نشست مهم شورای امنیت درباره ایران؛ چرا غرب دوباره سراغ قطعنامه ۲۲۳۱ رفت؟
رویداد۲۴| با وجود مخالفت صریح روسیه، چین و جمهوری اسلامی ایران، شورای امنیت سازمان ملل متحد امروز به درخواست چند عضو غربی، نشستی درباره قطعنامه ۲۲۳۱ برگزار میکند؛ نشستی که اگرچه عنوانی فنی و دورهای دارد، اما در عمل نشانهای روشن از بازگشت دوباره پرونده ایران به فضای پرتنش شورای امنیت است. این جلسه در حالی برگزار میشود که اختلاف روایتها درباره فعالیتهای موشکی ایران و تشدید مواضع سیاسی در واشنگتن، فضا را بیش از گذشته ملتهب کرده است.
قطعنامه ۲۲۳۱ چیست؟
قطعنامه ۲۲۳۱ که در سال ۲۰۱۵ و همزمان با توافق هستهای برجام تصویب شد، چارچوب حقوقی حضور ایران در نظم پسابرجام را تعریف میکند. این قطعنامه، ضمن لغو تحریمهای شورای امنیت، محدودیتهایی زمانی و نظارتی را نیز در حوزههای هستهای و تسلیحاتی در نظر گرفت. بخش جنجالی ماجرا، همان بندی است که از ایران میخواهد از توسعه و آزمایش موشکهایی که «برای حمل کلاهک هستهای طراحی شدهاند» خودداری کند؛ عبارتی مبهم که طی سالهای گذشته بارها محل تفسیرهای متضاد تهران و پایتختهای غربی بوده است. ایران همواره تأکید کرده که برنامه موشکیاش ماهیت دفاعی دارد و اساساً ارتباطی با سلاح هستهای ندارد، اما غرب این استدلال را قانعکننده نمیداند.
چرا نشست امروز مهم است؟
اهمیت نشست امروز، تنها در بازخوانی یک قطعنامه قدیمی خلاصه نمیشود. این جلسه درست در زمانی برگزار میشود که خبرهای ضدونقیضی درباره آزمایشهای موشکی در داخل ایران منتشر شده است. در حالی که خبرگزاری فارس، نزدیک به سپاه، از انجام آزمایشهای موشکی در چند شهر خبر داده بود، صداوسیمای جمهوری اسلامی ساعاتی بعد این اخبار را «دروغ» خواند و تصاویر منتشرشده را به پرواز هواپیماها نسبت داد. این تناقض رسانهای، بهگفته تحلیلگران غربی، فضای ابهام را تشدید کرده و بهانه لازم را برای طرح دوباره موضوع ایران در شورای امنیت فراهم آورده است.
موضع تهران چیست؟
همزمان، موضع رسمی تهران تغییری نکرده است. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، صراحتاً اعلام کرده که برنامه موشکی جمهوری اسلامی صرفاً با هدف دفاع از تمامیت ارضی و امنیت ملی طراحی شده، ماهیتی بازدارنده دارد و «موضوع مذاکره یا چانهزنی» نخواهد بود. این موضعگیری در واقع تأکید دوباره بر خط قرمزی است که جمهوری اسلامی تلاش دارد آن را از پرونده هستهای جدا نگه دارد؛ تلاشی که غرب، بهویژه آمریکا، تمایلی به پذیرش آن نشان نمیدهد.
نگرانی اروپا چیست؟
در سوی مقابل، رسانههای بینالمللی این نشست را نشانهای از تغییر تمرکز غرب از پرونده هستهای به برنامه موشکی ایران ارزیابی کردهاند. رویترز نوشته کشورهای اروپایی نگران آن هستند که قطعنامه ۲۲۳۱ عملاً به سندی بیاثر تبدیل شود و شورای امنیت اقتدار خود را در قبال ایران از دست بدهد. نیویورکتایمز نیز تأکید کرده که اختلاف میان آمریکا از یک سو و روسیه و چین از سوی دیگر، شورای امنیت را به میدان تقابل ژئوپلیتیک تبدیل کرده؛ جایی که هر نشست بیش از آنکه فنی باشد، پیامی سیاسی دارد. فایننشالتایمز هم برنامه موشکی ایران را «کانون جدید نگرانیهای امنیتی غرب» توصیف کرده است.
آمریکا چه میگوید؟
این فضا با اظهارات چهرههای تندرو در آمریکا تشدید شده است. لیندزی گراهام، سناتور جمهوریخواه و پرنفوذ، مدعی شده برنامه موشکی ایران حتی از برنامه هستهای این کشور برای امنیت اسرائیل خطرناکتر است؛ موضعی که بهسرعت در رسانههای محافظهکار آمریکایی بازتاب یافت و به افزایش فشار سیاسی بر دولت آمریکا برای سختگیری بیشتر انجامید.
نقش چین و روسیه
در این میان، مخالفت روسیه و چین با برگزاری نشست، تنها به حمایت از ایران محدود نمیشود. تحلیلگران معتقدند مسکو و پکن نگران آن هستند که شورای امنیت به ابزاری برای فشار یکجانبه غرب تبدیل شود؛ الگویی که میتواند در آینده علیه دیگر بازیگران مستقل نیز به کار گرفته شود. از نگاه این دو کشور، احیای مکرر پرونده ایران بدون افق دیپلماتیک، نه به حل بحران بلکه به عمیقتر شدن شکافها منجر میشود.
قطعنامه جدید در کار است؟
در مجموع، اگرچه نشست امروز احتمالاً به صدور قطعنامه یا تصمیم اجرایی جدیدی منجر نخواهد شد، اما از نظر سیاسی حامل پیام روشنی است: پرونده ایران بار دیگر به صحنه کشمکش قدرتهای جهانی بازگشته است. قطعنامه ۲۲۳۱، که قرار بود سندی برای عادیسازی روابط ایران با جهان باشد، حالا دوباره به ابزاری برای فشار، هشدار و صفآرایی سیاسی تبدیل شده؛ روندی که میتواند مسیر آینده تعامل ایران و غرب را بیش از پیش پیچیده و پرهزینه کند.
