شریف، مشاور بین‌الملل اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با رویداد۲۴ تشریح کرد:
موانع بانک مرکزی در استفاده از ظرفیت‌های برجام چیست؟
فرهاد شریف، مشاور بین‌الملل اتاق بازرگانی ایران، معتقد است به دلیل مشکلاتی که در زمان تحریم‌ها با آن مواجه بودیم، کانال و مسیرهای غیر رسمی زیادی شروع به فعالیت کردند که پس از برجام هم متاسفانه به دلایل مختلف در حال فعالیت هستند و اقتصاد کشور را تحت تاثیر خود قرار داده‌اند و از آنجایی که بانک مرکزی در حد توان و بضاعتی که در اختیار داشته، تلاش خود را انجام داده است، نمی‌توان آن را ملامت کرد.
رویداد۲۴-فرهاد شریف، مشاوربین‌الملل اتاق بازرگانی ایران، معتقد است به دلیل مشکلاتی که در زمان تحریم‌ها با آن مواجه بودیم، کانال و مسیرهای غیر رسمی زیادی شروع به فعالیت کردند که اکنون و پس از برجام هم متاسفانه به دلایل مختلف در حال فعالیت هستند و اقتصاد کشور را تحت تاثیر خود قرار داده‌اند و از آنجایی که بانک مرکزی در حد توان و بضاعتی که در اختیار داشته، تلاش خود را انجام داده است، نمی‌توان آن را ملامت کرد.
«کشورهایی که صاحب برندهای معتبر مثل توتال هستند به ایران می آمدند می توانستیم نتایج بهتری بگیریم. واقعیت این است که هنوز میوه برجام به لحاظ عملی برداشت نشده است و ارتباطات بانکی همچنان با مشکل روبه رو است.» این‌ها بخشی از سخنان حمیدرضا صالحی، نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران است. سخنانی که با گذشت بیش از دوسال از انعقاد توافق نامه برجام، جای تامل بسیاری دارد.
برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام، در تیر 1394 میان ایران و کشورهای 1+5 به امضا رسید تا ایران بعد از سال‌ها تحریم و تنش، به یک توافق مثبت و مناسب با آمریکا و دنیای غرب برسد. طبق این توافق نامه، ایران توانست به عنوان اولین کشور از ذیل ماده 7 منشور سازمان ملل بدون درگیری نظامی، خارج شود. به گفته بسیاری از کارشناسان و سیاستمداران ایرانی و خارجی، برجام کاملترین و بهترین توافق بود که می‌توانست شکل بگیرد. هرچند که این توافق نامه نیز همانند سایر توافق‌نامه‌ها دارای ضعف و ایراداتی هم هست اما نباید فراموش کرد برجام، ایران را نه تنها از منظر سیاسی، بلکه از منظر اقتصادی و بین‌المللی هم در مسیری شفاف و روشن قرار داده است.
به جز دلواپسان، مخالفین دولت و دونالد ترامپ، بعید به نظر می‌رسد که کسی واقعا برجام را یک توافق نامه «بد» بداند. به قول بهرام سبحانی، مدیر عامل صنایع فولاد مبارکه اصفهان، تا پیش از برجام، ما حتی نمی‌توانستیم به شرکت‌های خارجی ایمیل بزنیم، اما اکنون آن‌ها بر سر یک میز و در مقابل چشم جهانیان، با ما قرارداد و توافق‌نامه امضا می‌کنند.
از سوی دیگر اما با توجه به ظرفیت‌های که برجام میتواند برای ایران داشته باشد، طبق نظر کارشناسان به نظر می‌رسد که ایران آنطور که باید و شاید نتوانسته از ثمرات آن استفاده کند. هرچند که سایه جنگ از سر کشور رفع شده، کشتی‌رانی به حالت طبیعی برگشته، توتال و غیره در ایران شروع به سرمایه گذاری کرده‌اند، اما همچنان مسئله بزرگی که وجود دارد، بحث معاملات بانکی و پولی ما است.
همکاری نکردن بسیاری از بانک‌های خارجی، بلوکه شدن بخشی از پول‌های ما در بانک‌های چین و هند و ... از جمله موانعی است که همچنان بر سر راه کشور خصوصا در بخش اقتصاد وجود دارد و بسیاری هم مقصر اصلی را بانک مرکزی، به دلیل عدم توانایی در ایجاد روابط مثبت و کارآمد با بانک‌های خارجی می‌دانند. فرای دولت، نقش بانک‌مرکزی در شکل گیری و رسیدن به اثار هرچه بیشتر برجام، بی تاثیر نیست و نمی‌توان نقش آن را کم رنگ دانست.
فرهاد شریف، مشاور بین‌الملل اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با رویداد۲۴ با اشاره به آخرین وضعیت برجام و چرایی عدم توان استفاده از ظرفیت‌های آن، گفت: به نظر من در این زمینه مهمترین مشکلی که وجود دارد، عدم «شفافیت» و «دسترسی به اطلاعات» است. طبق جستجو و بررسی‌های که من انجام دادم، بسیاری از بانک‌ها بسته به توان و جایگاهی که دارند، می‌توانستند معاملات پولی و بانکی را انجام دهند. اما اتفاقی که در شرایط تحریم رخ داد، این بود که شبکه‌های غیر رسمی انتقال ارز، به یکباره رشد کردند، تا جایی که یک بخش از اقتصاد را متنفع می‌کردند. یعنی تحریم و فشارها باعث شد تا یک رابطه و ساز و کاری شکل بگیرد که این ساز و کار در مقابل این تغییر جدید و رفتن به مسیر رسمی، مقاومت می‌کرد.
شریف ادامه داد: همین ساز و کار غیررسمی باعث شد تا من به عنوان بخش خصوصی، همچنان تمایل داشته باشم از طریق صرافی‌ها معاملات خود را انجام دهم. برخی از استدلال‌ها در این زمینه هم اما به نظر درست می‌رسید. برخی بر این عقیده بوده و هستند که اگر آمریکا و دیگران، تحریم‌ها را به دلایل دیگری بر ایران اعمال کردند، ما اگر این شبکه غیر رسمی را برهم بزنیم، در زمان مورد نیاز دیگر به این شبکه دسترسی نداریم. از سوی دیگر پس از انعقاد قرارداد برجام، علاوه بر همه مشکلاتی که در زمان تحریم داشتیم، بحث مسائل شبکه بانکی و قانون‌مندی آن هم مطرح بود که ما به دلیل قطع ارتباط بین‌المللی در زمان تحریم، هم از لحاظ آموزشی و هم از لحاظ سیستمی، دچار یک عقب ماندگی شدیم. به معنای دیگر چه تحریم وجود داشته باشد و چه نداشته باشد، سیستم بانکی ما علم استفاده از برخی از امکانات را نداشته و ندارد.
این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه ما نباید به دنبال مقصر بگردیم، تصریح کرد: در واقع پیدا کردن مقصر نه تنها کار آسانی نیست، بلکه کمکی هم به حل مسئله نمی‌کند. ما باید در این برهه زمانی به این فکر کنیم که این مسائل و مشکلات چگونه می‌توانست یا میتواند حل شود. سیستم بانکی جهانی به علت بحران‌های که در سال 2007 و 2008 رخ داد، به شدت به سمت تغییر رفت اما در این مسیر، سیستم بانکی ما نه آموزش‌های لازم را دیده بود و نه سیستم‌های آن را در اختیار داشت.
فرهاد شریف با اشاره به اینکه سیستم رسمی ما جدای از برجام و تحریم‌ها، با مشکلات عدیده دیگری هم دسته و پنجه نرم می‌کند، خاطرنشان کرد: تا پیش از برجام ما نمی‌توانستیم ارتباط بگیریم و شروع به حل مشکلات کنیم، اما بعد از برجام این زمینه فراهم شد که دوستان بتوانند تعاملات خود در سطح جهانی را هم از طریق بانک مرکزی و هم از طریق سایر بانک‌ها انجام دهند. به معنای دیگر برجام «شروع حل مسئله» بوده است و نه «حل مسئله».
شریف ادامه داد: تحریم‌ها باعث شد تا یک سیستم غیررسمی در کشور ما شروع به فعالیت کند. این سیستم‌های غیررسمی بعضا به دلایل درست و بعضا به دلایل نادرست، تمایل پیدا کردند که همچنان به تعاملات و رفتارهایشان ادامه دهند. همه این‌ها باعث شد که ما در یک کانال غیررسمی، تعاملات خود را انجام دهیم. در همین خصوص معاون اول دولت، آقای جهانگیری هم اعلام کردند که معاملات ما با کشورهایی که ارتباطات تجاری گسترده‌ای داریم، از کانال‌های رسمی و بانک‌ها صورت بگیرد، که خب اقدام مثبت و به جایی بود.
این کارشناس با بیان اینکه سیستم‌های پولی و بانکی ما مطابق با آموزه‌های روز جهانی نیستند، خاطرنشان کرد: متاسفانه ما از آنجایی که در تعاملات جهانی حضور نداشته‌ایم، نتوانسته‌ایم نیروهای انسانی و سیستم‌مان را هم به روز و کارآمد کنیم.
فرهاد شریف، در ادامه تصریح کرد: من معتقدم که بانک مرکزی در بحث تعاملات و برجام، خود را عقب نکشیده و جایگاهش هم بسیار روشن است. اما اتفاقی که برای کشور و بانک مرکزی رخ داد اینگونه بود که کشور در دوره‌ای با یک «توقف» و انبوهی از مشکلات روبه رو شد که بانک‌مرکزی هم با توجه به توان و بضاعتی که داشت به مقابله با این مشکلات پرداخت. بانک مرکزی باید در این مدت به لحاظ عِده و عُده تقویت می‌شد تا بتواند با این حجم از مشکلاتی که با آن مواجه شده را حل و فصل کند. من معتقدم که در بضاعت بانک مرکزی نبود که بتواند به صورت تک تک همه مشکلات را با سرعت و دقت، رسیدگی کند.
این کارشناس با بیان اینکه من نمی‌توانم در این خصوص بانک‌مرکزی را ملامت کنم، خاطرنشان کرد: من فکر می‌کنم که دوستان در بانک‌مرکزی، تلاش‌های لازم را انجام داده‌اند اما خب مسئله بسیار بزرگ بود. شاید من اگر جای دوستان در بانک مرکزی بودم، سعی می‌کردم بزرگی این موضوع را مطرح کرده و تقاضای کمک کنم. متاسفانه چنین موضوعی در کشور ما مرسوم نیست و تقاضای کمک، به معنای ضعف و ناتوانی تلقی می‌شود. ولی به نظرم آقای سیف و همکارانشان تلاش خود را در این زمینه انجام داده‌اند.
فرهاد شریف با اشاره به اینکه برای تقویت سیستم بانکی و دریافت نتایج و آثار مثبت برجام باید شفافیت مالی را در دستور کار خود قرار دهیم، تصریح کرد: معتقدم بهترین راهکار که البته خواست اجتماعی هم هست، این است که بانک مرکزی و سایر بانک‌ها به شدت و به سرعت به دنبال راه‌هایی برای مقابله با پولشویی باشند و در کنار آن نیز با فساد مقابله کنند. همه ما می‌توانیم کمبود را تحمل کنیم اما هیچ‌یک از ما نمی‌توانیم فساد و تبعیض را تاب بیاوریم. بانک‌مرکزی باید تمرکز خود را بر روی این موضوع بگذارد و به مردم اعلام کند که با ابزارهای مالی، توانسته جلوی کارهای خلاف و اشتباه را بگیرید. این اخباری که روزانه از اختلاس‌های متفاوت به گوش می‌رسد اصلا خوب نیست و یک جو نامناسبی را در جامعه ایجاد کرده است که فقط باعث ناامیدی و ضعف اعتماد در جامعه می‌شود.
شریف ادامه داد: در تعاملات خارجی نیز باید به سمت و سویی برویم که دلار و یورو را از کشورهای مانند ترکیه، چین و کره که با آن‌ها مبادلات تجاری بالایی داریم، حذف کنیم. من معتقدم مقابله با فساد هم توقع داخلی است و هم توقع خارجی. یعنی برای شرکت‌های خارجی که می‌خواهند سرمایه گذاری انجام دهند، بسیار مهم است که بحث مقابله با فساد در کشور ما در چه سطحی قرار دارد. زمانی که من و شما به عنوان شهروند و یک ایرانی این احساس را داریم که در کشور فساد وجود دارد، یک سرمایه گذار خارجی چگونه میتواند این ریسک را انجام دهد و شروع به سرمایه گذاری کند؟ علاوه بر همه این مسائل، ما باید تحریم پذیری کشور را کاهش دهیم. این اتفاق زمانی عملیاتی می‌شود که ما دلار را با کشورهایی که تعاملات جدی داریم، حذف کنیم و تجارتمان را به صورت استراتژیک با آن‌ها انجام دهیم که با فشارهای کشوری مانند آمریکا، تحت تاثیر قرار نگیریم.
