برای پایین آوردن آنزیم‌های کبدی چه باید کرد؟

رویداد۲۴ سحر اکبرزاده: افزایش آنزیم‌های کبدی می‌تواند نشان‌دهنده وجود مشکل در کبد باشد. کاهش سطح این آنزیم‌ها می‌تواند به بهبود عملکرد کبد کمک کند. کبد حاوی آنزیم‌های مختلفی مانند آلانین ترانس‌آمیناز (ALT) است که به عملکرد صحیح بدن کمک می‌کند. هنگامی که این آنزیم‌ها از سطح طبیعی خود فراتر می‌روند، کبد شروع به عملکرد نادرست می‌کند و بر سلامت کلی فرد تأثیر می‌گذارد. بااین‌حال، داشتن یک رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم برخی از راه‌هایی است که فرد می‌تواند این افزایش آنزیم‌های کبدی را کاهش دهد.

این مقاله به چگونگی کاهش سطح آنزیم‌های کبدی و آنچه در هنگام بالا رفتن آن اتفاق می‌افتد می‌پردازد. همچنین علل اصلی افزایش آنزیم‌های کبدی و تأثیری که بر بدن دارد را پوشش می‌دهد. پس با این مقاله همراه باشید.

آنزیم های کبدی چیست؟

آنزیم‌های کبدی موادی هستند که واکنش‌های شیمیایی را در بدن تسریع می‌کنند. برخی از این واکنش‌های شیمیایی شامل ترشح صفرا و سایر مواد برای کمک به لخته‌شدن خون، تجزیه سموم و غذا و پاسخ به عفونت‌ها است. نمونه‌هایی از این آنزیم‌های کبدی عبارت‌اند از:

• آلانین ترانس‌آمیناز (ALT)
• آلکالین فسفاتاز (ALP)
• آسپارتات ترانس‌آمیناز (AST)
• گاما گلو تامیل ترانسفراز (GGT)

هنگامی که کبد آسیب می‌بیند، آنزیم‌های خود - عمدتاً ALT یا AST - را در جریان خون آزاد می‌کند. مقدار بیش از حد این آنزیم‌ها می‌تواند عملکرد بدن را نیز مختل کند.

افزایش آنزیم‌های کبدی به چه معناست؟

افزایش آنزیم‌های کبدی به این معنی است که سطح آنزیم‌های کبدی در خون بالاتر از حد طبیعی است. اگرچه این سطوح بالا می‌تواند موقتی باشد، اما ممکن است نشان‌دهنده این باشد که یک فرد ممکن است شرایط پزشکی زمینه‌ای مانند هپاتیت یا بیماری کبد داشته باشد. همچنین، برخی از داروها مانند استامینوفن، باعث افزایش آنزیم‌های کبدی می‌شوند.

علل آنزیم‌های کبدی بالا

اگر نتیجه LFT نشان دهد که آنزیم‌های کبدی در فرد افزایش‌یافته است، پزشک سعی می‌کند علل احتمالی را تعیین کند. پزشکان همچنین ممکن است آزمایش‌های دیگری را انجام دهند که جزئیات بیشتری در مورد سبک زندگی و عادات غذایی فرد ارائه می‌دهد.

بر اساس تحقیقات، بیماری کبد چرب شایع‌ترین علت افزایش آنزیم‌های کبدی است که در حدود 25 تا 51 درصد از افرادی که تشخیص آنزیم‌های کبدی بالا را دریافت می‌کنند، رخ می‌دهد.

سایر شرایط سلامتی که ممکن است باعث افزایش آنزیم‌های کبدی شوند عبارت‌اند از:

• سندرم متابولیک
• هپاتیت
• سیروز (اسکار بافت کبد)
• اختلال مصرف الکل یا مواد مخدر

برخی از علل کمتر شایع افزایش آنزیم‌های کبدی نیز عبارت‌اند از:

• هپاتیت خودایمنی
• بیماری سلیاک
• سرطان کبد
• مونونوکلئوز
• سپسیس یا مسمومیت خون
• بیماری ویلسون
• هموکروماتوز (زمانی که بدن آهن بیش از حد جذب می‌کند.)
• پلی میوزیت (التهاب عضلات)

برخی از داروها، مانند مسکن‌ها (استامینوفن)، می‌توانند باعث افزایش آنزیم‌های کبدی شوند. اگرچه آنزیم‌های کبدی بالا معمولاً بدون علامت رخ می‌دهند، علل آن‌ها نیز ممکن است به علائم و نشانه‌ها کمک کنند.

راه‌های پایین آوردن آنزیم‌های کبدی

عوامل زیادی می‌توانند منجر به افزایش آنزیم‌های کبدی شوند، بنابراین مهم است که به‌محض بروز علائم به پزشک اطلاع دهید. جدای از آن، چیزهای دیگری برای امتحان‌کردن وجود دارد که ممکن است به کاهش آنزیم‌های کبدی کمک کند. برخی از این موارد را در ادامه بیان خواهیم کرد.

نوشیدن قهوه

نوشیدن قهوه می‌تواند به کاهش سطح ALT کمک کند. یک تحقیق در سال 2017 نشان داد که نوشیدن یک فنجان یا بیشتر قهوه در روز باعث کاهش سطح ALT می‌شود.

مطالعه‌ای که در سال 2015 انجام شد، خطر ابتلا به سرطان کبد و بیماری مزمن کبدی را بین افرادی که قهوه می‌نوشند و افرادی که قهوه نمی‌نوشند در بیش از 200000 نفر از هاوایی و کالیفرنیا مقایسه کرد. این مطالعه نشان داد افرادی که 2 تا 3 فنجان قهوه در روز می‌نوشند، در مقایسه با افرادی که قهوه نمی‌نوشند، 38 درصد کمتر در معرض خطر ابتلا به سرطان کبد (سرطان کبدی) و 46 درصد خطر مرگ ناشی از بیماری مزمن کبدی قرار دارند.

علاوه بر این، افرادی که 4 فنجان یا بیشتر قهوه در روز می‌نوشیدند، 41 درصد کمتر در معرض خطر ابتلا به سرطان کبد و 71 درصد خطر مرگ ناشی از بیماری مزمن کبدی قرار داشتند.

محققان مطمئن نیستند که آیا این کافئین موجود در قهوه است که خاصیت محافظت از کبد دارد یا به دلیل آنتی‌اکسیدان‌های موجود در قهوه است. اما مطالعه‌ای که در سال 2014 انجام شد نشان داد که قهوه بدون کافئین نیز هم سطح ALT را کاهش می‌دهد.

بیشتر بخوانید: بدترین عادات غذایی شایع در بین ایرانی‌ها

کاهش کلسترول بالا

به گزارش رویداد24 یک مطالعه در سال 2018 ارتباط بین سطوح بالاتر لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) و سطوح بالای آنزیم‌های کبدی در بزرگسالان در ایالات متحده را بررسی کرد.

از طریق این مطالعه پی برند که افراد می‌توانند سطح کلسترول بالا را از طریق ورزش منظم و رژیم غذایی سالم که شامل موارد زیر است کاهش دهند:

• کاهش مصرف گوشت و چربی اشباع شده
• اجتناب از چربی‌های ترانس
• افزایش فیبر غذایی
• افزایش مصرف اسیدهای چرب امگا 3

افزایش مصرف اسیدفولیک

مصرف بیشتر غذاهای غنی از فولات و افزودن مکمل اسیدفولیک به رژیم غذایی هر دو با کاهش سطح ALT مرتبط هستند. درحالی‌که اصطلاحات "فولات" و "اسیدفولیک" اغلب به‌جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما با این حال آن‌ها کاملاً یکسان نیستند. درواقع آن‌ها دو شکل مختلف از ویتامین B9 هستند.

فولات یک فرم طبیعی از   B9 است که در برخی غذاها یافت می‌شود. اسیدفولیک یک فرم مصنوعی از B9 است که در مکمل‌ها استفاده می‌شود و به برخی از غذاهای فراوری شده اضافه می‌شود. بدن نیز آن‌ها را به روش‌های مختلف پردازش می‌کند. درحالی‌که آن‌ها کاملاً یکسان نیستند،  فولات و اسیدفولیک هر دو مزایایی در سلامت کبد و کاهش ALT دارند.

مطالعات کمبود فولات را با افزایش سطح ALT و آسیب کبدی مرتبط دانسته‌اند و نشان داده‌اند که اسیدفولیک به نظر می‌رسد ALT را در افراد مبتلا به آسیب کبدی کاهش می‌دهد. یک مطالعه در سال 2017 نشان داد که اسیدفولیک در کاهش آنزیم‌های کبدی در کودکان مبتلا به آسیب‌های کبدی ناشی از دارو نیز مؤثر است.

برای کمک به کاهش سطح  ALT، غذاهای غنی از فولات را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. خوراکی‌هایی از جمله:

• سبزیجات برگدار، از جمله کلم‌پیچ و اسفناج
• مارچوبه
• حبوبات
• کلم بروکسل
• چغندر
• موز
• جگر گاو
• غلات صبحانه غنی شده
• مارچوبه
• کلم بروکسل
• کاهو
• آووکادو

ورزش منظم

ورزش منظم ممکن است به بهبود سلامت کبد کمک کند، و تحقیقات نشان می‌دهد که فعالیت بدنی عامل مهمی در درمان بیماری‌های کبدی است. مقاله‌ای در سال 2018 از مجله کبد شناسی، یک برنامه ورزشی منظم را به‌عنوان بخشی از درمان بیماری‌های مزمن مانند سیروز توصیه می‌کند.

کاهش وزن اضافی

بعضی تحقیقات نشان داده است که کاهش وزن عامل مهمی در درمان بیماری کبد چرب و پیشگیری از فیبروز کبد است. کاهش وزن باعث بهبود حساسیت به انسولین و کاهش التهاب می‌شود. ورزش منظم، همراه با کاهش کالری، ممکن است خطر ابتلا به سرطان کبد را کاهش دهد. افزایش ورزش و کاهش کالری دریافتی از طریق یک رژیم غذایی متعادل، به کاهش وزن افراد کمک می‌کند.

دقت در مصرف داروها یا مکمل‌ها

برخی داروها و مکمل‌ها می‌توانند باعث آسیب بیشتر به کبد شوند. استامینوفن در صورت مصرف بیش از حد می‌تواند به کبد آسیب برساند. اگر افرادی که آسیب کبدی دارند لازم است استامینوفن مصرف کنند، نباید بیش از 2000 میلی‌گرم در روز مصرف کنند. افرادی که به طور منظم الکل مصرف می‌کنند باید از مصرف استامینوفن خودداری کنند یا در صورت لزوم آن را در دوزهای بسیار کم‌مصرف کنند.

تغذیه سالم

داشتن یک رژیم غذایی سالم‌تر می‌تواند به کاهش سطح ALT و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های کبدی کمک کند. یک کارآزمایی بالینی در سال 2019، اثر یک رژیم غذایی کم قند و یک رژیم غذایی معمولی را در پسران نوجوان مبتلا به NAFLD مقایسه کرد. قند در گروه مداخله رژیم غذایی به کمتر از 3 درصد از کل کالری دریافتی روزانه محدود شد. پس از 8 هفته، آنزیم‌های کبدی در گروه رژیم غذایی کاهش‌یافته و چربی کبد کاهش بیشتری پیدا کرد.

کاهش میزان چربی و کربوهیدرات‌ها همچنین می‌تواند به درمان و پیشگیری از NAFLD، یکی از علل شایع ALT بالا کمک کند.

برای بهبود سلامت کبد و کمک به کاهش ALT، لزوماً نیازی به ایجاد تغییرات شدید در رژیم غذایی خود ندارید. درواقع می‌توانید با تلاش برای خوردن حداقل پنج وعده میوه و سبزیجات تازه در روز تغییر را شروع کنید.

همچنین می‌توانید این نکات را در برنامه‌ریزی هفتگی وعده غذایی خود بگنجانید:

• مصرف میوه‌ها و سبزیجاتی که با سس‌های پرکالری یا شکر و نمک اضافه شده سرو می‌شوند را محدود کنید.
• حداقل دو بار در هفته ماهی بخورید، به طور ایدئال ماهی‌هایی که دارای اسیدهای چرب امگا 3 هستند، مانند سالمون یا قزل‌آلا.
• شیر و لبنیات بدون چربی یا کم‌چرب را انتخاب کنید.
• چربی‌های اشباع شده و ترانس را با چربی‌های تک غیراشباع و چند غیراشباع جایگزین کنید.
• غلات کامل غنی از فیبر را انتخاب کنید.
• پروتئین‌های حیوانی بدون چربی؛ مانند مرغ یا ماهی بدون پوست را مصرف کنید.
• غذاهای سرخ شده را با غذاهای پخته شده یا برشته شده تعویض کنید.
• آجیل را به‌عنوان میان‌وعده مصرف کنید.

اجتناب از الکل، سیگار و سموم محیطی

الکل می‌تواند آسیب به کبد را افزایش دهد، بنابراین افرادی که سطح ALT بالایی دارند باید از مصرف الکل خودداری کنند تا از کبد در برابر آسیب بیشتر محافظت کنند. کاهش مصرف الکل یا ترک الکل به‌طورکلی می‌تواند تعداد آنزیم‌های کبدی فرد را حتی در کوتاه‌مدت بهبود بخشد. طبق یک مطالعه در سال 2018، ترک الکل به مدت یک ماه ممکن است به طور قابل‌توجهی سطح GGT را کاهش دهد.

افرادی که سیگار می‌کشند باید سیگار را ترک کنند و دیگران می‌توانند برای کاهش بار سمی روی کبد از دود سیگار اجتناب کنند. یک مطالعه در سال 2020 نشان داد که افرادی که سیگار می‌کشیدند در معرض خطر ابتلا به بیماری کبد یا سرطان هستند. تحقیقات قدیمی‌تر همچنین گزارش می‌دهد که سیگار می‌تواند سطوح آنزیم‌های کبدی گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT) و آلکالین فسفاتاز (ALP) را افزایش دهد که منجر به آسیب کبدی می‌شود.

مردم همچنین می‌توانند مراقب باشند که در صورت امکان از سطوح بالای سموم شیمیایی در هوا اجتناب کنند و از یک تصفیه‌کننده هوا در خانه برای حذف سموم اضافی استفاده کنند.

درمان پزشکی

هیچ درمان پزشکی خاصی برای ALT بالا وجود ندارد. درمان، در صورت وجود، بستگی به این دارد که چه چیزی باعث افزایش آنزیم‌های کبدی شده است. از افرادی که در ایالات متحده زندگی می‌کنند تخمین زده می‎شود که حدود 10 درصد  ALT بالا دارند، و کمتر از 5 درصد به بیماری جدی کبد مبتلا هستند. برای بیشتر علل ALT بالا، درمان شامل؛ تغییرات سبک زندگی، مانند ورزش، رژیم غذایی اصلاح شده و کاهش مصرف الکل است.

اگر آنزیم‌های کبدی بسیار بالا باشند یا اگر شما فاکتورهای خطر بیماری کبدی یا سایر علائم را داشته باشید، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتر  را برای تشخیص علت زمینه‌ای ALT بالا توصیه کند.

بسته به آنچه متخصص تشخیص می‌دهد، ممکن است یکی از موارد زیر را توصیه کند:

• آزمایش خون برای بررسی سایر شرایط، مانند هپاتیت B و C و همچنین دیابت
• سونوگرافی کبد
• سی‌تی‌اسکن شکم
• بیوپسی
• آزمایش هورمون محرک تیروئید (TSH).
• تست کراتین کیناز (CK)
• پانل لیپیدی
• مطالعات آهن برای رد هموکروماتوز ارثی

نتیجه‌گیری

اگر سطح آنزیم کبدی فرد بالا باشد، در معرض خطر آسیب یا آسیب کبدی قرار دارد. افراد می‌توانند با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، مانند ورزش منظم و تغییر رژیم غذایی، سطح ALT خود را کاهش دهند. همچنین افزایش مصرف فیبر، کاهش چربی‌های اشباع شده و غذاهای فراوری شده، و همچنین مصرف طیف وسیعی از مواد مغذی از میوه‌ها و سبزیجات ممکن است به کاهش سطوح آنزیم‌ها کمک کند. شرایط زیربنایی مختلفی وجود دارد که می‌تواند بر سلامت کبد تأثیر بگذارد. به همین دلیل، پزشکان از یک آزمایش خون مخصوص  LFT  برای بررسی علائم افزایش آنزیم‌های کبدی استفاده می‌کنند. داشتن آنزیم‌های کبدی بالا معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کند، به همین دلیل است که پزشکان ممکن است علائم سایر بیماری‌ها را بررسی کنند که سطح آنزیم‌های کبدی را افزایش می‌دهند. اگر نتیجه LFT فردی مثبت باشد، پزشک علت را تعیین کرده و درمان‌های مناسب را برای تشخیص توصیه می‌کند.