ام‌المصائب لقب کیست؟

رویداد۲۴ الهام عندلیب‌مقدم: «ام‌المصائب» لقب حضرت زینب (س)، فرزند حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) است، که چون در مدت حیات مبارکش رنج‌های بسیاری را متحمل شد به ایشان این لقب را داده‌اند.
از جمله مصائب وارد بر آن حضرت می‌توان به وفات پدر بزرگش حضرت محمد (ص)، شهادت مادرش حضرت فاطمه (س)، شهادت پدرش حضرت علی (ع)، شهادت برادرش امام حسن مجتبی (ع)، واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع) و بسیاری از بستگانش، همچنین تجربه تلخی‌های دوران اسارت اشاره کرد.

زینب (س) که بود؟

حضرت زینب (س)، فرزند سوم حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) است که دو سال بعد از امام حسین (ع) در پنجم جمادی‌الاول سال پنجم و یا ششم هجری قمری، در شهر مدینه متولد شد. بر اساس روایات متعدد، نام زینب را پیامبر بر ایشان گذاشت. این نام از سوی جبرئیل بر پیامبر وحی شد. زینب مخفف‌ «زين اب‌» و به معنای «افتخار و زینت پدر» و یا «درخت نیکو منظر و خوشبو» است. کنیه ایشان ام‌الحسن و ام‌کلثوم است. برای حضرت زینب بیش از شصت لقب نقل شده است.

بیشتر بخوانید: خردسال‌ترین شهید کربلا کیست؟

حضرت زینب از کودکی علاقه‌‏ای عجیب به برادرش امام حسین داشت، به همین خاطر همه این خواهر و برادر را همواره یار و حامی هم می‌دانستند.

همسر و فرزندان حضرت زینب

به گزارش رویداد۲۴ ایشان در سال هفدهم هجری قمری با پسر عموی خود، «عبداللَّه‌بن‌جعفر» ازدواج کرد و حاصل این ازدواج یک دختر به نام ام‌کلثوم و چهار پسر به نام‌های علی، عون، عباس و محمد بود. عون و محمد در واقعه کربلا به شهادت رسیدند.

روایت است معاویه ام‌کلثوم را برای ازدواج با فرزندش یزید انتخاب کرده بود، ولی امام حسین او را به پسر عمویش «قاسم‌بن‌محمدبن‌جعفربن‌ابی‌طالب» داد.

حضرت زینب در واقعه کربلا

حضرت زینب (س) در واقعه کربلا به همراه برادران و فرزندان حضور داشت و پس از شهادت امام حسین و یارانش، به همراه دیگر بازماندگان به اسارت درآمد و به شام فرستاده شد. در واقعه عاشورا نقش فداکاری‌های حضرت زینب بسیار مؤثر بود. ایشان شاهد از دست دادن برادران، فرزندان و بستگانش بود و غم از دست دادن عزیزانش را تحمل کرد. آن حضرت پس از عاشورا و در دوران اسارت از امام سجاد (ع) و سایر اسرا مراقبت می‌کرد و در کاخ یزید با خطبه‌ای از امام حسین و اهل بیت دفاع کرد.

خطبه حضرت زینب (س) در کاخ یزید

پس از شهادت امام حسین در روز عاشورا، اهل بیت آن حضرت به اسارت دشمن درآمدند. کاروان اسرا ابتدا راهی کوفه و دربار ابن‌زیاد شدند و سپس  به شام و محل استقرار یزید انتقال یافتند. در مجلسی که یزید به مناسبت پیروزی خود،  عده‌ای از سران و بزرگان شام را دعوت کرده بود، اسرا و سرهای شهدای کربلا نیز حضور داشتند. در این مجلس حضرت زینب و امام سجاد سخنرانی کردند. این خطبه و سخنان امام سجاد یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین خطبه‌ها در دفاع از حقانیت حسین‌بن‌علی بود و فضای مجلس را به نفع اهل بیت تغییر داد.

حمد پروردگار و درود بر پیامبر اسلام (ص)، اشاره به سنت الهی در مهلت دادن به کفار، افشای پرونده سیاه یزید و نیاکانش، نفرین بر یزیدیان، اشاره به عاقبت ستمکاران، شکایت به خداوند و جاودانگی اهل بیت محورهای اصلی خطبه حضرت زینب بود.

وفات حضرت زینب

حضرت زینب پس از تحمل رنج‌های فراوان در سن 56 و یا 57 سالگی، در چهادهم و یا پانزدهم رجب سال 62 هجری قمری از دنیا رفت. در مورد محل دفن آن حضرت روایات مختلفی وجود دارد:
براساس برخی منابع، حضرت زینب بعد از واقعه کربلا به مدینه آمد و پس از یك سال و نیم از دنیا رفت و در همان جا دفن شد.  اكنون از قبر آن حضرت، اثری در دست نیست و مزاری که اکنون در دمشق وجود دارد و به زینبیه معروف است، متعلق به حضرت زینب صغری (س) یعنی حضرت ام کلثوم است.

برخی منابع دیگر آورده‌اند، پس از مراجعت بازماندگان واقعه کربلا از شام به مدینه، جو عمومی مدینه ناآرام شد. حاکم مدینه طی نامه‌ای به یزید، وضعیت مدینه و نقش حضرت زینب در افشاگری علیه بنی‌امیه و  آگاه‌سازی و بیداری مردم را گزارش داد. یزید در پاسخ دستور داد که زینب را از مدینه خارج کنند. در پی تصمیم حاکم مدینه مبنی بر اخراج و تبعید حضرت زینب، آن حضرت از مدینه به مصر مهاجرت کرد و پس از گذشت حدود یک سال در قاهره رحلت فرمود. امروزه سیده زینب در شهر قاهره زیارتگاه مجلل و باشكوهی است، البته برخی معقدند این قبر متعلق به «زینب بنت یحیی‌بن‌حسن‌الانورابن‌زیدابن‌حسن‌ابن‌علی‌بن‌ابیطالب» است كه به دلیل تشابه اسمی با حضرت زینب اشتباه شده است.

برخی روایات دیگر نیز حاکی از آن است که در سال 62 هجری قمری، زمانی که واقعه حره و غارت و کشتار مردم مدینه توسط یزیدیان اتفاق افتاد، و همچنین پس از شیوع بیماری وبا و طاعون، حضرت زینب به همراه همسرش به سوی مزرعه‌ای در شام رفتند و در آن جا ساکن شدند. در شام حضرت زینب (س) بر اثر بیماری از دنیا رفت.

در توصیف حضرت زینب (س) می‌توان به ویژگی‌هایی چون عبادت، صبر و استقامت، علم و سخنوری، تعلیم و تفسیر قرآن و ...‎ اشاره کرد. رنج‌هایی که آن حضرت در دوران حیات خود تحمل کرد بی‌مانند است، تا جایی که به ایشان لقب «ام‌المصائب» را داده‌اند.