فضاسازی رسانه دولت در آستانه سفر نیویورک | آیا واقعا توافق موقت محتمل است؟

رویداد۲۴| مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور فردا عازم نیویورک می‌شود تا در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کند. این سفر، اما برخلاف سال‌های گذشته صرفاً یک رویداد دیپلماتیک معمولی نیست؛ بلکه در شرایطی انجام می‌شود که اروپا به فعال کردن مکانیسم ماشه اصرار دارد، شورای امنیت با رأی اخیر خود عملاً مسیر بازگشت تحریم‌ها را هموار ساخته و تنها چند روز تا ۲۸ سپتامبر باقی مانده است. در کنار این تحولات، جنگ ۱۲ روزه و حمله آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران نیز فضای مذاکرات را بیش از پیش پیچیده کرده است.

همزمان با ورود عباس عراقچی به نیویورک و آغاز رسمی این سفر مهم، اما شاهد نوعی فضاسازی عجیب و قابل تامل از سوی رسانه دولت هستیم.

در حالی که شواهد حاکی از بازگشت حتی قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل است، ایرنا به عنوان رسانه رسمی دولت ساز «توافق موقت» را می‌زند. انتشار گفت‌و‌گو با کارشناسانی مانند علیرضا سلطانی و یا تحلیل‌هایی درباره «فرصت نیویورک»، همه در یک راستا پیش می‌رود: القای این امید که در حاشیه نشست سازمان ملل، توافقی ولو موقت حاصل خواهد شد.

توافق موقت یا فضاسازی رسانه‌‎ دولت؟

ایرنا به نقل از علیرضا سلطانی، استاد دانشگاه نوشته است: «سفر آقای پزشکیان و تیم دیپلماتیک ایران به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل می‌تواند فرصتی تازه فراهم کند. احتمال مذاکرات مستقیم و جدی‌تر با سران و وزرای خارجه اروپا و آمریکا در حاشیه این نشست وجود دارد. چنین گفت‌و‌گو‌هایی ممکن است زمینه‌ساز توافقی موقت برای تمدید لغو تحریم‌ها شود. هرچند احتمال موفقیت بالا نیست، اما این آخرین فرصت برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها پیش از ۵ مهر خواهد بود.»

واقعیت‌های میدانی، اما چندان با این تصویر همخوانی ندارد. در برنامه سفر پزشکیان که به طور غیر رسمی منتشر شده، نشانی از دیدار با تروئیکای اروپا نیست؛ اروپایی‌ها نیز پس از حملات اخیر به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران سطح مطالبات خود را بالا برده‌اند و خواسته‌هایی فراتر از پرونده هسته‌ای مطرح کرده‌اند. حتی توافق اخیر ایران با آژانس هم نتوانسته نگرانی‌های غرب را برطرف کند و با رای شورای امنیت، احتمالا به محض برگشت رئیس جمهور از نیویورک، مکانیزم ماشه فعال شده و تحریم‌های معلق شده در جریان برجام بار دیگر اعمال خواهد شد. 

از سوی دیگر گزارش‌‌ها نشان می‌دهد ویزای رئیس جمهور تازه صبح امروز صادر شده و تیم کوچک همراه او نیز هیچ برنامه‌ای برای مذاکرات فشرده در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل ندارند. ظاهرا رئیس جمهور از بین کشورهای غربی قرار است تنها با سران چند کشور حاشیه‌ای اروپایی از جمله فنلاند، هلند و نروژ دیدار کند و هیچ خبری از تلاش برای مذاکره با سه کشور اروپایی عضو برجام که فشارها را بر ایران بالا برده اند نیست. تا این لحظه یعنی چند ساعت مانده به سفر رئیس جمهور به نیویورک، شعار دولت در مجمع عمومی سازمان ملل هم روشن نیست و به نظر نمی‌رسد هیچ ابتکار عملی در دست باشد. 

در چنین وضعیتی، رسانه رسمی دولت در مطلب دیگری با اشاره به سناریو‌هایی که اندیشکده‌های خارجی برای آینده مذاکرات هسته‌ای ترسیم کرده‌اند، از سناریوی توافق موقت با احتمال ۶۰ درصدی حرف زده و گفته به شرط کاهش غنی‌سازی ایران و تعلیق اسنپ‌بک توسط اروپا، این سناریو بسیار محتمل است!

البته سناریوی تشدید بحران با احتمال ۳۰ درصدی هم عنوان شده که شامل فعال شدن مکانیسم ماشه، خروج ایران از NPT و حرکت به سمت گزینه‌های تسلیحاتی است. سناریوی بحران نظامی با احتمال ۱۰ درصدی که شامل شکست کامل مذاکرات و حملات تازه اسرائیل با چراغ سبز آمریکاست هم یکی از سناریوهایی است که ایرنا با استناد به گزارش‌ رسانه‌های خارجی منتشر کرده است.

حتی در این ارزیابی خوش‌بینانه نیز روشن است که تحقق توافق موقت نیازمند اراده جدی همه طرف‌هاست؛ اراده‌ای که فعلاً نشانی از آن دیده نمی‌شود.

به همین دلیل، گمان می‌رود که هدف این خط خبری بیش از آنکه آماده‌سازی برای یک تحول واقعی باشد، مدیریت فضای داخلی و ارسال پالس مثبت به بازار ارز و طلاست.

پیشنهاد عراقچی؛ قمار دیپلماتیک در دقیقه ۹۰

به نظر می رسد خط خبری رسانه دولت صرفاً یک سناریوی تبلیغاتی برای کنترل آثار روانی ناشی از بازگشت احتمالی تحریم‌ها درست بعد از پایان سفر نیویورک است. یورونیوز چند روز قبل خبر داده که عراقچی طرحی دو مرحله‌ای به نماینده ترامپ ارائه کرده است: نخست آغاز فوری مذاکرات برای توافق موقت و تعلیق موقت اسنپ‌بک، و سپس آغاز روندی برای توافق نهایی. در این چارچوب ایران حاضر است ذخایر ۶۰ درصدی اورانیوم را رقیق کند و در مقابل انتظار دارد اروپا و آمریکا بخشی از تحریم‌ها را رفع کنند و تضمین امنیتی بدهند.

بر اساس این گزارش، تاکنون پاسخی از سوی واشنگتن داده نشده و منابع سیاسی در تهران هم بدبین‌اند. به گفته یکی از مقام‌ها، بعید است ترامپ از سیاست فشار حداکثری خود عقب‌نشینی کند؛ از این منظر، این پیشنهاد بیشتر به یک قمار دیپلماتیک در دقیقه ۹۰ شباهت دارد.

سراب دیپلماسی یا امید واقعی؟

سفر پزشکیان به نیویورک آخرین فرصت پیش از بازگشت تحریم‌هاست. اما شواهد نشان می‌دهد برخلاف تصویرسازی رسانه دولت، زمینه واقعی برای توافق موقت چندان فراهم نیست. ایرنا با برجسته‌کردن احتمال توافق، بیشتر به دنبال تزریق امید به جامعه و آرام کردن بازار داخلی است تا ترسیم واقعیت دیپلماسی.

این شکاف میان روایت رسانه‌ای و واقعیت میدانی، شاید مهم‌ترین ویژگی سفر رئیس‌جمهور باشد؛ سفری که می‌تواند با دست پر یا خالی پایان یابد. آنطور که اکنون به نظر می‌رسد، اما این سفر بیش از هر چیز نمایشی تبلیغاتی برای مدیریت انتظارات داخلی است.