حرکت کشورهای شرق اروپا از روسیه به سمت ایران

رویداد۲۴- شرق اروپا در تلاش برای متنوع کردن کشورهای تأمین‌کننده انرژی خود در حال حرکت از سمت روسیه به سمت ایران است.

به گزارش رویداد۲۴ به نقل از دیپلمات، یک انقلاب ژئوپلیتیک بدون هیچ سروصدایی در حال شکل‌گیری است. آیا امکان تداوم یافتن را خواهد داشت؟

از زمان جنگ سرد، سیاست خارجی دوحزبی آمریکا تشویق اروپا به متنوع سازی منابع تأمین انرژی خود از نفت و گاز شوروی و روسیه بوده است. این هدف با ابزار دیپلماتیک، اقتصادی و پنهان شامل خرابکاری تکنیکی خطور لوله انرژی شوروی توسط سازمان سیا انجام می‌شد. ازآنجایی‌که دولت آمریکا پس از جنگ سرد همچنان نگران انفجار بالقوه «تسلیحات انرژی» شوروی علیه شرق اروپا بود، سیاست ایالات‌متحده بر تقویت استقلال سیاسی و اقتصادی کشورهای پساکمونیست متمرکز ماند.در دوره ریاست‌جمهور جورج دبلیو بوش که قیمت انرژی روندی صعودی را در پیش گرفت، در کنار نفوذ روسیه، آمریکا خطوط لوله انرژی جایگزین از طریق اوراسیا که روسیه را دور می‌زد را تقویت کرد. این خطوط لوله برای متنوع سازی هرچه بیشتر نیازهای انرژی غرب و شرق اروپا به انرژی روسیه طراحی‌شده بود. این آسیب‌پذیری شدید منجر به ارائه پیشنهاد‌ها بسیاری شد و نتیجه آن چیزی جز احداث خط لوله قفقاز جنوبی که حال گاز آذربایجان را به ترکیه می‌رساند، نشد.

بخشی از مشکل این خطوط لوله پیشنهادی با هزینه هنگفتشان این بود که تنها ارتباط آن‌ها با یک عرضه‌کننده اصلی انرژی می‌توانست وجودشان را توجیه کند. حال به نظر می‌رسد که شرق اروپا احتمالاً یک عرضه‌کننده اصلی برای جایگزین کردن با روسیه یافته باشد. ایران هفته گذشته اعلام کرد که صادرات نفت به بلاروس از طریق بنادر اوکراین و لتونی را آغاز خواهد کرد.

این اطلاعیه در میانه تنش بی‌سابقه در روابط بلاروس-روسیه اعلام شد. (بلاروس حاضر نیست بدهی‌اش که ناشی ازآنچه ازنظر خودش قیمت ناعادلانه گاز روسیه در مقایسه باقیمتی که به دیگر اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیایی در بازار واحد ارائه می‌شود را بپردازد.) روسیه در واکنش به این مسئله صادرات نفت خود به این کشور را به نصف کاهش داده و این در حالی است که به‌خوبی می‌داند محصولات نفتی، صادرات اصلی بلاروس است و یک‌سوم درآمد صادراتی این کشور را تشکیل می‌دهد. درنتیجه، الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس در نشستی که از طریق تلویزیون برای سراسر کشور پخش می‌شد، لب به شکایت گشود که «چرا از گلویمان می‌فشارند؟ بله، ما بدون نفت روسیه هم نجات خواهیم یافت. ما آن را از جای دیگر می‌خریم. مطمئناً مقرون‌به‌صرفه نخواهد بود. اما آزادی و استقلال مقرون‌به‌صرفه هستند و نمی‌توان روی آن‌ها هیچ قیمتی گذاشت.»

دولت بلاروس چه به‌طور عمدی چه غیرعمد به‌واسطه توافقی که با ایران به انجام رسانده، در حال ایجاد شکاف در روابط انرژی منطقه است. ایران نه‌تنها قیمت‌های پائین ترین به بلاروس پیشنهاد کرده بلکه بلاروس به ایران تعهد داده که اجازه استفاده از پالایشگاه‌های بلاروسی را بدهد و بعد محصولات آن را در سراسر منطقه به فروش برساند. بلاروس همچنین در تلاش است که اوکراین و کشورهای حوزه بالتیک را نیز وارد برنامه‌های خود کند، و این امر به معنای گشودن درها برای فروش ایران به این کشورها است.

اگر بلاروس به پایگاه صادرات و پالایش ایران برای بازارهای شرق اروپا و اوراسیا تبدیل شود، این امر سلطه انرژی روسیه و درنتیجه سلطه سیاسی آن در منطقه را به‌شدت تضعیف می‌کند. در مورد پتانسیل گسترش صادرات ایران تردیدی وجود ندارد چراکه این کشور دومین ذخایر گازی و چهارمین منابع نفتی جهان را در اختیار دارد. در واقع، صادرات نفت ایران از زمان لغو تحریم‌ها توسط دولت اوباما در پی توافق هسته‌ای 2015، دو برابر شده است. صادرات نفت ایران همچنین باید افزایش اخیر قیمت جهانی نفت را کاهش دهد و این در حالی است که روسیه و اوپک در سال 2016 در مورد عرضه جهانی نفت گفتگو کرده بودند.

در این میان، آنچه می‌تواند شرایط را بدتر کند، رئیس‌جمهور جدید آمریکا است. دونالد ترامپ در مبارزات انتخاباتی خود اعلام کرد «اولویت نخست من برچیدن توافق فاجعه بار هسته‌ای ایران است.»