رهی معیری کیست؟

رویداد۲۴ الهام عندلیب‌مقدم: «محمد حسن معیری» (بیوک)، متخلص به «رهی»، زاده ۱۰ اردیبهشت ۱۲۸۸ در تهران است. خانواده‌اش از بزرگان علم و سیاست بودند. پدرش «محمد حسن خان موید خلوت» فرزند «معیرالممالک نظام الدوله» وزیر خزانه ناصرالدین شاه و مادرش آذری‌الاصل و نوه «بدیع السلطنه» بود. او پیش از تولد پدرش را از دست داد. معیری را باید یکی از شعرای سبک بازگشت خواند. کسانی که در دوره سده دوازدهم هجری سعی کردند سبک شعرایی از قبیل فرخی سیستانی، منوچهری دامغانی، انوری ابیوردی، خاقانی و سعدی  را زنده کنند. در واقع دوره بازگشت یک دوره تاریخی در عر فارسی محسوب می شود. 

اشعار رهی معیری

رهی معیری پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و دبیرستان در تهران، در دستگاه دولتی استخدام شد و مشاغل مختلفی را در اداراتی چون اداره ثبت، شهرداری تهران، وزارت کار، اداره انتشارات و مطبوعات، وزارت اقتصاد ملی و وزارت پیشه و هنر تجربه کرد. آخرین شغلش، ریاست کل انتشارات و تبلیغات وزارت پیشه و هنر در سال ۱۳۲۲ بود. پس از آن، دوران بازنشستگی خود را در کتابخانه سلطنتی سپری کرد.

وی پس از کناره‌گیری از مشاغل دولتی، در رادیو مشغول به فعالیت شد و تصنیف و ترانه و آهنگ‌های زیادی ساخت. رهی از کودکی علاقه‌مند به دنیای هنر بود و در شعر، موسیقی و نقاشی استعداد خاصی داشت. او یکی از غزل سرایان مشهور معاصر است که تحت تاثیر شعرایی چون سعدی، حافظ، مولوی، صائب تبریزی، نظامی و مسعود سعد بود. از بین این شعرا، بیشترین تاثیر را از سعدی گرفته است و حال و هوای اشعار سعدی در سروده‌های او کاملا حس می‌شود.

بیشتر بخوانید: صادق هدایت ؛ نویسنده مرموز ایران

رهی اولین رباعی‌اش را در سن هفده سالگی سرود:

کاش امشبم آن شمع طرب می‌آمد

وین روز مفارقت به شب می‌آمد

آن لب که چو جان ماست دور از لب ماست

ای کاش که جان ما به لب می‌آمد

وی فعالیت خود در زمینه شعر را با ورود به انجمن ادبی حکیم نظامی شروع کرد و از اعضای فعال این انجمن شد. سپس با چند نفر دیگر انجمن ادبی فرهنگستان را تاسیس کرد و از اعضای شناخته شده آن انجمن به حساب می‌آمد.

رهی علاوه بر شعر، فعالیتش در زمینه موسیقی را با عضویت در انجمن موسیقی ایران آغاز کرد.

همزمان با فعالیت در حوزه موسیقی، شروع به چاپ آثارش در روزنامه‌ها و مجلات گوناگون کرد. علاوه بر چاپ اشعارش در مجلات و روزنامه‌های ادبی مختلف، نوشته‌های سیاسی، انتقادی‌ او در روزنامه «بابا شمل» و مجله «تهران مصور» با اسامی مستعاری چون «زاغچه»، «شاه پریون»، «حق‌گو» و «گوشه‌گیر» چاپ می‌شد.

رهی در سال‌های آخر عمر خود در برنامه «گل‌های رنگارنگ» رادیو که یکی از برنامه‌های مشهور آن زمان بود، با داوود پیرنیا در انتخاب اشعار برنامه همکاری کرده و تا آخر عمر خود سرپرستی آن را برعهده داشت.

ماجرای رابطه رهی معیری با مریم فیروز

به گزارش رویداد۲۴ رهی معیری تا آخر عمر ازدواج نکرد و مجرد بود. او مدتی با «مریم فیروز» در ارتباط بود. مریم فیروز، فرزند «عبدالحسین فرمانفرما» از نوادگان عباس میرزا بود که به اجبار پدرش با سرهنگ «عباسقلی اسفندیاری» ازدواج کرد. حاصل این ازدواج دو فرزند به نام‌های افسانه و افسر بود. او به همسرش که بیست و شش سال با او اختلاف سنی داشت، هیچ علاقه‌ای نداشت و در سال ۱۳۱۸پس از مرگ پدرش از او جدا شد.

 مریم یکی از زنان مشهور زمان رضا شاه بود. داشتن خانواده‌ای با نفوذ و چهره‌ای زیبا، جذابیت او را دو چندان می‌کرد و خانه او اغلب محل رفت و آمد روشنفکران آن زمان بود.

او و رهی در یک مهمانی هم را ملاقات کردند و این دیدار شروع تغییرات مهمی در زندگی رهی بود. عشق و علاقه رهی به مریم باعث شد که اعتیادش به مواد مخدر را ترک کند.

مریم فیروز، سرچشمه ذوق شاعرانه رهی بود و بسیاری از شورانگیزترین ترانه‌ها و غزلیات رهی، که به گفته بعضی ادیبان، از بهترین آثار ادبیات کلاسیک معاصر به‌شمار می‌رود، در دوران عاشقانه‌اش با مریم سروده شده و مایه از این عشق می‌گیرد.

رهی اشعار بسیاری برای مریم نیز می‌سرود چون:

‏خیال انگیز و جان پرور، چو بوی گل سراپایی

‏نداری غیر از این عیبی، که می‌دانی که زیبایی

سرانجام مریم فیروز بعد از آشنایی با یکی از سران حزب توده نوپا به نام «نورالدین کیایی» که از معمار‌های ممتاز آن زمان بود، با او ازدواج کرد و به رابطه خود با رهی پایان داد. پس از آن که اعضای حزب توده در حادثه ترور شاه تحت تعقیب قرار گرفتند، مریم به‌صورت غیابی به حبس ابد محکوم شد و بعد از آن این دو هرگز یکدیگر را ندیدند.

وفات رهی معیری

سرانجام رهی معیری در سال ۱۳۴۷ و در سن ۵۹ سالگی بر اثر سرطان معده درگذشت. آرامگاه او در قبرستان «ظهیرالدوله» شمیران در شمال استان تهران است. ظهیر الدوله، آرامستان کوچکی است که بین امامزاده قاسم و تجریش واقع شده است.

آثار رهی معیری

مجموعه اشعار رهی معیری تحت عنوان «سایه عمر» و مجموعه ترانه‌های او با نام «آزاده» به چاپ رسیده است. مشهور‌ترین اشعار رهی «خزان عشق»، «شب جدایی»، «یار رمیده»، «کاروان»، «مرغ حق»، «دارم شب و روز»، «نوای نی»، «یاد ایام»، «کاروان» و «مرغ حق» است.

مجموعه‌ مقالات ادبی رهی نیز تحت عنوان «گل‌های جاویدان» در سال 1363 شمسی چاپ و منتشر شده است.