ورود روسیه به مذاکرات هسته‌ای؛ راه‌حل یا دردسر تازه؟

رویداد۲۴| دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا با انتشار پیامی در تروث سوشال از رایزنی تلفنی با ولادیمیر پوتین خبر داده و گفته که در این مکالمه درباره اوکراین و پرونده هسته‌ای ایران با رئیس جمهوری روسیه صحبت کرده است.

ترامپ در این پیام نوشته: «درباره ایران و این واقعیت که زمان برای تصمیم‌گیری درباره سلاح هسته‌ای به‌سرعت در حال سپری شدن است صحبت کردیم؛ تصمیمی که باید فورا اتخاذ شود. من به رئیس جمهوری پوتین گفتم که ایران نمی‌تواند سلاح هسته‌ای داشته باشد و اینکه، درباره این مساله، فکر می‌کنم با هم موافق بودیم. رئیس جمهوری پوتین پیشنهاد کرد که در مذاکرات با ایران شرکت کند و اشاره کرد که او احتمالا می‌تواند در دستیابی به یک نتیجه سریع مشارکت کند. به نظر من، ایران در اتخاذ تصمیم درباره این مساله حیاتی، کند عمل می‌کند و ما به یک پاسخ قطعی سریع در کوتاه‌ترین زمان نیاز داریم.»

روسیه وارد می‌شود؟

ترامپ درحالی این مکالمه را با پوتین داشته که ساعاتی قبل از آن، ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه با محکوم کردن تهدید‌های نظامی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران گفته بود روسیه برای دستیابی به توافق میان جمهوری اسلامی و آمریکا تلاش می‌کند.

بر این اساس به نظر می‌رسد که احتمالا در روز‌های آتی شاهد ورود روسیه به معادلات پیچیده هسته‌ای خواهیم بود. اینکه روسیه می‌تواند به عبور ایران و آمریکا به بن بستی که حول محور غنی سازی شکل گرفته کمک کند یا خیر هنوز معلوم نیست، اما روسیه که در سال‌های گذشته نیز همواره یکی از طرف‌های مؤثر در برجام بوده است. این کشور حتی در آغاز مذاکرات جاری نیز علاقه خود به ایفای نقش میانجی را نشان داد. سفر‌های عراقچی و ویتکاف در آستانه دور اول گفت‌و‌گو‌ها به مسکو مصداق این مدعا است.

ورود مسکو کار را پیچیده‌تر می‌کند؟

در داخل ایران، اما نگاه یکدست و صرفا خوشبینانه‌ای به مسکو و سیاست‌هایش وجود ندارد. برخی معتقدند که درگیری این کشور در جنگ اوکراین و تنشی که با غرب دارد، یا نگاه پوتین به ایران که آن را «شریک استراتژیک» می‌خواند؛ به تسهیل روند دیپلماسی کمک خواهد کرد.

در مقابل، اما بدبینی‌هایی وجود دارد. کارشناسان و تحلیلگرانی منتقد نگاه به شرق، با در نظر گرفتن سوابق تاریخی در روابط ایران و روسیه امید چندانی به گره‌گشایی کرملین ندارند. این گروه معتقدند که روسیه در سال‌های اخیر، در بزنگاه‌های مهم، منافع خود را بر منافع ایران ترجیح داده و اکنون نیز ممکن است از موضوع هسته‌ای به‌عنوان اهرمی برای معامله با غرب استفاده کند.

نگاه محتاطانه‌تر نیز در محافل دیپلماتیک ایران دیده می‌شود؛ جایی که گفته می‌شود باز شدن پای پوتین به میز مذاکرات می‌تواند موجب پیچیده‌تر شدن مسیر گفت‌و‌گو‌ها شود، به‌ویژه با توجه به بی‌اعتمادی اروپا به مواضع مسکو و حساسیت کشور‌های منطقه نسبت به افزایش نفوذ روسیه در خاورمیانه. مثال احمد زیدآبادی تحلیلگر سیاسی در کانال تلگرامی خود نوشته: «آیا قرار است جمهوری‌اسلامی پاسخش به پیشنهاد اتمی آمریکا یک "نه" قاطع باشد یا پاسخ رسمی ترکیبی از رد و تأیید مفاد متفاوت پیشنهاد خواهد بود؟  آیا آمریکا فقط در انتظار پاسخ آری یا نه به پیشنهاد خود است و یا اینکه خود را برای دریافت پاسخ مفصل و ترکیبی آماده کرده است؟ در واقع پاسخ دقیق به این پرسش‌هاست که بر روند مذاکرات نقطهٔ پایان می‌گذارد و یا آن را تا مدتی دیگر تداوم می‌بخشد. اضافه بر این، هنوز ولادیمیر پوتین هم نقش مورد انتظار خود را در این ماجرا بازی نکرده است. ورود او یک بخش مهم از معادلهٔ چند مجهولی مذاکرات است؛ و برخی مؤلفه‌های دخیل را تغییر می‌دهد.»

مجید شاکری، مشاور رئیس مجلس هم در توییتی نوشت: «بدیهی است ورود روسیه نفتی به مذاکرات ایران و آمریکا نه معقول و نه مفید است».

در چنین شرایطی، این پرسش اساسی پیش روی تهران است: آیا باید به مسکو به‌عنوان میانجی‌گری قابل اعتماد نگریست، یا صرفاً باید از نقش روسیه به‌عنوان یک ابزار تاکتیکی بهره برد؟ تردیدی نیست که ورود روسیه، همان‌قدر که می‌تواند گشایش‌ساز باشد، ممکن است در صورت نادیده‌گرفتن حساسیت‌های بین‌المللی، به پیچیده‌تر شدن بازی هسته‌ای منجر شود.