راه های مقابله با مسمومیت کافئینی چیست؟

رویداد۲۴|  با افزایش مصرف نوشیدنی‌هایی مانند قهوه، چای، نوشابه‌های انرژی‌زا و برخی مکمل‌های ورزشی، احتمال بروز مسمومیت کافئینی نیز بیشتر شده است. بسیاری از افراد به خصوص در زندگی پرشتاب امروز، برای افزایش تمرکز و کاهش خستگی به کافئین پناه می‌برند، اما زمانی که مصرف از حد بگذرد، نه‌تنها اثرات مثبت آن کاهش می‌یابد بلکه بدن وارد مرحله‌ای از بی‌قراری، اضطراب، تپش قلب و حتی حالت تهوع و سرگیجه می‌شود؛ حالتی که به آن مسمومیت یا اوردوز کافئین گفته می‌شود. در ادامه به راهکار‌های عملی و مؤثر برای مقابله با این وضعیت می‌پردازیم.

شناخت علائم مسمومیت کافئینی

برای مقابله با هر مشکلی، ابتدا باید آن را بشناسیم. مسمومیت کافئینی معمولاً با علائمی مانند بی‌قراری، اضطراب، افزایش ضربان قلب، لرزش دست‌ها، بی‌خوابی، تعریق زیاد، تهوع، سردرد، سرگیجه و حتی در موارد شدید، توهم یا تشنج همراه است. شدت این علائم به میزان مصرف کافئین، حساسیت فرد و وضعیت سلامت کلی بدن بستگی دارد. افراد لاغراندام، نوجوانان، کسانی که به ندرت قهوه می‌نوشند یا مبتلایان به اختلالات اضطرابی بیشتر در معرض این مسمومیت قرار دارند.

بیشتر بخوانید:  بهترین نوع قهوه برای سلامتی

نوشیدن آب فراوان برای تسریع دفع کافئین

کافئین ماده‌ای محلول در آب است که از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود. یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای کاهش اثرات آن، نوشیدن آب فراوان است. آب، گردش خون را بهبود می‌دهد و به کبد و کلیه‌ها کمک می‌کند تا کافئین را سریع‌تر پردازش و از بدن خارج کنند. نوشیدن ۲ تا ۳ لیوان آب طی چند ساعت ابتدایی پس از احساس علائم می‌تواند در کاهش شدت آنها نقش مهمی ایفا کند.

مصرف غذا‌های سبک به ویژه کربوهیدرات‌های ساده

مصرف قهوه یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا با معده خالی یکی از دلایل اصلی بروز علائم حاد کافئین است. در این شرایط، کافئین خیلی سریع وارد جریان خون می‌شود و اثر شدیدتری می‌گذارد. اگر بعد از مصرف بیش از حد قهوه احساس بدی دارید، بهتر است یک وعده سبک حاوی نان، بیسکوییت ساده یا برنج مصرف کنید. این غذا‌ها نه‌تنها قند خون را تنظیم می‌کنند، بلکه جذب کافئین را هم کندتر می‌سازند.

حرکت آرام و تنفس عمیق برای کاهش اضطراب و تپش قلب

احساس دلشوره، بی‌قراری و اضطراب ناشی از مسمومیت کافئینی اغلب بسیار آزاردهنده است. در چنین شرایطی، بهتر است در فضای آرام و کم‌نور قرار بگیرید و چند دقیقه با تنفس عمیق و منظم، سیستم عصبی خود را آرام کنید. تکنیک‌هایی مانند تنفس ۴-۷-۸ (دم به مدت ۴ ثانیه، نگه‌داشتن نفس برای ۷ ثانیه و بازدم آرام برای ۸ ثانیه) می‌تواند ضربان قلب را کاهش دهد و احساس کنترل بیشتری به فرد بدهد. همچنین پیاده‌روی آرام یا انجام حرکات کششی سبک، به بدن کمک می‌کند انرژی ناشی از کافئین را به طور سالم‌تری تخلیه کند.

اجتناب از تحریک‌های حسی برای جلوگیری از تشدید علائم

در زمان مسمومیت کافئینی، بدن در حالت تحریک‌پذیری بالا قرار دارد. در این شرایط باید از عوامل تشدیدکننده مانند نور زیاد، صدا‌های بلند، کار با تلفن همراه، دیدن اخبار ناراحت‌کننده یا گفت‌و‌گو‌های تنش‌زا اجتناب کرد. ماندن در یک فضای ساکت، کم‌نور و آرام به کاهش اضطراب کمک زیادی می‌کند و فرصت استراحت را به مغز می‌دهد.

دمنوش‌های گیاهی و مواد آرام‌بخش طبیعی

استفاده از گیاهان دارویی با خاصیت آرام‌بخش می‌تواند یک راهکار بی‌ضرر و مؤثر برای کاهش علائم ناشی از مصرف زیاد کافئین باشد. دمنوش‌هایی مانند بابونه، سنبل‌الطیب، گل گاوزبان، نعناع و اسطوخودوس نه‌تنها سیستم عصبی را آرام می‌کنند بلکه به بهبود کیفیت خواب نیز کمک می‌کنند. مصرف یک فنجان دمنوش ولرم در کنار استراحت می‌تواند وضعیت عمومی بدن را متعادل‌تر کند.

از مصرف مسکن بدون ضرورت خودداری کنید

برخی افراد پس از احساس سردرد یا بی‌حالی ناشی از کافئین، بلافاصله به مصرف مسکن‌هایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن روی می‌آورند. با این حال باید توجه داشت که این دارو‌ها فقط در صورت وجود سردرد شدید می‌توانند مؤثر باشند. در صورتی که تنها با اضطراب و بی‌قراری روبه‌رو هستید، مسکن‌ها معمولاً بی‌فایده‌اند. از طرف دیگر، مصرف هم‌زمان برخی دارو‌ها با دوز بالای کافئین می‌تواند به معده آسیب بزند؛ به‌ویژه در صورت ناشتا بودن.

پرهیز از نوشیدنی‌های کافئین‌دار دیگر در طول روز

اگر در طول روز یک‌بار دچار مسمومیت کافئینی شدید، ادامه مصرف چای، نوشابه یا شکلات تلخ می‌تواند وضعیت را وخیم‌تر کند. بدن برای متابولیسم کافئین نیاز به زمان دارد. نیمه‌عمر کافئین در بدن چیزی بین ۵ تا ۷ ساعت است، یعنی اگر ساعت ۹ صبح قهوه خورده‌اید، ممکن است تا غروب اثرات آن باقی بماند. در این بازه زمانی باید از مصرف هر ماده محرک دیگری اجتناب کرد.

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است

بهترین راه برای مقابله با مسمومیت کافئینی، پیشگیری از آن است. آگاهی از میزان تحمل بدن، نوشیدن قهوه با فاصله مناسب، پرهیز از مصرف آن در حالت ناشتا و عدم افراط در مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا یا مکمل‌های دارای کافئین، می‌تواند تا حد زیادی از بروز این وضعیت جلوگیری کند. برخی افراد تنها با یک فنجان قهوه دچار تپش قلب و بی‌خوابی می‌شوند؛ در حالی که دیگران می‌توانند دو یا سه فنجان در روز بنوشند و مشکلی نداشته باشند؛ بنابراین شناخت بدن خودتان کلید اصلی مدیریت مصرف کافئین است.