تحریم‌های آمریکا علیه ایران در چه صورت لغو خواهد شد؟

رویداد۲۴ بایدن بالاخره روی کار آمد و آمریکایی ها در انتظارند تا او دست به زدودن آثار ترامپ در سیاست داخلی و خارجی ایالات متحده بزند. چهل و ششمین رییس جمهور ایالات متحده که با شعار اتحاد بین همه آمریکایی ها شروع به کار کرده، مسیر طولانی ای در پیش دارد تا بار دیگر واشنگتن را در ریلی که پیش از دوران ترامپ بر روی آن قرار داشت بازگرداند. 

برخی از اعضای کابینه دولت جدید ایالات متحده، روز سی دی ماه در نشست استماعی و بررسی صلاحیت گزینه رئیس جمهوری منتخب این کشور، به بیان اهداف خود در مورد مهم ترین مسائل پیش روی بایدن گفتگو کردند. در این میان بخش هایی از این گفتگوها هم به برجام و تعامل با ایران اختصاص داشت.

گفت و گویی با دکتر هادی اعلمی فریمان کارشناس ارشد مطالعات آمریکا در مورد اهداف دولت جدید ایالات متحده به گفتگو پرداختیم:

به تازگی ما دیدیم که برخی از اعضای کابینه بایدن به بیان اهداف خود در دولت او پرداختند. بخشی از این صحبت ها هم در رابطه با ایران بوده است. آنها موضوع موشکی را هدف قرار داده و  تصمیم گیری را منوط به داشتن اطلاعات کافی از این فعالیت ها عنوان کرده اند، به نظر شما چه اتفاقی در این خصوص خواهد افتاد؟

برجام قطعا به وضع سابق برنخواهد گشت. زمان گذشته، فضا عوض شده و معادلات تغییر کرده اند. خروج از توافق در دولت پیشین از یک سو و اقدامات ترامپ از سوی دیگر اوضاع را پیچیده کرده است. او تحریم های همه جانبه گسترده ای را اعمال کرده و وضعیت دولت بایدن در شرایط فعلی بسیار سخت است و دو کشور نیاز دارند به یک فضایی که بتوانند تمام این مسایل تحریم ها  و تحولات را بررسی کنند. اما به طور قاطع نمی شود گفت که در زمان کوتاه به نتیجه برسد. مگر اینکه دو طرف این اراده را داشته باشند که بتوانند مذاکراتی را شروع کنند.

خواسته ایران لغو تحریم هاست و خواست طرف مقابل هم گسترده تر شده و مسائل موشکی و منطقه ای را هم می خواهند در حیطه مذاکرات بگنجانند. لذا من فکر می کنم دو طرف مراحل دشواری را در پیش روی خود خواهند داشت. موفقیت در مسئله برجام نیازمند برداشته شدن گام های اساسی در دو طرف است و اگر هر کدام از دو طرف اراده کافی را نداشته باشد نمی تواند به سادگی به نتیجه مثبتی برسد.

گزینه بایدن برای اطلاعات ملی آمریکا می گوید اگر ایران به تعهداتش در برجام بازگردد، دولت بایدن هم به توافق هسته ای باز خواهد گشت. با توجه به شرایط فعلی و شروطی که ایران گذاشته و می گوید که خواهان برداشته شدن کامل تحریم ها و... است، آیا چنین روندی جواب می دهد؟

اجماع ابتدا خیلی پیچیده خواهد بود. ما هم هنوز موضع خیلی شفافی نداریم. ایران البته اعلام امادگی کرده اما منوط به این است که چندین فرمانی که در دوران ترامپ بسته شده، به دست بایدن لغو شود. مشخص نیست که این سازوکار را با یک فرمان اجرایی بتواند به حالت سابق برگرداند و یا نه؟ اینها هنوز در خود ایالات متحده هم محل بحث هستند.

اگر در واقع این اراده را آمریکایی ها داشته باشند که وضع را به قبل از دولت ترامپ و اواخر دولت اوباما برگرداند، این امکان وجود دارد. در این صورت ایران هم واکنش مثبتی خواهد داشت.

به نظر می رسد که هر دو طرف این بحث منتظرند که طرف مقابل قدمی جلو بگذارد و مسایل را حل و فصل کند، به نظر شما این اتفاق بالاخره از سوی کدام یک از دو کشور خواهد افتاد؟

اگر قرار باشد که ما شاهد پیشرفتی در مذاکرات باشیم و گشایشی در بحث روابط دو جانبه ایجاد شود، نیاز به پیش زمینه هایی داریم. مثلا برخی می گفتند ایران با یک پیام تبریک شاید می توانست فضا را تغییر دهد. به ویژه آنکه فرمان مهاجرتی را که بایدن فوری لغو کرد، شامل ایران هم می شد و گامی برای ایرانیان به حساب می آمد.

بحث در داخل ایران هم وجود دارد. ما مخالفانی را در داخل داریم که موضعشان این است که به برجام برنخواهیم گشت و بازگشت به آن به ضرر کشور است. این صداها در داخل وجود دارند. اما اجماع در ایران آن چیزی است که به آن نیاز داریم. چون هر قدمی که دو کشور بخواهند برای حل این مشکل بردارند نیازمند نوعی یکپارچگی در درون کشورهاست.  اگر اجماعی صورت نگیرد، مسیر همراه با شکست های متعدد طی خواهد شد.

ما دو رویکرد در هفته ای که گذشت شاهد بودیم. بلینکن راجع به ترور سردار سلیمانی گفت که این ترور باعث ناامنی بیشتر شده و گزینه بایدن برای اطلاعات ملی آمریکا می گوید، فعالیت های ایران را بی ثبات کننده خوانده است. این دو دیدگاهی که در دولت بایدن وجود دارد چطور می توانند با یکدیگر کار کنند؟

بحث گزینه بایدن برای اطلاعات ملی آمریکا بیشتر داخلی است و خوراکی برای داخل این کشور فراهم می کند. اما مواضع مرتبط با سیاست خارجی ایالات متحده کاملا از سوی وزارت خارجه و احتمالا شخص بلینکن پیگیری خواهد شد و موضع اصلی که باید به آن توجه کنیم همین مواضعی است که بلینکن و دور و بری هایش ابراز می کنند. 

الان اسراییل فشارهایش را زیاد کرده و می گوید اگر واشنگتن بخواهد مذاکره ای با ایران کند، تل‌اویو راضی نخواهد بود. این پالس های مخالفتی است که در داخل ایالات متحده مقداری هم خریدار دارد. در حیطه داخلی هم ما مخالفت های داخلی را داریم. در بحث منطقه ای اسراییل و عربستان مخالف جدی هستند و من فکر می کنم تنها موردی که می توانیم ببینیم اراده بین دو طرف برای حل مشکل است که به نظر می آید دولت بایدن تا اندازه ای از آن بهره مند است.

اما دو طرف باید شرایط را به سمتی ببرند که اوضاع رو به پیشرفت باشد. در سیاست خارجی گام های اولیه کشورها بسیار مهم هستند و هر دو طرف به خوبی این گام ها را رصد می کنند. دو طرف بایدن به دنبال گام های ابتدایی باشند که هم فضا را تلطیف کنند و هم پالس های مناسبی ایجاد شود.

 من فکر می کنم جمع بندی در دولت بایدن هنوز وجود ندارد. آنچه که مشخص است این دولت دیدگاه متفاوتی با ترامپ بر سر توافق هسته ای با ایران دارد و مایل است تا به برجام بازگردد. اما جزییات آن بستگی به جمع بندی هایی دارد که در داخل کابینه بایدن و پس از چینش کامل تیم وزارت خارجه و امنیت ملی اتفاق خواهد افتاد. عناصری که تا کنون چیده شده اند، همگی به دیپلماسی و مذاکره اعتقاد داشته و سابقه طولانی در این امر دارند.

وزیر خزانه داری دولت بایدن می گوید در سیاست های تحریمی دولت ترامپ بازنگری خواهد شد. ایا ایران هم شامل این پروسه خواهد شد؟ 

بسیاری از تحریم هایی که ترامپ ایجاد کرده قابل بازگشتند. این ها بحث های بی موردی بودند که تنها با هدف فشار حداکثری ایجاد شده بودند. به نظر می آید که بایدن در اغلب این تحریم ها تغییراتی ایجاد می کند و وزارت خزانه داری هم در این تحریم ها تغییراتی ایجاد خواهد کرد. هنوز مشخص نیست که بایدن بخواهد و بتواند که همگی آنها را لغو کند یا نه ولی پیشبینی من این است که اگر مشاوران او، به همین شکلی که تاکنون پیش رفته اند، پیش بروند، بخش مهمی از این تحریم ها برداشته خواهند شد.