکارانه مدیران است؛ سیاستی که در برخی موارد زندگی روزمره شهروندان را مختل میکند و در موارد دیگر، برای گروههای خاص یا برنامههایی که به مدیریت نزدیک هستند، هیچ محدودیتی قائل نمیشود.
موسیقی زنده و حضور خوانندگان؛ از کنسرتهای ممنوع تا پذیرش رسمی
یک نمونه دیگر از این استانداردهای دوگانه عملکرد شهرداری تهران در برگزاری کنسرت است. لغو کنسرت همایون شجریان و برگزاری کنسرت دیگری با حضور ۵ خواننده مصداق این مدعا است.
این رخداد نشاندهنده آن است که در مقوله برخورد با فرهنگ و سرگرمی، مدیریت و نهادهای نظارتی به شکل گزینشی عمل میکنند. فضا برای برخی گروهها و برنامهها باز است، اما برای دیگران، حتی در محدودههای قانونی و فرهنگی، محدودیت و برخورد قهری اعمال میشود. این استاندارد دوگانه، باعث شده تا انتقادهای عمومی و رسانهای شکل گیرد و پرسشها درباره معیارهای اعمال محدودیتها افزایش یابد.
استاندارد دوگانه؛ از دانشگاه تا عباسآباد
این تناقضات تنها محدود به فستیوالها و کنسرتها نیست. نمونههای متعددی وجود دارد که در برخی مناطق، مانند دانشگاه تهران، هر گونه تخطی از قوانین پوششی یا فرهنگی، به سرعت با واکنش شدید مواجه میشود و حتی باعث تعطیلی رویدادهای قانونی میشود. در حالی که در مجموعههای خصوصی تحت مدیریت خاص، همین فعالیتها بدون محدودیت جریان دارد.
این رفتار دوگانه، نه تنها اعتماد عمومی را کاهش میدهد، بلکه پیامدهای بلندمدتی برای فرهنگ عمومی و الگوهای رفتاری نسل جوان دارد. وقتی کودکان و نوجوانان میبینند که یکسانی قوانین و استانداردها در جامعه وجود ندارد، برداشت آنها از عدالت و فرهنگ اجتماعی دچار انحراف میشود.
پشت پرده مدیریت فرهنگی؛ سیاست و فشار هواداران
یکی از دلایل مهم این استاندارد دوگانه، فشار طیفهای خاص و هواداران مدیریت است. مدیران فرهنگی، در تلاش برای حفظ موقعیت خود و پاسخگویی به گروههای سیاسی یا اجتماعی، گاهی مجبور میشوند بین شعار و عمل مصالحه کنند. این مصالحه در فستیوال رواق و سایر برنامهها به شکل استاندارد دوگانه نمود پیدا کرده است: در موارد حساس، سختگیری میکنند و در مواردی که حضور مستقیم مدیریت یا حمایت سیاسی وجود دارد، اجازه میدهند برنامهها بدون محدودیت پیش برود.
این واقعیت، نشان میدهد که مشکل اصلی در مدیریت فرهنگی، فقدان معیارهای شفاف و پایدار برای تصمیمگیری است. وقتی معیارها شفاف نباشند، اعمال قدرت و محدودیتها، به ابزار فشار و نمایش سیاسی تبدیل میشود.
اثرات اجتماعی؛ استاندارد دوگانه بر زندگی روزمره
مشکل استاندارد دوگانه فراتر از انتقادهای رسانهای است. این سیاستهای گزینشی در زندگی روزمره مردم نیز اثرگذار است. تعطیلی کسبوکارها - مثال روشن آن تعطیلی و پلمب کافهها و رستورانها به بهانه حجاب و ... است - یا محدودیت در برگزاری رویدادهای فرهنگی و آموزشی، همچنین ایجاد فضای ترس و خودسانسوری، پیامدهای مستقیم این نوع مدیریت است.
بیشتر بخوانید:
دولت وفاق مغلوب تندروها شده | نادیده گرفتن اقتضائات جامعه نارضایتی خاموش را شعلهور میکند
استقبال نماینده رادیکال از لغو کنسرت همایون شجریان: درود به دکتر زاکانی!
نمونه اخیر، تعطیلی هفته دیزاین تهران است؛ جایی که فعالیت قانونی و فرهنگی به دلیل پوشش برخی شرکتکنندگان متوقف شد و باعث اختلال در فعالیت هزاران شهروند و کسبوکار مرتبط گردید. در مقابل، در همان زمان، مجموعه رواق و برنامههای مشابه بدون محدودیت ادامه یافت. این رفتار، نشاندهنده ناتوانی مدیریت در اعمال استانداردهای یکسان و احترام به حقوق شهروندی است.
سرگرمی یا هنجارشکنی؟
یکی از چالشهای اصلی، تعیین مرز بین سرگرمی، فرهنگ و هنجارشکنی است. مدیران فرهنگی باید بتوانند این مرزها را مشخص کنند و در عین حال به جریان طبیعی زندگی شهروندان احترام بگذارند. فستیوال رواق نشان داد که در این مجموعه، مرزها به شکل نامحسوس و گزینشی جابجا شدهاند.
کارشناسان فرهنگی هشدار میدهند که چنین برنامههایی، اگر بدون چارچوب و نظارت دقیق ادامه یابد، میتواند به کاهش اعتماد عمومی، افزایش شکافهای اجتماعی و آسیب به فرهنگ عمومی منجر شود. به عبارت دیگر، مشکل اصلی نه موسیقی و رقص است و نه پوشش، بلکه فقدان استاندارد و عدالت در اعمال آن است.
تجربههای مشابه؛ کنسرتها و فستیوالها
نگاهی به تجربیات مشابه در تهران نشان میدهد که برخورد با فرهنگ و سرگرمی همواره دوگانه بوده است. کنسرتهای مختلف، از همایون تا سایر خوانندگان، گاه لغو شده و گاه برگزار شدهاند. این تناقض، پیام واضحی به مردم ارسال میکند: «ملاک، نزدیک بودن به قدرت و حمایت سیاسی است، نه قانون یا فرهنگ عمومی.»
این پیام، به ویژه برای نسل جوان خطرناک است، چرا که میتواند برداشت نادرستی از عدالت اجتماعی و مسئولیت فرهنگی ایجاد کند. زمانی که رقص و آواز و سرگمی در مجموعهای با هدف فرهنگی، مجاز و در یک مکان و رویداد دیگر حاشیهساز شده و کار را به تعطیلی میرساند، دیگر مردم نمیدانند چه محدودیتهایی واقعی است و چه محدودیتهایی صرفاً نمایشی است.
از شعار تا عمل
فستیوال رواق، بیش از یک برنامه سرگرمی ساده بود؛ نمادی از فاصله میان شعارهای فرهنگی مجموعه و واقعیت عملیاتی آن. مساله اصلی رقص، موسیقی زنده و آزادی پوشش در این مراسم نیست؛ مشکل این است که این نوع برنامهها با برخورد گزینشی مدیریت مواجه میشوند و استانداردها به شکل دوگانه اعمال میشوند.
نسل جوان و افکار عمومی، به وضوح این تناقض را میبینند و سوال میکنند: چرا در یک موقعیت، محدودیت شدید اعمال میشود و در موقعیتی دیگر، همه چیز آزاد است؟ پاسخ روشن به این پرسش، نه تنها یک ضرورت اخلاقی و فرهنگی است، بلکه مطالبهای جدی از سوی شهروندان برای اصلاح رویههای مدیریت فرهنگی در تهران است.
مسئولان و مدیران، خاصه در بخش فرهنگی اگر میخواهند مأموریت اصلی خود یعنی ارتقای فرهنگ و هنر عمومی را حفظ کنند، باید ابتدا به استانداردهای شفاف و یکسان پایبند باشند. هرگونه ادامه سیاست دوگانه و گزینشی، اعتماد عمومی را کاهش داده و هدف اصلی پروژهها را زیر سوال میبرد.
مثل غده سرطانین علاج نمیشه کرد