اقتصاد ایران و رفع تحریم‌های تسلیحاتی/ جایگاه ایران در بازار تجارت اسلحه کجاست؟

رویداد۲۴ خدیجه غبیشاوی: صبح امروز حسن روحانی رئیس‌جمهور از رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران خبر داده و گفته «از یکشنبه می‌توانیم از هر‌کس می‌خواهیم اسلحه بخریم و به هر‌کس می‌خواهیم اسلحه بفروشیم.» ظاهرا این خبر در راستای این موضوع منتشر شده که بخشی از درآمدهای ایران از طریق فروش سلاح می‌تواند تامین شود و احتمال بهبود در وضعیت اقتصادی وجود دارد؛ چه آنکه روحانی این خبر را به عنوان «خبر خوش به ملت» مطرح کرده و طبیعتا اگر خرید و فروش آزادانه سلاح، ارتباطی با وضعیت اقتصادی کشور نداشته باشد، به عنوان خبر خوش برای مردم محسوب نمی‌شود.

با انقضای محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران، ایران می‌تواند بدون موانع بین‌المللی از کشور‌ها سلاح خریداری کند و به آن‌ها سلاح بفروشد. از آنجایی که ایران سال‌هاست نمی‌تواند علنا از کشور‌های اروپایی خرید تسلیحاتی داشته باشد به نظر می‌رسد بعد از این تاریخ چین و روسیه کشور‌هایی هستند که ایران برای خرید تسلیحات به آن‌ها رجوع خواهد کرد. اما این امر در واقعیت تا چه اندازه محقق خواهد شد و آیا ایران از این طریق خواهد توانست بخشی از درآمدهای خود را افزایش دهد.

روسیه؛ اس ۴۰۰ به ایران فروخته می‌شود؟

از روسیه و چین به عنوان دو بازار اصلی فروش سلاح به ایران یاد می‌شود. در سال ۲۰۱۹، آژانس اطلاعات دفاعی ایالات متحده پیش‌بینی کرد که ایران خرید تجهیزات نظامی درجه یک از روسیه را آغاز می‌کند. لوان جاگاریان سفیر روسیه در ایران اخیرا گفت که دولت او فروش یکی از ضدهوایی‌های پیشرفته S۴۰۰ به ایران را بررسی خواهد کرد.

سفیر روسیه در ایران نیز اخیرا اعلام کرده با پایان تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران، این کشور حاضر به فروش یکی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های موشکی به ایران است. این ادعا در حالی مطرح شده که از آخرین خرید تسلیحاتی ایران از روسیه هنوز ۴ میلیارد دلار خسارت به کشورمان پرداخت نشده و بعید به نظر می‌رسد روسیه روابطش با رقبای ایران را فدای رابطه با تهران کند.

لوان جاگاریان سفیر روسیه در ایران اخیرا اعلام کرده بود که مسکو در نظر دارد سامانه‌های اس۴۰۰ را به تهران تحویل بدهد. او گفته روسیه هیچ مشکلی برای تحویل این سامانه‌ها به ایران بعد از پایان دوران محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل در تاریخ ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر) ندارد.

جاگاریان تاکید کرده ما از تهدید‌های آمریکا نمی‌ترسیم و بر تعهدات خود پایبند خواهیم بود و اگر طرف ایرانی پیشنهادهای خاصی را در مورد خرید سلاح از روسیه دارد، ما آمادگی داریم بعد از ۱۸ اکتبر به دقت پیشنهاد طرف ایرانی را پیگیری کنیم. او در مصاحبه با روزنامه رسالت همچنین گفته اس ۳۰۰ تحویل داده شد. روسیه برای تحویل اس ۴۰۰ هم مشکلی ندارد و از ابتدا هم مشکلی نبود.

به گزارش رویداد‌۲۴ ماجرای فروش اس ۳۰۰ به ایران خود قصه درازی دارد که ده سال به طول انجامید و هنوز سرانجام قضیه مشخص نیست. در سال ۲۰۱۹ میلادی سایت خبری بلومبرگ در گزارشی از رد درخواست خرید اس۴۰۰ توسط ایران از سوی ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه خبر داد و به نقل از دو منبع آگاه دولتی روسیه نوشت: پوتین درخواست ایران را رد کرده است. ایران بعد‌ها درخواست از مسکو برای خرید اس ۴۰۰ را رد کرد.

بیشتر بخوانید: جنگ ایران و عربستان چه ابعادی خواهد داشت؟/ مقایسه توان نظامی دو رقیب +جدول

از چین به عنوان یکی دیگر از کشور‌هایی نام برده می‌شود که ایران در دوران لغو تحریم‌های تسلیحاتی می‌تواند به آن مراجعه کند. اخیرا از امضای قریب الوقوع قرارداد ۲۵ ساله میان تهران و پکن اخباری منتشر شده است که شامل همکاری در زمینه‌های مختلفی از جمله امنیتی و نظامی است. تحلیلگران بر این باورند که تهران پس از لغو تحریم‌های تسلیحاتی به خرید سلاح از پکن امیدوار است. امیدی که با توجه به نیم نگاهی که چین به آمریکا دارد و حاضر به تشدید تنش‌ها با آمریکا نیست، چندان قابل اعتماد نیست. مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا سه‌شنبه گذشته تهدید کرد که کشورش در صورت فروش تسلیحات چین و روسیه به ایران، آن‌ها را تحریم خواهد کرد.

ایران قادر به فروش سلاح خواهد بود؟

روحانی در بخشی از سخنان امروزش عنوان کرده که ایران از این پس قادر خواهد بود به هرکشوری که می‌خواهد سلاح بفروشد. حسین دهقان وزیر دفاع پیشین ایران در خرداد سال ۹۵، در مراسم رونمایی از خطوط تولید موشک و راکت گفته بود تقاضا برای خرید سلاح از ایران زیاد است و محصولات نظامی ایران ظرفیت صادرات به بازار‌های خارجی را دارند». اما کدام کشور‌ها قرار است در صف خرید سلاح از ایران قرار بگیرند؟

تهران از ده سال گذشته تاکنون در جنگ سوریه حضوری مستشاری و نظامی دارد و تاکنون نیز چندین توافق‌نامه همکاری نظامی میان دو کشور امضا شده است. از سوی دیگر، همکاری‌های نظامی و امنیتی میان ایران و حزب الله لبنان در جریان است. از این جهت از سوریه و لبنان همواره به عنوان کشور‌هایی که می‌توانند در صفِ خرید سلاح از ایران قرار بگیرند یاد می‌شوند. برخی تحلیلگران می‌گویند ارسال سلاح ایران به سوریه و لبنان جنبه اقتصادی ندارد و به همین دلیل ایران برای فروش اسلحه خود از سوریه و لبنان پولی دریافت نمی‌کند. همین موضوع درباره یمن نیز صادق است و با توجه به روابط ایران و حوثی‌های یمن، بعید است پولی بابت فروش سلاح‌های نظامی از آنها دریافت شود. دست‌کم فعلا قرار نیست پولی پرداخت شود.

عراق، همسایه غربی ایران نیز اخیرا درخواست‌هایی مبنی بر خرید سلاح از ایران مطرح کرده است. به گفته نمایندگان پارلمان عراق، این کشور به دنبال جایگزین کردن ایران با آمریکا برای خرید تسلیحات نظامی است و مذاکراتی نیز در این باره میان تهران و بغداد انجام شده است. این در حالی است که البته ایران به دلیل تحریم‌های بانکی و مالی آمریکا، قادر به دریافت منابع مالی خود در سایر کشور‌ها نیست و اخیرا نیز همتی، رئیس کل بانک مرکزی برای آزادسازی منابع ارزی ایران راهی بغداد شده بود.

بیشتر بخوانید: پرواز پهپاد آمریکایی از الظفریه زمینه ساز جنگ ایران و امارات است؟ +جدول مقایسه توان نظامی دو کشور

به گزارش رویداد‌۲۴ شهریور ماه سال جاری که اخبار ضد و نقیضی از فروش موشک‌های ایران به ونزوئلا منتشر شده بود، این ایده نیز شکل گرفت که ونزوئلا احتمالا پس از ۲۷ مهرماه یکی از مقاصد خرید سلاح از ایران خواهد بود. در همین راستا نیکولاس مادورو رییس جمهور ونزوئلا ضمن تاکید بر تولید تسلیحاتی بومی گفت: «ما به همکاری‌ها با روسیه، چین و ایران ادامه خواهیم داد. ما همچنان از سوی این کشور‌ها کمک‌های مرتبط با امور تکنولوژی، تسلیحاتی و راهبردی دریافت خواهیم کرد و همزمان در راستای مستقل بودن نیز حرکت می‌کنیم.» آمریکا، اما چندان روی خوشی به این موضوع نشان نداد و بر لزوم تحریم تسلیحاتی ایران تاکید کرد.

جایگاه ایران در بازار خرید و فروش تسلیحات جهان

صنعت تسلیحات سود هنگفتی دارد و در این عرصه کشور‌های قدرتمند بسیاری حضور دارند. آمریکا همچنان به عنوان بزرگ‌ترین فروشنده اسلحه در جهان معرفی می‌شود که طی سال‌های گذشته، ۳۴ درصد فروش سلاح جهان را به خود اختصاص داده است.

پس از آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، آلمان و بریتانیا بزرگترین صادر‌کنندگان سلاح در جهان به شمار می‌روند که حدود ۸۰ درصد بازار ۱۰۰ میلیارد دلاری تجارت اسلحه در جهان را در اختیار دارند.  اسپانیا، ایتالیا اسرائیل و هلند نیز در رتبه‌های بعدی این فهرست حضور دارند.

به گزارش رویداد‌۲۴ در مقابل عربستان سعودی بزرگترین واردکننده سلاح در جهان است. در چند سال اخیر کشور‌های عربی نیز وارد این عرصه پرسود شده‌اند و رقابت تسلیحاتی میان آن‌ها نیز شدت گرفته است. ایران برای حضور در این بازار باید با کشور‌هایی مانند ترکیه رقابت کند که هم اکنون حداقل ۱۰ برابر ایران از فروش تجهیزات نظامی و سلاح کسب درآمد می‌کند.