پشت پرده سفر وزیر خارجه سودان به ایران چه بود؟

رویداد ۲۴| خدیجه غبیشاوی: به گزارش الجزیره، پس از گذشت بیش از یک سال از عادی سازی روابط تهران و خارطوم، علی یوسف وزیر امور خارجه سودان دوشنبه گذشته سفر رسمی خود به ایران را آغاز کرد و با عباس عراقچی همتای ایرانی خود، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس و علی اکبر احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، دیدار و گفت‌و‌گو کرد.
به نوشته رسانه ها، عراقچی با میهمان سودانی خود مهم‌ترین مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و بین المللی را بررسی کرد. دو وزیر همچنین توافقنامه لغو روادید بین دو کشور برای دارندگان گذرنامه دیپلماتیک و خدمت را امضا کردند. آنها همینطور یادداشت تفاهم تشکیل کمیته سیاسی مشترک را نیز امضا کردند.
سفر یوسف به تهران سومین سفر از نوع خود به ایران از زمان اعلام رسمی از سرگیری روابط دو کشور در اکتبر ۲۰۲۳ است. سلف او، حسین عوض، قبلاً در مراسم تحلیف پزشکیان رئیس جمهور ایران در تابستان گذشته شرکت کرده بود و علی الصادق، وزیر خارجه سابق سودان در فوریه ۲۰۲۴ به تهران سفرکرده بود.
در میان پرسش‌هایی که درباره منافعی که تهران و خارطوم می‌خواهند در میز مذاکرات جاری در تهران به دست آورند، این نکته قابل توجه است که سفر وزیر خارجه سودان به تهران کمتر از یک هفته پس از سفر وی به مسکو و توافق برای ارائه یک پایگاه دریایی به روسیه در سواحل دریای سرخ صورت می‌گیرد.
یک پژوهشگر سیاسی، سفر رسمی جبرئیل ابراهیم وزیر دارایی سودان به تهران در نوامبر گذشته را یادآور شد و گفت که سفر مقامات سودانی به تهران و مسکو در چارچوب جهت گیری خارطوم نسبت به متحدان سنتی خود انجام می‌شود. وی تاکید کرد که ایران و سودان منافع مشترکی دارند که آنها را به تقویت روابط بین خود ترغیب می‌کند.
این کارشناس در گفت‌و‌گو با الجزیره نت گفت که سفر یوسف به تهران در زمان بسیار مهمی و با توجه به تحولات ظریفی انجام می‌شود که نتایج آن ممکن است به نزدیک شدن بیشتر تهران و خارطوم کمک کند. 
به عقیده این پژوهشگر ایرانی، «خارطوم در چند سال گذشته از دوستی خود با محور صهیونیستی-آمریکایی چیزی عایدش نشده است» و توضیح می‌دهد که دو طرف «امید خود را به همگرایی جهت گیری‌های خود نسبت به رفتار رژیم اشغالگر و آمریکا در منطقه بسته‌اند».

پرونده‌های همکاری ایران و سودان

به گفته این کارشناس، پس از تجربه تهران در حمایت از برخی جریانات اسلامی و ایدئولوژیک در رژیم گذشته سودان، ایران این بار به جای ایدئولوژی، بر اقتصاد و منافع ژئوپلیتیکی متمرکز شده است و البته این بدان معنا نیست که تهران پرونده‌های اسلامی و منطقه‌ای را از سیاست‌های خود حذف می‌کند. 
به گفته وی، هدف خارطوم از نزدیک شدن به تهران، دستیابی به موازنه منطقه‌ای جدید است.
الجزیره در ادامه می‌نویسد: در پی از دست رفتن نفوذ نظامی جمهوری اسلامی در خاورمیانه در نتیجه پیامد‌های تجاوزات اخیر اسرائیل به غزه و لبنان و همچنین سقوط رژیم بشار اسد، این پژوهشگر می‌گوید که ایران سودان را به عنوان یک پایگاه بالقوه برای کشورش در سواحل دریای سرخ و نزدیک به تنگه باب المندب می‌داند، جایی که متحدان حوثی آن صفحه جدیدی در مبارزه علیه محور اسرائیل-غرب باز کرده‌اند.
این محقق ایرانی از مقامات کشورش خواست که در سودان سیاستی معتدل اتخاذ کنند، چیزی شبیه به همپیمان خود روسیه که از یک سو از طریق گروه واگنر از نیرو‌های پشتیبانی سریع حمایت می‌کند و از سوی دیگر با خارطوم برای ایجاد پایگاه دریایی در سواحل دریای سرخ توافق می‌کند. وی تاکید کرد: این سیاست میانه رو تضمین کننده منافع ایران در سودان خواهد بود.

ترس آمریکایی‌ها از نفوذ ایران در سودان

در حالی که ناظران در ایران بر این باورند که کشورشان حق دارد با طرف سودانی برای ساخت بندر تجاری یا پایگاه دریایی در ازای تامین تسلیحات و تجهیزات به توافق برسد، صالح حائری قزوینی، پژوهشگر سیاسی معتقد است که تهران نیازی به پایگاه‌های نظامی در سودان ندارد.
قزوینی در گفت‌و‌گو با الجزیره نت، گفته است: کشورش از ابتدای درگیری با نیرو‌های پشتیبانی سریع به سمت ارتش سودان گرایش داشته است، زیرا ارتش نماینده اقتدار مشروعی است که جانشین رژیم قبلی در سودان شده است و تهران نمی‌تواند در مواضع یکسانی نسبت به طرف‌های درگیر در این کشور باشد.
وی در پایان گفت: تهران و خارطوم به طور قاطعانه درخواست جمهوری اسلامی برای ایجاد پایگاه نظامی در سودان در ازای اعزام ناو جنگی برای حمایت از ارتش این کشور را تکذیب می‌کنند، این در حالی است که انتشار گزارش‌های رسانه‌ای درباره قصد ایران برای یافتن جای پایی در سواحل دریای سرخ، باعث نگرانی واشنگتن و تل‌آویو شده است.

موقعیت استراتژیک سودان

در همین راستا، اسامه آل شیخ، روزنامه نگار سودانی مقیم تهران، سفر وزیر امور خارجه کشورش به ایران را در چارچوب اصلاح سیاست‌های خارجی و اتحاد‌های خارطوم برای تقویت اقتدار ارتش این کشور می‌خواند. به گفته او، این اتفاق پس از آن است که تمام تلاش‌های خارطوم برای نزدیک‌تر شدن به اطراف عربی‌اش با شکست مواجه شد و سودان از سوی برخی از کشور‌هایی که در ابتدا به آنها تکیه کرده بود، ضربه خورد.

شیخ در گفت‌و‌گو با الجزیره نت به سفر اخیر هیئت کشورش به روسیه و موافقت آنها برای اعطای پایگاه دریایی به مسکو در سواحل دریای سرخ اشاره کرد و گفت: سودان به یک آبراه مهم مشرف است، این کشور دارای خط ساحلی ۸۰۰ کیلومتری است که موقعیت آن را دارای اهمیت ژئواستراتژیکی می‌کند که قدرت‌های غربی و برخی کشور‌های عربی آرزوی کنترل آن را دارند.
به گفته این روزنامه نگار سودانی، از آنجایی که سودان در اثر جنگ داخلی تضعیف شده بود، خارطوم مجبور شد با روسیه و ایران اتحاد‌های جدیدی ایجاد کند تا از یک سو از ارتش حمایت کند و از سوی دیگر برای روز بعد از درگیری آماده شود.
به نظر شیخ، کشورش علیرغم وعده‌های روشنی که طرف‌های غربی برای لغو تحریم‌ها و کمک به بازسازی آن داده‌اند، امید خود را به قدرت‌های غربی از دست داده است، موضوعی که باعث شد خارطوم به قدرت‌های شرقی و متحدان سابق آنها از جمله ایران روی آورد.

وی در پایان با بیان اینکه گزارش‌های هشدار درباره حضور نظامی ایران در خاک سودان از سوی قدرت‌های منطقه‌ای و غربی است که هرگونه نزدیکی تهران و خارطوم را تهدیدی برای منافع خود می‌دانند، افزود: سودان کشوری مستقل است که اتحاد‌های خود را بر اساس منافع ملی خود تشکیل می‌دهد و تسلیم دیکته‌های خارجی نخواهد شد.