طالبان چطور بعد از ۲۰ سال بار دیگر افغانستان را اشغال کرد؟

رویداد۲۴ طالبان به سرعت در حال بازپس‌گیری تمام قلمرو‌هایی است که ۱۸ سال پیش با حمله خارجی از دست داده بود. این گروه ظرف کمتر از سه هفته بعد از طرح برنامه خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان، بیشتر بخش‌های شمالی، جنوبی و غربی افغانستان را اشغال کرده و یک بار دیگر افغانستان را به عرصه جنگ داخلی تبدیل کرده است. تا امروز کنترل ۱۸ ولایت از ۳۴ ولایت افغانستان به دست طالبان افتاده. در همسایه شرقی ایران چه خبر است؟

چه کسانی از طالبان حمایت می‌کنند؟

افغان‌های ساکن در افغانستان و دیگر نقاط جهان از طریق شبکه‌های اجتماعی سعی می‌کنند صدایشان را به جهان برسانند. آن‌ها از تصمیم آمریکا برای خروج از کشورشان خشمگین هستند. تصمیمی که به گفته بایدن از آن پشیمان نیستند و نتایج آن مسئولیتی بر دوش آن‌ها نمی‌گذارد. جو بایدن در یک گفتگوی خبری بعد از پاسخ به سوالات متعدد درباره خروج نیرو‌های آمریکایی از این کشور رو به خبرنگاران از آن‌ها خواست موضوع را عوض کنند و «از افغانستان نپرسند» چرا که می‌خواهد درباره «چیز‌های شاد» حرف بزند.

بیشتر بخوانید:تاریخ جنون/ آنچه از سابقه و گذشته طالبان باید بدانید (فیلم)

افغان‌ها پاکستان را حامی اصلی طالبان می‌دانند. هشتگ «پاکستان را تحریم کنید» به ترند هشتگ‌ها در توییتر افغانستان تبدیل شده.

ماه گذشته وبسایت رسمی وزارت خارجه چین نیز تصویر ونگ یی وزیر خارجه چین را شانه به شانه مقامات طالبان منتشر کرد. رویترز نوشته از زمان انتشار این تصویر، رسانه‌های چینی پروپاگاندی خود برای تطهیر چهره طالبان و آماده سازی افکار عمومی برای به رسمیت شناختن طالبان توسط دولت چین را آغاز کرده است.

روز جمعه رسانه دولتی گلوبال تایمز چین یک مصاحبه با رهبر یک حزب اپوزیسیون افغان منتشر کرد و در آن از ایجاد یک دولت گذاری حمایت کرد که طالبان را نیز شامل شود.

ایران هم از زمان آغاز مذاکرات آمریکا با طالبان، رفت و آمد خود را با این گروه علنی کرده است. رسول موسوی، دستیار وزیر خارجه ایران اخیرا در یک مصاحبه از گروه طالبان با عنوان "امارت اسلامی" یاد کرده است.

دو دهه پیش و در زمان رهبری ملا عمر کابل سقوط کرد و طالبان بیشتر مناطق افغانستان را در کنترل گرفت، این گروه حکومتش بر افغانستان را "امارت اسلامی افغانستان" نامید. در آن زمان کشور‌های معدودی امارت اسلامی افغانستان را به رسمیت شناختند که ایران جزو آن‌ها نبود.

به گزارش رویداد‌‌۲۴ برخی رسانه‌های ایران نیز تطهیر چهره طالبان را آغاز کرده‌اند. روز‌های گذشته خبری در خبرگزاری فارس منتشر شد که از همکاری موثر نیرو‌های طالبان در آن به هلاکت رساندن برادر فرمانده جیش العدل خبر می‌داد.

روسیه هم تلویحا از طالبان حمایت کرده است.۱۲ ماه می‌ و اوایل اشغالگری طالبان دولت روسیه اعلام کرد از ادغام طالبان در دولت موقت افغانستان حمایت می‌کند.

با شروع پیشروی‌های طالبان بسیاری از کشور‌ها از جمله آمریکا و هند نیرو‌های دیپلمات خود را از شهر‌هایی که تحت کنترل طالبان در آمده بود تخلیه کردند با اینکه طالبان قول داده بود نیرو‌های دیپلمات را هدف حملات خود قرار ندهد.

نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان زلمی خلیلزاد گفته اگر طالبان با زور به قدرت برسد از دولتی که روی کار می‌آید حمایت نخواهد کرد. توماس نیکلاسون فرستاده ویژه اتحادیه اروپا در منطقه نیز اظهارات مشابهی داشته و گقته "اگر طالبان بخواهد قدرت را با گزینه زور نظامی به دست بگیرند، توسط اتحادیه اروپا و اکثر کشور‌های منطقه به رسمیت شناخته نمی‌شوند.

طالبان چقدر نیرو دارد؟

ریشه طالبان به جنگ سرد و سال‌های دهه ۱۹۸۰ برمی‌گردد. در آن زمان مجاهدین افغان علیه اشغالگران شوروی برای یک دهه در حال مبارزه بودند. کشور‌هایی از جمله ایران و آمریکا مجاهدین افغان را حمایت مالی می‌کردند. سال ۱۹۸۹ شوروی عقب نشینی کرد و دولت افغانستان سقوط کرد. سال ۱۹۹۲ دولت مجاهدین بر سر کار آمد. شرایط نامساعد کشور افغانستان زمینه را برای ظهور گروه بنیادگرای اسلامی طالبان که ریشه در مدارس مذهبی عربستان سعودی داشتند، فراهم کرد. سال ۱۹۹۴ کمپین نظامی طالبان از جنوب افغانستان آغاز شد. سال ۱۹۹۶ کابل بدون مقاومت جدی به اشغال طالبان در آمد.

دلایل متعددی برای ظهور مجدد طالبان وجود دارد. به گزارش رسانه rte یکی از این دلایل فقدان استراتژی مداخله، تاثیر معکوس حضور نیرو‌های خارجی، فساد و بی کفایتی دولت کابل و رشد وابستگی به کمک‌های نظامی و مالی خارجی و دشمنی برخی کشور‌های منطقه است.

آمریکا سال ۲۰۱۹ با طالبان توافقی کرده و خروج نیروهایش از خاک افغانستان بخشی از توافق این گروه و دولت آمریکا است. گفته می‌شود امروز طالبان بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار نیرو دارد، اما با عقب نشینی نیرو‌های بین‌المللی از خاک افغانستان و از بین رفتن قدرت اطلاعاتی آنها، شمار تعداد مبارزان طالبان نیز مبهم‌تر خواهد شد.

برخی مقامات آمریکایی معتقدند شمار طالبان به دلیل هجوم نیرو‌های خارجی و نیروگیری‌های اجباری افزایش یافته است. در عین حال برخی کارشناسان و رسانه‌ها معتقدند این گروه نیور‌های خود را از پاکستان گرفته است.

چرا ارتش افغانستان به این سرعت شکست خورده؟

از زمان آغاز پیشروی نیرو‌های طالبان، ارتش افغانستان که بنا به برخی آمار‌ها ۳۰۰ و برخی دیگر از آمار‌ها ۳۵۰ هزار نیرو دارد بدون هیچ مبارزه‌ای تسلیم شده‌اند و ادوات و تجهیزات آمریکایی به دست طالبان‌ها افتاده است.

حملات سریع طالبان به تسلیم دسته جمعی مردم منجر شده و تجهیزات چند میلیون دلاری آمریکایی‌ها نیز به دست طالبان افتاده است. روز جمعه ویدئویی در رسانه‌های اجتماعی دست به دست شد که اعضای طالبان را در حال رژه رفتن در کنار هلیکوپتر‌های آمریکایی نشان می‌داد. در برخی شهر‌ها از جمله هرات مقاومت در برابر طالبان جدی بود، اما در نهایت خطوط دفاعی توسط این گروه شکسته شد و بدون مقاومت یا با مقاومت اندکی شهر را تسخیر کرد.

این شکست ارتش افغانستان در حالی صورت گرفته که آمریکایی‌ها بر اساس گزارش رسانه‌های این کشور بیش از ۹۰ میلیارد دلار صرف آموزش و تجهیز و تسلیح ارتش این کشور کرده بودند. تعداد نیرو‌های ارتش افغان در برابر طالبان چهار به یک است. طالبان نیروی هوایی ندارد و به اندازه ارتش از آموزش و پشتوانه مالی نیز برخوردار نیست. اما در بیشتر شهر‌ها به جز تعداد اندکی مانند لشکرگاه، ارتش، پلیس و نیرو‌های مخلی هیچ مقاومتی در برابر طالبان نکرده‌اند و به سرعت و بدون جنگ و خونریزی تسلیم طالبان شدند.

تجهیز ارتش افغانستان یکی از استراتژی‌های کلیدی دولت اوباما بود که از یک دهه پیش قصد خروج نیرو‌های آمریکایی از این کشور را داشت. بعد از ۲۰ سال حضور آمریکا در افغانستان بر کسی پوشیده نیست که سیاست‌هایش شکست خورده و افغانستان یک بار دیگر به چنگ طالبان افتاده است.

به گزارش رویداد‌‌۲۴ نیویورک تایمز در گزارشی به نحوه شکست ارتش افغانستان اشاره کرده و نوشته: تجزیه ارتش افغانستان در هفته گذشته بلکه ماه‌ها پیش و قبل از اعلام خروج نیرو‌های آمریکایی از آمریکا توسط بایدن آغاز شده بود.

فروپاشی ارتش از محاصره پاسگاه‌های پلیس در مناطق روستایی، جایی که واحد‌های پلیس یکی پس از دیگری توسط طالبان اشغال شدند آغاز شد. هیچ پشتیبانی هوایی از این واحد‌های پلیس انجام نشد و زمانی که منابع غذایی آن‌ها تمام شد، تسلیم طالبان شدند و قول دادند بدون هیچ مانعی امنیت ادامه مسیر آن‌ها را تضمین کنند.

اما بر اساس گزارش نیویورک تایمز قبل از این‌ها هم نیرو‌های امنیتی افغانستان روی کاغذ تنها ۳۰۰ هزار نفر بودند که به گفته مقامات آمریکایی در روز‌های اخیر به یک ششم این عدد رسیده اند. نیویورک تایمز دلیل کمبود نیروی نظامی در افغانستان را در اصرار غرب به ایجاد ارتش کاملا مدرن با پیچیدگی‌های لجستیکی خوانده که بدون حضور ایالات متحده و متحدانش در ناتو غیر قابل بهره برداری بوده است.

در این گزارش به نارضایتی نیرو‌های امنیتی افغانستان اشاره شده و گفت شده مقامات آمریکایی و افغان چشمشان را بر روی این نارضایتی‌ها می‌بستند چرا که می‌دانستند تعداد واقعی نیرو‌های افغان از چیزی که اعلام می‌شود هم کمتر است و فساد نیز در آن‌ها ریشه دوانده است.

با این شرایط زمانی که طالبان پس از اعلام خروج نیرو‌های آمریکایی با سرعت آغاز به پیشروی کرد، این باور که جنگیدن مقابل طالبان (به عبارت دیگر جنگیدن برای دولت اشرف غنی)، ارزش مردن را ندارد در ارتش افغانستان تشدید شد.

نیویورک تایمز به مصاحبه‌های متعددی که با سربازان، افسران پلیس و ارتشی‌ها انجام شده اشاره کرده و گفته همه آن‌ها از نا امیدی و احساس تنهایی حرف می‌زنند.

این رسانه به عدم توجه دولتمردان به نیاز ارتشی‌ها اشاره کرده و نوشته بعد از هفته‌ها درگیری یک بسته سیب زمینی لزج به عنوان جیره روزانه به یک واحد پلیس در قندهار داده شده. یک افسر پلیس ناراضایتی خود را از این بی توجهی فریاد زده و گفته سیب زمینی سرخ کرده نمی‌تواند خط مقدم دومین شهر بزرگ کشور را حفظ کند.

نیویورک تایمز نوشته در ماه می‌ و آغاز پیشروی‌های طالبان در حومه شهر لشکرگاه جنوبی، گروهی از نیرو‌های سرسخت امنیتی و پلیس مرز را نگه داشته بودند. در آن زمان گفته می‌شد نیرو‌های پلیس که قرار بود از شهر دفاع کنند از قبل تسلیم شده بودند یا طالبان به آن‌ها پول داده بود. در بسیاری از مناطق دیگر کشور‌ها در یک سال گذشته اتفاق مشابهی رخ داده است.

اشرف غنی رئیس جمهور اقغانستان روز شنبه بالاخره برای اولین بار بعد از آغاز پیشروی‌های طالبان مقابل دوربین حاضر شده و قول داده اجازه ندهد طالبان دستاورد‌های ۲۰ سال گذشته از زمان سرنگونی این گروه به دست آمریکایی‌ها بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر را نابود کنند.

به گزارش رویداد‌‌۲۴ او گفته: ما مذاکرات را درون دولت و با سران باسابقه دولتی و سیاسی کشور، نمایندگان گروه‌های مختلف و همچنین متحدان خارجی مان آغاز کردیم.

غنی بدون اینکه اشاره‌ای به محتوای مذاکرات بکند گفته به زودی نتایج را با شما در میان خواهیم گذاشت. پیشتر انتظار می رفت او از سمتش استعفا دهد.